2023 yılı minimum fiyatının belirlenmesi için toplanan Minimum Fiyat Tespit Komitesi, birinci toplantısını 7 Aralık’ta yaparken, ikinci toplantısını 14 Aralık’ta gerçekleştirmişti. Önümüzdeki günlerde mutlaklaşması ve açıklanması beklenen minimum fiyatta merak edilen 5 ana başlık nedir?
Asgari fiyat nedir?
Bir kişinin barınma, beslenme, ulaşım, sıhhat üzere mecburî muhtaçlıklarını karşılamasına yetecek ölçüde, geçerli devirdeki fiyatlar üzerinden, emeği karşılığında ödenen fiyata taban fiyat denir.
İlk defa 1890 yılında Avustralya ve Yeni Zelanda’da uygulanmaya başlayan taban fiyat, 1900’lü yıllarda Avrupa’da da uygulanmaya başlıyor.
1919 yılında kurulan Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO), “her çalışana ülkesinin ve vaktin şartlarına nazaran makul bir hayatı sürdürebilmesi için uygun bir fiyat ödenmelidir” unsuruna yer vererek, 1928’de de 26 sayılı Minimum Fiyatın Belirlenme Teknikleri Sözleşmesi’ni kabul etti.
Türkiye’de minimum fiyat, 1936 tarihli İş Kanunu’yla mevzuata girse de 1951-1967 yılları ortasında mahalli kurullarca belirlenmeye başlandı. Bugün geçerli olan kurul ise 1967’de sonra uygulandı.
1974’e kadar bölgesel uygulama yapılırken, o yıldan itibaren sanayi ve tarım dallarında farklı olarak ulusal seviyede, 1989 yılından itibaren de tarım-sanayi ayırımı kaldırılarak tek minimum fiyat uygulanmaya başlandı.
Asgari fiyat ne kadar?
2022 Temmuz ayı prestijiyle Türkiye’de minimum fiyat, bir çalışan için aylık brüt 6 bin 471 TL, (vergi ve kesintiler hariç) çalışanın eline geçen net fiyat 5 bin 500 TL 35 kuruş oluyor.
İşverene toplam maliyeti ise 7 bin 603 lira 43 kuruş. Bu ölçünün 1.003 lira 1 kuruşu toplumsal güvenlik primi, 129 lira 42 kuruşu da işsizlik sigorta priminden oluşuyor.
2022 yılından itibaren, tüm fiyatlarda, minimum fiyat kadar olan kısım gelir vergisinden muaf tutulmaya başlandı.
Resmi datalara nazaran, Türkiye’de 16 milyon 687 bin çalışan kişinin yüzde 38’i taban fiyat üzerinden maaş alıyor. Bu da yaklaşık 6 milyon 300 bin kişi ediyor.
Asgari fiyatın bir ölçü üzerinde (yakınsayan) fiyat alanlarla birlikte bu sayının 7 milyonu aştığı varsayım edilirken, 2021 yılı için DİSK-AR araştırmasında taban fiyat ve yüzde 50 üzerine kadar maaş alanların oranı yüzde 66,5 oranında görülüyor.
Asgari fiyat artışı, toplu iş mukavelesi uygulanan iş yerlerindeki maaşlar başta olmak üzere, tüm fiyatlarda baz bir artırım oranı olarak görülüyor.
Asgari fiyat, maddelerde da birçok düzenlemede ölçü olarak kabul edildiğinden çabucak hemen herkesi ilgilendiriyor.
Asgari fiyat nasıl belirleniyor?
Asgari fiyat, emekçi, patron ve hükümetin beşer şahıstan oluşan temsilcileriyle 15 kişilik bir takımın oluşturduğu Minimum Fiyat Tespit Kurulu tarafından belirleniyor. Kurula, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı mesken sahipliği yaparken, teamüle nazaran aralık ayında dört defa toplantı yapılarak, en az 10 üyenin iştirakiyle oy çokluğuyla karar veriliyor. Oylar eşit olursa, Kurul liderin oyu baz alınarak kabul ediliyor.
2023 minimum fiyatı için kim ne istiyor?
Komisyonda emekçi bölümü TÜRK-İŞ, patron tarafını Türkiye Patron Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) temsil ediyor.
TÜRK-İŞ, Açlık ve Yoksulluk Sonu Araştırması kasım ayı açlık hududu olan 7 bin 785 TL’nin taban olmasını istiyor.
TİSK minimum fiyata dair bir sayı paylaşmadı.
2023 yılı taban fiyatı ne vakit belirlenecek?
Komisyon birinci toplantısını 7 Aralık’ta Bakanlığın konut sahipliğinde yaptı. Bu toplantıda, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığının yaptırdığı anket sonuçları açıklandı. Ankette, 2023 yılı minimum fiyat beklentisi 7 bin 845 TL olarak belirlendi.
İkinci toplantı da Bakanlığın konut sahipliğinde 14 Aralık’ta yapıldı. Hazine ve Maliye, Ticaret bakanlıkları ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) temsilcileri sunum yaptı.
Üçüncü toplantı 20 Aralık Salı günü Bakanlık’ta yapılacak. Bu toplantıda birinci sayıların masaya dökülmesi bekleniyor.
Dördüncü toplantı sonrası 2023 minimum fiyatının gelecek hafta içerisinde belirlenmesi beklentiler dahilinde yer alıyor. Kaynak: AA