Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, TBMM Genel Kurulu’ndaki 2023 yılı bütçe görüşmelerinde; taban fiyat artış oranını yakından ilgilendiren yıl sonu enflasyon amacı ile ilgili “TÜFE yıllık artış oranının yıl sonunda Orta Vadeli Program amaçlarımızla uyumlu olarak yüzde 65 civarında gerçekleşeceği; takip eden aylarda yıllık enflasyonun peyder pey gerileyeceği öngörülmektedir” dedi. Oktay, işsizlik oranı ile ilgili olarak da “2025 yılında yüzde 9,6 düzeyinde gerçekleşmesi iddia edilmektedir” diye konuştu. “Ekonomiyi büyütüp refahı tabana yaymayı amaçlayan siyasetlerle kişi başına düşen ulusal geliri tekrar 10 bin doların üzerine çıkartıyoruz” sözlerini kullanan Oktay, “2002 yılında 9 bin 279 dolar olan satın alma gücü paritesine nazaran kişi başına gelirimizi program devri sonunda yaklaşık 44 bin dolar seviyesine çıkarmayı amaçlıyoruz” değerlendirmesini yaptı.
TBMM Genel Kurulu’nda; 2021 Yılı Kesin Hesap Kanun Teklifi ve 2023 Yılı Bütçe Kanun Teklifi görüşülüyor. CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, HDP Eş Genel Liderleri Mithat Sancar ve MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli de Genel Kurul’da görüşmeleri takip ediyor.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Genel Kurul’da şunları söyledi:
‘Komisyonda 230 saat sürdü’
2023 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu Teklifi, Plan ve Bütçe Kurulunda 230 saat süren 21 birleşim sonunda son biçimini almıştır. 36 gün boyunca ağır mesai yapan Plan ve Bütçe Komitemizin Pahalı Lider ve Üyelerine, tüm milletvekillerine, süreci birlikte yürüttüğümüz Bakan arkadaşlarıma, kamu kurumlarımızın temsilcilerine ve Komite çalışanlarına verdikleri emek ve katkıları için bir kere daha teşekkür ediyorum.
‘Adil ve toplumsal anlayışa sahiptir’
2023 bütçe kanunu teklifimizin temel misyonu; insanımızı global belirsizliklerden ve risklerden koruyacak, her kısımdan vatandaşımızı kollayacak bir mali altyapı oluşturmaktır. Bütçe teklifimiz, milletimizin gereksinimlerine odaklanan bir bütçe olarak, adil ve toplumsal bir anlayışa sahiptir. Bu kapsamda toplumun tüm bölümlerine hitap eden, sahip çıkan programlar, takviyeler ve ödenekler içermektedir.
100’üncü yılın bütçesi; yatırım, üretim, istihdam, ihracat ve büyüme odaklı bir yapıdadır. Bütçemiz kalem kalem emekçisinden patronuna, çiftçiden esnafa emekliye, öğretmenlerimizden emniyet güçlerimize, KOBİ’lerimizden sanatkarlarımıza; genci, yaşlısı dezavantajlı tüm bireyleriyle 85 milyonun bütçesidir. Bu toprağın bağrında sıradağlar üzere duran şehitlerimizin aziz anısına sahip çıkarak terör bataklıklarını kurutan Türkiye’nin bütçesidir.
‘Talepteki zayıflama global enflasyonu düşürecek’
ABD Merkez Bankası Lideri, faiz artırımında yavaşlamanın bu ay içerisinde başlayabileceğini açıklamıştır. Mümkün bir sakinliği dizginlemeye yönelik misal siyasetlerin 2023 yılında yaygınlaşması beklenmektedir. Bununla birlikte, petrol ve öbür emtia fiyatlarındaki gerilemenin tesiri başta olmak üzere öncü bilgiler, global enflasyon görünümünde güzelleşmeye işaret etmektedir. Talepteki zayıflamanın da önümüzdeki periyotta global enflasyonu düşürücü tesirinin olacağı bedellendirilmektedir.
