Dünya Sıhhat Örgütü‘nün (DSÖ) içme suyunda müsaade verdiği arsenik hudut ölçüsü 10 mikrogram/litre iken Trabzon Halk Sıhhati Laboratuvarında tahlil edilen Rize’nin Andon olarak bilinen Küçükçayır köyündeki ılıca suyunda arsenik oranı 27 kat fazla; 273,43 mikrogram/litre olarak ölçülmüştü. Lakin Rize Vilayet Sıhhat Müdürlüğü tarafından asılan “Bu suyun içilmesi sıhhat açısından uygun değildir” yazısı bir mühlet sonra kimliği bilinmeyen kişi yahut şahıslar tarafından yerinden söküldü.
Bölge halkı Andon suyu olarak bilinen suyun zehirli olmadığını, yıllarca buradan içilen suyun hiçbir beşere ziyan vermediğini inatla savunurken, suyun aktığı bölgede toplanan vatandaşlar yansılarını suyu içmeye devam ederek gösterdi. İşte, arsenik ile ilgili bilinmesi gerekenler…
ARSENİK NEDİR?
Arsenik, birden fazla mineralde, ekseriyetle kükürt ve metallerle bir ortada yahut saf bir element kristali olarak bulunur. Birkaç bakteri tipi, arsenik bileşiklerini teneffüs metaboliti olarak kullanabilir. Eser ölçüde arsenik sıçanlar, hamsterler, keçiler, tavuklar ve muhtemelen öteki tiplerde değerli bir diyet elemanıdır. İnsan metabolizmasındaki varsa bir rolü bilinmemektedir.
ARSENİK ELEMENTİNİN ZİYANLARI NELERDİR?
Arsenikli bileşikler, böcek ve tarım ilaçları, fare zehiri, birtakım kanser ilaçları, boya, duvar kağıdı, seramik üzere çeşitli eserlerin imalatında kullanılır. Arsenik bileşikleri özellikle cilde, göze, teneffüs yollarına tesir gösterdiğinden savaş gazı olarak kullanılmıştır.
Geçmişte arsenikle zehirlenmeler intihar ve kasıtlı ölümlerde kullanılıyordu. Orta çağda arsenik sözcüğü zehir sözcüğüyle eş manalıydı.
İnorganik arsenik, doğrulanmış bir kanserojendir ve global olarak içme suyundaki en değerli kimyasal kirletici husustur. Balık, kabuklu deniz eserleri, et, kümes hayvanları, süt eserleri ve tahıllar da arsenik için diyet kaynakları olabilir, lakin bu besinlerden maruz kalma ekseriyetle kirli yeraltı sularına maruz kalmaya kıyasla çok daha düşüktür.
ARSENİK ELEMENTİNİN SEBEP OLDUĞU HASTALIKLAR
Olağandışı yüksek dozda inorganik arsenik (yani akut arsenik maruziyeti); birinci adımda bulantı, kusma ve ishal görülmesine neden olur. Sonrasında uyuşma ve karıncalanmaya, kas kramplarına, hatta vefata sebep olabilir.
Yüksek seviyede inorganik arsenik düzeyine uzun müddetli maruz kalmanın birinci belirtileri (örneğin, içme suyu ve yiyecek yoluyla) çoklukla deride görülür. Bunlar yaklaşık beş yıllık bir asgarî maruziyetten sonra ortaya çıkar ve cilt kanserine davetiye çıkarır.
Cilt kanserine ek olarak, uzun vadeli arsenik maruziyeti de mesane ve akciğer kanserlerine yol açabilir. Memleketler arası Kanser Araştırma Ajansı (IARC); arsenik ve arsenik bileşiklerini beşerler için kanserojen olarak sınıflandırmıştır ve ayrıyeten içme suyunda arsenikin beşerler için kanserojen olduğunu belirtmiştir.
İnorganik arseniğin uzun müddetli yutulması ile alakalı olabilecek öteki olumsuz sıhhat tesirleri ortasında gelişimsel tesirler, diyabet, pulmoner hastalıklar ve kardiyovasküler hastalıklar bulunur.
Fazla arsenik oranına maruz kalmak negatif hamilelik sonuçları ve bebek vefatları ile alakalıdır. Erken yaşta bu unsura maruz kalındığında; genç erişkinlikte birden fazla kanser, akciğer hastalığı, kalp krizi, ve böbrek yetmezliği görülebilir. Çok sayıda bilimsel çalışma arsenik maruziyetinin bilişsel gelişim, zeka ve hafıza üzerindeki olumsuz tesirlerini göstermiştir.