Devletin elindeki şeker fabrikalarını ardı ardına kapatan AKP iktidarı, üretimdeki azalma nedeniyle fiyatların aşırı yükselmesi nedeniyle herkesin yurt dışından şeker ithal etmesinin önünü açmaya hazırlanıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, piyasa dengelerinin sağlanması ve spekülasyonların önlenmesi amacıyla şekerli mamul üreten imalatçılara şeker için tarife kontenjanı açılarak ithalat yetkisi verilmesine ilişkin çalışma başlatıldığı belirtildi. Bakanlığın Şeker Dairesi Başkanlığı’nın sosyal medya hesabından da konuya ilişkin paylaşım yapıldı. Şeker Kanunu kapsamında, yurt içi şeker talebinin karşılanmasının, planlı üretim modeli olan kotalar vasıtasıyla gerçekleştirildiği anımsatılan açıklamada, şu ifadeler yer buldu:
“Bu çerçevede, pancar şekeri için 2021/2022 pazarlama yılında, ülke ihtiyacını karşılayacak düzeyde, Cumhurbaşkanlığı Kararı ile 2 milyon 632 bin 500 ton A kotası tahsis edilmiştir. Bu kotaya karşılık pancar şekeri üretimi ise 2 milyon 520 bin ton olarak gerçekleşmiştir.”
Son üç pazarlama yılında yurt içine satılan A kotası şekerin, yurt içine satılabilen şeker miktarının 2 milyon 455 bin ton, 2 milyon 468 bin ton, 2 milyon 507 bin ton olarak gerçekleştiği hatırlatılan açıklamada, “Bununla birlikte son günlerde spekülatif fiyat ve miktar hareketlerinin de oluştuğu gözlemlenmektedir. Piyasa dengelerinin sağlanması ve spekülasyonların önlenmesi amacıyla şekerli mamul üreten imalatçılara şeker için tarife kontenjanı açılarak ithalat yetkisi verilmesine ilişkin çalışma başlatılmıştır” ifadeleri kullanıldı.
Şeker krizi fabrikaların kapatılmasıyla başladı
CHP Bursa Milletvekili ve PM Üyesi Orhan Sarıbal, Türkiye’de büyük bir şeker krizinin olduğunu, sanayicinin şeker bulamadığını, iktidarın ise sadece seyrettiğini belirterek, “Oysa Türkşeker kanalıyla dünya borsalarından uygun fiyata şeker ithal edilerek sektör sanayicilerine ve vatandaşlara dağıtılması gerekir” dedi. Sorunların 2001 yılında çıkarılan Şeker Kanunu sonrası şeker fabrikalarının özelleştirilmesi, şeker pancarı ekiminin kotaya bağlanması ve sözleşmeli ekim ile birlikte başladığını belirten Sarıbal, şunları söyledi:
“Türkiye Cumhuriyeti, 1926’larda başlayıp 2019 yılına kadar 33 şeker fabrikası kurdu. Şeker pancarı ekimi de kullanımı da kamunun elindeydi. Bu 33 şeker fabrikasının 10 tanesi özel sektöre satıldı. O zaman büyük mücadele verdik. ‘Satan da haindir, alan da haindir’ dedik. Bugün ne kadar haklı olduğumuz ortaya çıktı. 6 fabrika kooperatifler tarafından alınırken, Türkşeker’in elinde 15 fabrika kaldı ama kamuya ait bu fabrikalar toplam şekerin yarısını bile üretememektedir. Özel sektör ve kooperatiflerin elindeki fabrikalar, üretilen şekerin yüzde 60’ından fazlasını ellerinde tutuyor. Yani şeker piyasası ve şeker pancarı üretim biçimi bugün özel sektörün elindedir. Bugün yaşadığımız sorun bul. Kota, sözleşmeli ekim ve özelleştirmeler.”
Çiftçi üretmiyor, üretim azalıyor
Ülkemizde 2020 sezonunda 23 milyon ton şeker pancarı üretimi karşılığında 3 milyon 69 bin ton şeker üretimi yapıldığını vurgulayan Sarıbal, 2021 yılında şeker pancarı üretim miktarının 5 milyon azaldığını ve şeker üretimin de 2.5 milyona düştüğünü söyledi. Üretimin azalmasıyla şeker arzında sıkıntı yaşamasına rağmen 250 bin ton şeker ihraç edildiğini belirten Sarıbal, “O zaman bunun yanlış olduğunu ve ihracatın durdurulması gerektiğini söyledik. ‘Kriz var bu kriz daha da büyüyecek’ dedik, dinlemediler. 45 gün sonra şeker ihracatına kısıtlama geldi ancak o tarihe kadar satılan satıldı” dedi.
Şeker pancarının posasının 1000 lira olduğunu, buna rağmen siyasi iktidarın ocak ayında erken fiyat açıklayarak ön alım fiyatını 800 artı 75 primle 875 lira olarak açıkladığını belirten Sarıbal, “Açıklanan fiyat çiftçinin beklentisini karşılamayınca ikinci bir ön alım fiyatı açıklandı. Tonu 1.000 liraya ve primleri de 100 liraya çıkarılarak toplamda 1.100 liraya verildi ama çiftçi yine de ekmekten geri durdu. Son yapılan açıklamada 490 milyon liralık avans ödemesi yaptık dedi Bakanlık. Bu da Türkşeker’in bu yıl için yaklaşık 7 milyon ton pancar üretimi için sözleşme yaptığını gösteriyor. Geçen yıl yaklaşık 8 milyon ton pancar alımı yapan Türkşeker bu yıl 1 milyon ton eksikle şeker üretimi yapacak demektir” diye konuştu.
Kristal şekerin torbası kasım ayında 265 lira iken bugün Türkşeker’in listesinde 550 lira olduğunu ama sanayicinin 1000 liraya, tonunu 2 bin liraya alabildiğini kaydeden Sarıbal, sözlerini şöyle sürdürdü:
Dünyada 550, bizde 1.250 dolar
“Türkiye’nin kaderi Hindistan’dan gelecek şeker taşıyan gemilere kalmış. En son Mersin Limanı’na bir gemi geldi. Onun da şekerin tonunu 650 dolar ile 800 dolara sattığı söyleniyor. Kimin kaça sattığı belli değil. Türkiye’nin şeker piyasası şu anda iki firmaya kalmış durumda. Sanayici kan ağlıyor. Vatandaş her gün fiyatı artan şeker almak zorunda kalıyor. Dünya borsalarında şekerin tonu 550 dolar. Bizde fabrikalar 1.200 dolara satıyor ama sanayici bulamıyor. Bizde en erken Ekim ayında şeker üretimine başlanacak. 3.5-4 ay ülkenin sanayicisi, halkı şekere ihtiyaç duyuyor. Dünya piyasalarında 550 dolar olan şekerin tonu bizde neden 1.250 dolar? Ey iktidar, neredesiniz! Buğdayda yaptığınızı neden şekerde yapmıyorsunuz? Neden Türkşeker devreye girmiyor? Büyük bir şeker krizi var. Sanayici şeker bulamamakta, iktidar sadece seyretmekte. Derhal dünya borsalarından uygun fiyatla şeker getirilmeli, hem halkımıza hem de sanayiciye dağıtılmalı.”