‘Son 50 yılın en yüksek büyüme hızı’
Türkiye 2021 yılında ise güçlü sıhhat altyapısı sayesinde aşılamaya sürat kazandırarak yılın ikinci yarısından itibaren denetimli olağanlaşma periyoduna geçmiştir. Endüstride çarkları durdurmadan üretime ve ihracata süratle devam edilmesi ile firmalar ve hane halkına verilen dayanakların tesiriyle ekonomimiz yüzde 11,4 büyüyerek son elli yılın en yüksek büyüme suratına ulaşarak kesintisiz büyümesini sürdürmüştür. Ukrayna’daki savaşın olumsuz tesirleri, salgın tarafından hali hazırda ziyan görmüş dünya iktisadının toparlanmasını engellerken, 2022 yılının birinci dokuz ayında yüzde 6,2 oranında büyüyen Türkiye iktisadı harcamalar tarafıyla değerlendirildiğinde orta vadeli program gayeleriyle uyumlu hareket etmiştir… Bu periyotta iç talebin büyümeye katkısı 4,2 puan seviyesinde olurken, özel değer verdiğimiz ve iktisat siyasetimizin kıymetli yapıtaşlarından biri olan net mal ve hizmet ihracatının büyümeye katkısı ihracatçılarımız ve turizm bölümünün yüksek performansı ile 2 puan seviyesinde gerçekleşmiştir.
‘TÜFE yıl sonunda yüzde 65’
2022 yılı Ocak-Ekim devrinde birikimli TÜFE artış oranı yüzde 57,8 olarak kaydedilmiştir. Bu eğilimde kur gelişmelerinin birikimli tesirleri, Rusya-Ukrayna savaşına bağlı olarak yüksek oranda artan güç ve besin fiyatlarının yansımaları ve tedarik zincirlerindeki aksaklıklar belirleyici olmuştur. Bununla birlikte, enflasyonist dinamikler yakından incelendiğinde, yılın birinci çeyreğinde ortalama yüzde 7 civarında olan aylık enflasyonun, yılın ikinci çeyreğinde yüzde 5 ve yılın üçüncü çeyreğinde ortalama yüzde 2,3 düzeyine gerilediği görülmektedir. Başka bir söz ile yılın ikinci yarısında aylık enflasyonların yılın birinci yarısına nazaran besbelli halde gerileme eğilimine girdiği gözlenmektedir. TÜFE yıllık artış oranının yıl sonunda OVP amaçlarımızla uyumlu olarak yüzde 65 civarında gerçekleşeceği; takip eden aylarda yıllık enflasyonun peyder pey gerileyeceği öngörülmektedir.
‘Enerji fiyatlarındaki olumsuz yansıma olmasaydı…’
2022 yılında da güç ithalat ünite kıymetleri tarihi ortalamaları seviyesinde devam ediyor olsaydı, 2022 yılı Ocak-Eylül devrinde 73,1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşen güç ithalat fiyatı yarıdan fazla azalarak 31,9 milyar dolar düzeyinde gerçekleşecekti. Öbür bir deyişle, global jeopolitik tansiyonların fiyatlar üzerinden dış ticaret ve cari istikrarımıza yılın birinci dokuz ayında yaklaşık 41,2 milyar dolarlık olumsuz bir yansıması olmuştur. Sonuç prestijiyle global güç fiyatlarındaki bu olumsuz yansıma olmasaydı cari süreçler istikrarımız fazla verecekti.
‘Enerji üretiminde dünyadaki sıralamayı açıkladı’
Tarımdan turizme, toplumsal siyasetlerden endüstriye her alanda yıl içinde sağladığımız kazanımların yalnızca öne çıkanlarına değinmek isterim. Rize-Artvin Havalimanı, Tokat Havalimanı ve 1915 Çanakkale Köprüsü’nü tamamlayarak hizmete açtık. Savaş sebebiyle Ukrayna limanlarına sıkışmış 25 milyon ton tahılın sevkiyat düğümünü İstanbul’da çözdük. Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından üretimi tamamlanan 34 hidroelektrik santrale ek olarak Konya-Avşar Hadimi Barajı ve yükseklik bakımından Türkiye’de birinci, dünyada 5’inci sırada yer alan Yusufeli Barajı ve Hidroelektrik Santralini ülkemize kazandırdık. Hidroelektrikte Avrupa’da 2’nci, dünyada 9’uncu; jeotermal güçte Avrupa’da 1’inci, dünyada 4’üncü; rüzgâr gücünde Avrupa’da 7’inci, dünyada 12’nci; güneş gücünde ise Avrupa’da 8’inci, dünyada 16’ncı sırada yer almaktayız.
