Geçmiş periyotlarda uzun bir mühlet hayvanları deneylerde kullanan bir çok kişi onların duygu
sahibi varlıklar olduğuna inanmıyordu. Hayvanların mekanik prensiplerle anlaşılabileceklerini
savunuyorlardı. Hayvanların şuurlarının olmayışı; hayvanları insanlardan ayıran temel fark
olarak düşünülmekteydi. 1789 yılında Jeremy Bentham “ Ahlak Ömrün Prensiplerine Giriş” adlı
ünlü yapıtında hayvanların ağrıyı hissedecek kapasitede olmadıkları tarafındaki Kartezyen
görüşü reddetmiş ve şöyle demiştir “ Asıl soru olayları sorgulayıp sorgulayamadıkları veya
konuşup konuşmadıkları değil, acıya katlanıp katlanamadıklarıdır”. Bunların tartışıldığı
döneme kadar, şimdi anestetik hususların keşfedilmemiş olması da değerli bir sorundu
çünkü hayvanlar cerrahi deneylerde bile anestezi uygulanmadan kullanılıyordu. Ancak artık
anestezik unsurlar keşfedilmişti. Bunun üzerine canlı kısma karşı çıkanlar örgütlenmeye
başladılar.1875 yılında Londra’da “ The Victoria Street Society” isimli dernek ile tıpkı yıl “ Frances
Power Cobbe” kuruldu. Bu derneklerin çalışması sonucu İngiltere’de “Royal Commission”
oluşturuldu ve “ Hayvanlara İnsancıl Davranma Yasası” isimli birinci etik maddeyi yaptı. Bu yasa ile
“ Canlı hayvanlar üzerinde yapılacak denemelerin lakin Eyalet Sekreterliğinin denetimi ile,
anestezi altında ve sadece faydalı bilim için yapabileceği” karara bağlanmıştır. Bundan sonra
Avrupa kıtasında ve Amerika Birleşik Devletlerinde hususla ilgili çok sayıda dernek kurulmuştur.
Gerek derneklerin ve kamuoyunun baskıları, gerekse bilim insanlarının hassasiyetleriyle bu
konuyla ilgili çalışmalar ağırlaşmış ve çeşitli ülkelerde bir çok yasa çıkarılmış ve uluslar
arası anlaşmalaryapılmıştır. 1959 yılında Jeremy ve Betham’ın yayımladığı “ The Principles
of Humane Experimental Tecnique” isimli kitabın içindeki teklifler adeta bu alandaki kutsal
kitap oldu. Deney hayvan haklarıyla ilgili olarak ülkemizdeki gelişmelerin tarihine bakarsak çok gerilere gitmemiz gerekmez. Bizde bu alandaki birinci önemli kanun ve yönetmelikler 2004 yılından itibaren yapılmaya başlanmış olup yasallarla tanımlanmış birinci Hayvan Deneyleri Merkezi Etik Konsey ve Mahallî Etik Heyetler Temmuz 2007 tarihinden itibaren kurulmuştur.
Kobay Hayvanların Zaferi:
Geliştirilmekte olan ilaçların, artık ABD Besin ve İlaç Yönetimi (FDA) onayını almadan evvel hayvanlar üzerinde test edilmesi gerekmiyor. Geçen yılın sonunda Lider Joe Biden tarafından imzalanan yeni bir yasaya nazaran, tüm ilaçların insan denemelerine geçmeden evvel hayvanlar üzerinde test edilmesi zaruriliği kaldırıldı.
Yasanın yolunu açan Kentucky’den Senatör Dr. Rand Paul yaptığı açıklamada, “FDA Modernizasyon Yasası 2.0, mevcut bilim tarafından desteklenmeyen bürokrasiyi ortadan kaldırarak inovasyonu hızlandıracak ve daha inançlı, daha tesirli ilaçları daha süratli bir biçimde pazara sunacak” dedi ve ekledi: “Bu, hayvan deneklerinin gereksiz yere acı çekmesine ve vefatına son vermeye yönelik bir adım.”Ancak bu, yeni ilaçların hayvanlar üzerinde test edilmesinin yasaklandığı manasına da gelmiyor. Bunun yerine, ilaç şirketlerinin hayvanlar üzerinde test yapma zorunluluğunun kaldırılması manasını taşıyor. Yani isteyen şirketler, hayvan deneylerine devam edebilecek.
Yeni yasa, besin, ilaç, tıbbi aygıt ve kozmetiklerin güvenliğini denetlemek için 1938’de kabul edilen ABD Federal Besin, İlaç ve Kozmetik Yasasını değiştiriyor. Revizyonundan evvel FDA, onay alabilmek için bir ilacın fare yahut sıçan üzere bir kemirgen çeşidi ve maymun yahut köpek üzere kemirgen olmayan bir cins üzerinde test edilmesini kaide koşuyordu.
FDA’nın baş bilim insanı Namandjé Bumpus, Kasım ayında Nature Index’e “Bir fare yahut sıçan, ilaçları ve kimyasalları her vakit beşerlerle birebir halde işlemez” demiş ve eklemişti: “İnsan hücrelerine, insan dokularına ve insan modellerine dayanan daha fazla sistem geliştirmek, kimi durumlarda daha yararlı olabilir.”İlaç geliştirmenin geleceğinin hayvan testlerini büsbütün yasaklayıp yasaklamayacağını söylemek için şimdi çok erken. Lakin yasanın şu anki haliyle bile, bilhassa hayvan hakları kümelerinin gözünde sevindirici bir adım olduğu kesin.
Deney Hayvanları Yerine Önerilen Olanaklar
* Doku ve organ kültürleri
* Omurgasız hayvanların kullanılması
* Embriyonlu yumurtanın kullanılması
* Bir hücrelilerin kullanılması
* Bilgisayar ve bilgi bankalarının kullanılması
* Matematik yöntemler
* İstekli insan kullanımı ve epidemiyolojik çalışmalar
* Eğitimde yapay modellerin ve sinemaların kullanılması