Asırlardır Arnavut geleneğinin bir kesimi olan “çiftelia” enstrümanı, hala Arnavutlar ortasında yaygın ve sevilen bir çalgı olarak öne çıkıyor.
Çiftelia, asırlar boyunca gerek Arnavutluk gerekse Kosova ve Kuzey Makedonya ile Arnavutların yaşadığı başka Balkan ülkelerinde halkın merasimleri, ayinleri, bayramları ve geleneklerinin bir kesimi olmuş durumda.
Uzun saplı iki telli bir çalgı olan bu enstrümanda mızrapla tellere vurularak melodiler çalınıyor.
Halen Arnavutluk’ta çiftelia üreten seçkin ustalardan Puka’lı Gjelosh Alia, başşehir Tiran’daki atölyesinde bu klâsik müzik aletine ilginin canlı kalmasını sağlıyor.
Çiftelianın yanı sıra öbür klasik enstrümanların da üretimini yapan 66 yaşındaki Alia, Arnavut lisanı ve edebiyatı öğretmeni olarak onlarca yıl çalıştığını söyledi.
..
20 YAŞINDAN BERİ
Enstrümanı 20 yaşından beri üretmesinin yanında, çaldığını da anlatan Alia, “Çiftelia, ülkemizde en çok kullanılan enstrüman, bu nedenle talepler farklı. Bu yüzden farklı cinsten çiftelia yapıyoruz. En küçüklerden en büyüğüne kadar, boyut olarak sharkia enstrümanına (bir çeşit saz) yakın.” diye konuştu.
Çifteliaların bölge olarak da farklılık gösterdiğini aktaran Alia, “Her ilin, bölgenin kendine has bir özelliği var ve ustalar buna ahenk sağlar. İlin kendine has özellikleri olan ve değişen folkloruna nazaran yaparlar. Mesela Puka yahut Mirdita’dakilerin boyutları çok büyük değildir, öte yandan Burrel, Mat ve Kosova’ya yakın olan Tropoja’da daha büyük ve biraz daha uzun olanlar kullanılır.” tabirlerini kullandı.
.
Bir yandan ürettiği çiftelia enstrümanını çalan öbür yandan imal süreci hakkında konuşan Alia, genel olarak enstrüman üretiminin birçok süreci olduğunu ve bunun çok ihtimam gerektirdiğini vurguladı.
Alia, çiftelia üretiminde en çok dut, ceviz, kiraz ve yabani armut ağaçlarının kullanıldığı bilgisini paylaştı.
Ürettiği çifteliaya en fazla talebin ülke dışından geldiğini söz eden Alia, Arnavutluk’tan da talep olduğunu kaydetti.
AHŞAPLA ÇALIŞMAK HARİKA
Ahşap ile çalışmanın zorluğuna değinen Alia, “Ahşapla çalışmak kusursuz fakat zorlukları da var. Daima sesi düşünürüm. Çalıştığım sırada nasıl ses çıkaracağını düşünürüm. Notaları hakikat yerleştirmek, akordunu yapmak için sabırsızlanıyorum.” dedi.
Arnavut geleneklerinin kendisi için çok kıymetli olduğunu vurgulayan Alia, “44 yıldır her bayramda öğrencilerle çifteliayı elimden bırakmadım. Bugün zevk ve heyecan hissediyorum. Bir kısmına öğretmeyi başardım, müzisyen yaptım.” diye konuştu.
Alia, zanaatını hiç bırakmadığını ve onu miras olarak bırakmak istediğini kelamlarına ekledi. AA