‘Şırnak’ta petrol sahası’
Çukurova petrol alanında rezerv pahası yaklaşık 800 milyon dolar olan petrol keşfini gerçekleştirdik. Bölgedeki üretilebilir petrol rezervinin yaklaşık 8 milyon varil olduğunu öngörüyoruz. 2022 yılında şehit Astsubayımız Esma Çevik’in ismini verdiğimiz dünya genelinde en büyük petrol alanı keşiflerinden birini Şırnak’ta gerçekleştirdik. Başka taraftan, yerli teknolojinin güç kaynağı olması beklenen yerli lityum için Eskişehir Kırka’da 600 tonluk, Balıkesir Bandırma’da 100 tonluk olmak üzere 700 tonluk yıllık kapasiteli lityum karbonat üretim tesislerinin kurulmasına yönelik çalışmaları ilerlettik.
‘Yerli gaz yılın birinci çeyreğinde‘
Filyos Doğal Gaz Sürece Tesisi’nde sona yaklaştık. Batı Karadeniz’de 2 bin 200 metre derinliği ve 170 kilometre uzunluğuyla dünyanın en derin ve en uzun deniz tabanı iletim sistemini inşa ediyoruz. Tesisin deniz tarafındaki iletim çizgilerini bitirdik, test ve devreye alma süreçlerine başladık. BOTAŞ boru çizgisiyle Karadeniz’in 170 kilometre açığından gelecek yerli gazımızı gelecek yılın birinci çeyreğinde ulusal doğal gaz iletim sistemine vermek için gün sayıyoruz.
‘Milli gelir tekrar 10 doların üstüne çıkıyor’
Ekonomiyi büyütüp refahı tabana yaymayı amaçlayan siyasetlerle kişi başına düşen ulusal geliri tekrar 10 bin doların üzerine çıkartıyoruz.
‘TOGG 2023’ün birinci çeyreğinde yollarda’
TOGG’u 2023’ün birinci çeyreğinin sonunda yollarda görmek için çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Üretim yerleşkesi ise tam kapasiteye ulaştığında her yıl 175 bin araç üretilmesi, 4 bin 300 bireye direkt, 20 bin şahsa dolaylı istihdam sağlanması hedeflenmektedir. 2020 yılında temeli atılan ve geçen yılki bütçe sunuşumda açmayı planladığımızı zikrettiğimiz Lityum İyon Pil Üretim Tesisi Aspilsan Enerji’de seri üretime geçilmiştir.
Tarımsal takviye ölçüsünü 39,2 milyar liraya yükselterek son yirmi yılda çiftçimize cari kıymetlerle yaklaşık 500 milyar liraya yakın ziraî takviye sağladık. Tarım eserlerindeki net dış ticaret fazlası 2021 yılında 7,2 milyar dolar, son 20 yılda ise toplam 87 milyar dolara ulaşmıştır.
Öğretmenlik Meslek Kanununu yürürlüğe koyduk, böylelikle öğretmenlerin meslek imkânlarını genişlettik. Yürürlüğe koyduğumuz Öğretmenlik Meslek Kanunu ile birlikte öğretmenlerimiz, uzman öğretmen olduklarında maaşlarında 2023 yılında yaklaşık 2 bin 250 lira, başöğretmen olduklarında ise yaklaşık 4 bin 500 lira artış olacaktır.
‘Çırak ve kalfa sayısında 1 milyona yakın artış’
Mesleki Eğitim Kanunu’nda yapılan iyileştirmeler ve öğrencilerimize sağladığımız dayanaklarla Aralık 2021’de 159 bin olan çırak ve kalfa sayısı bugün prestijiyle 1 milyon 108 bine yükselmiştir. İmtihanla öğrenci alan eğitim kurumlarındaki doluluk oranları da yüzde 99’a ulaşmıştır. 2021 yılı sonunda tüm OSB’lerde ve sanayi sitelerinde mesleksel eğitim merkezlerinin heyetimi da tamamlanmıştır.
‘KKM finansal istikrarımızı güçlendirdi’
Geçtiğimiz yılın aralık ayında uygulamaya koyduğumuz Kur Muhafazalı Mevduat ve Katılma Hesabı (KKM) elbet öngörülebilirliği değerli ölçüde artırarak finansal istikrarımızı güçlendirmiştir. KKM ile birlikte devreye aldığımız destekleyici enstrümanlar sayesinde döviz kurlarındaki dalgalanma en aza indirilmiş, döviz tevdiat hesaplarının toplam mevduatlardaki hissesi kıymetli ölçüde gerilemiş ve TL mevduatların ortalama vadesi uzamıştır.
‘Vatandaşlar az etkilensin diye güçte sübvansiyon’
Dünyada giderek belirsizliklerin ve risklerin arttığı bu süreçte, kaynak ve güzergâh çeşitliliği manasında sıvılaştırılmış doğalgaz konusunda yaptığımız yatırımlar, yer altı gaz depolarındaki sayı ve kapasite artışları, yenilenebilir güç yatırımlarımız sayesinde güç arz güvenliği meselesini en az hisseden ülkelerden biri olduk. Tekrar de güç arz güvenliğimizi sürdürmek ve daha rekabetçi fiyatlardan güç temin edebilmek için ithalat güzergâhlarımızı çeşitlendirme noktasında başta Azerbaycan olmak üzere kaynak ülkelerle görüşmelerimizi sürdürüyoruz. Bunun yanı sıra, global güç fiyatlarında yaşanan değerli artıştan vatandaşlarımızın taban düzeyde etkilenmesi için mevcut fiyatlar çerçevesinde vatandaşlarımıza doğalgazda yüzde 75, elektrikte ise birinci kademede yüzde 50 sübvansiyon sağlıyoruz.
‘Kişi başı gelirde 44 bin dolar vaadi’
2023-2025 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Programla, global çapta yaşanan kuvvetli sınamalara karşın ülkemizi amaçlarına en sağlıklı biçimde ulaştırmayı ve bu süreçteki kazanımlarımızı da muhafazayı amaçlamaktayız… 2023 yılında hedeflediğimiz büyüme artışı ile 2002 yılında 9 bin 279 dolar olan satın alma gücü paritesine nazaran kişi başına gelirimizi program devri sonunda yaklaşık 44 bin dolar seviyesine çıkarmayı amaçlıyoruz.
‘İşsizlik 2025’te yüzde 9,6 düzeyine inebilecek’
Program devri boyunca istihdamın yıllık ortalama 890 bin kişi artması ve işgücüne iştirak oranlarındaki öngörülen artışa karşın işsizlik oranının kademeli olarak gerileyerek 2025 yılında yüzde 9,6 düzeyinde gerçekleşmesi kestirim edilmektedir.
Cari açıkta gaye yüzde 1,5‘
Orta Vadeli Programımızın uygulama sürecinde, politikalarımızda göstereceğimiz kararlılıkla, bütçe açığımızın da GSYH’ye oranını program devri sonunda yüzde 1,5 seviyesine indirmeyi hedefliyoruz.
AB ülkelerinde yüzde 86,4 üzere nispeten yüksek bir düzeyde seyreden Avrupa Birliği (AB) tarifli borç stokunun GSYH’ye oranı, ülkemizde 2022 yılı ikinci çeyreği prestijiyle yüzde 39,3’tür… 2022 yılında AB tarifli genel idare borç stokunun GSYH’ye oranının bir evvelki yıla nazaran 5,1 puan azalarak yüzde 36,7 olarak gerçekleşmesini ve 2025 yılında yüzde 32,1’e gerilemesini hedeflemekteyiz.
‘Sayıştay’ın tespitleriyle ilgili çalışma yapılıyor’
Sayıştay raporlarında eleştirilen konuların kamu yönetimlerince yerine getirilmesini sağlamak hedefiyle Cumhurbaşkanlığı uyumunda hem Strateji ve Bütçe Başkanlığında hem de Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesinde çalışmalar yürütülmektedir. Bu ünitelerimizce her bir Sayıştay bulgusu üzerinde gerekli çalışmalar yapılmaktadır. Tenkit konusu bulguların yerine getirilmesini sağlamak emeliyle hem işçi eğitim çalışmaları hem de ön mali denetimi sağlamaya yönelik bilişim sistemleri oluşturulması çalışmaları devam etmektedir.
‘Önümüzdeki yıl faize 565 milyar lira ödenecek’
2023 yılı bütçemizde; bütçe Sarfiyatları 4 trilyon 469,6 milyar lira, bütçe gelirleri 3 trilyon 810,1 milyar lira, bütçe açığı 659,4 milyar lira olarak öngörülmüştür. 2022 yılına nazaran (ek bütçe dahil) 2023 yılı bütçe ödenekleri yüzde 57,9 artmaktadır. 2023 yılı bütçe masraflarının ekonomik sınıflandırmaya nazaran dağılımı ise şöyledir; işçi sarfiyatları 952,3 milyar lira, Toplumsal Güvenlik Kurumlarına devlet primi sarfiyatları 150,4 milyar lira, mal ve hizmet alım masrafları 318,7 milyar lira, cari transferler 1 trilyon 682 milyar lira, sermaye sarfiyatları 315,8 milyar lira, sermaye transferleri 37,3 milyar lira, borç verme masrafları 359,2 milyar lira, yedek ödenekler 88,2 milyar lira ve faiz sarfiyatları 565,6 milyar liradır.
‘Mazot takviyesi yüzde 282, gübre dayanağı 140 artacak’
2023 yılında bütçemizden tarıma ayrılan toplam kaynağı 142,9 milyar liraya yükseltiyoruz. Bu çerçevede; ziraî takviye programları için 54 milyar lira, tarım kesimi yatırım ödenekleri için 40,4 milyar lira, ziraî kredi sübvansiyonu, müdahale alımları, ziraî KİT ve ihracat takviyeleri için 48,5 milyar lira kaynak tahsis ediyoruz…. 2023 yılı bütçesinde 2022 yılı bütçesine nazaran mazot dayanağını yüzde 282, gübre takviyesini yüzde 140 oranında artırıyoruz. Bu çerçevede mazot dayanağı için 12 milyar lira ve gübre dayanağı için 4,9 milyar lira olmak üzere toplam 16,9 milyar lira ödenek öngörüyoruz.
‘Asgari fiyatın vergi dışı tutulmasının maliyeti’
Sosyal devlet unsuru gereği toplum bölümlerine 2023 yılında sağlayacağımız refah katkısı yaklaşık 1 trilyon 140 milyar liraya ulaşmaktadır. Bu meblağ bütçenin yaklaşık yüzde 25,6’sına tekabül etmektedir. Bu kapsamda 2023 yılında; doğalgaz ve elektrik sübvansiyonları için 530 milyar lira, Taban fiyatın vergi dışı tutulmasıyla 300 milyar lira, yaşlı, engelli, emekli, dul ve yetimler üzere toplum kesitlerini korumak hedefiyle yapılan vergi indirimleri kapsamında 51 milyar lira kaynak sağlanması öngörülmektedir.
Mali disiplinden taviz vermeyeceğiz
2023 yılı bütçemizin, ülkemizin kalkınması ve vatandaşlarımızın refahının artırılması doğrultusunda en kaliteli kamu hizmetlerine destek teşkil edeceğine inanıyoruz. Bütçemizin uygulanmasında bugüne kadar olduğu üzere bundan sonra da mali disiplinden taviz vermeyeceğiz.”
CHP Küme Başkanvekili Engin Özkoç, Oktay’ın sunumunun akabinde TBMM Lideri Mustafa Şentop’tan “Sarayın temsilcisi olarak burada verdiği sayıların, ülkemizdeki kendisini dinleyen insanları yanıltacak beyanlar olduğunu gördüğümüzden, kendisinin yaklaşık 2 saatlik konuşmasına karşılık 1 dakikalık yanıt vermek istiyorum” sözleri ile kelam talebinde bulundu.
Ancak Şentop kelam vermedi. Özkoç’un ısrarı üzerine Şentop, milletvekillerine daha sonra kelam vereceğini söyledi ve Özkoç’un konuşma talebini ikinci kere geri çevirdi.