David Nield
Bilim insanları, amino asitlerin ömür için gereken birinci bileşenleri nasıl yarattığına ait daha yanlışsız bir anlayışın kilidini açmayı umarak yaklaşık 4,6 milyar yıl evvel, tarihinin en erken devrindeki Dünya’nın şartlarını hassas biçimde simüle ettiler. Bir ortaya gelen amino asitler, organizmalarda pek çok hayati rol üstlenen proteinleri meydana getirir. Bu yeni araştırma, 20 ‘kanonik’ amino asitten oluşan muhakkak bir kümenin, bu amino asitlerden seçebileceğiniz çok daha fazlası dururken, neden protein üretiminde tekrar tekrar kullanıldığını anlamaya yardımcı olması için tasarlandı.
ESRARENGİZ SEÇİLİM SÜRECİ
Bu 20 amino asidin, oluşum kademesindeki Dünya’nın atmosferinden ve göktaşı modüllerinden sağlanan 10 ‘ilkel’ asitten ve sonradan buna eklenen 10 ‘ardıl’ asitten oluştuğu düşünülüyor; ne var ki, son 10 amino asit kelam konusu olduğunda seçim sürecinin nasıl işlediği bilinmiyor.
ABD’nin Maryland eyaletindeki Johns Hopkins Üniversitesi’nde kimyager olan Stephen Fried, “İnsanlardan bakterilere ve arkelere* varıncaya dek, birebir amino asitlere her organizmada rastlarsınız ve bunun sebebi, yeryüzünde var olan her şeyin, bütün canlıların atası olan bir organizmayla, bir köken teşkil eden bu ömür ağacıyla aracılığıyla birbirine bağlı olması” diyor: “Bu ceddin, barındırdığı amino asitleri yapısına alma sürecine form veren olayları izah ediyoruz.”
Araştırmacılar, ilkel protein sentezinin tekrar yapılandırılmasıyla, çok eski organik bileşiklerin, proteinleri uygun hale getirmede en güzel olan amino asitleri seçeceğini ve bunları makul fonksiyonlar doğrultusunda uyarlayacağını ortaya koydu. Farklı bir deyişle, şimdi bu basamakta dahi, bir evrim ya da doğal seçilim süreci işlemekteydi: Seçilenler, en kolay bulunabilen amino asitlerden çok, muhakkak bir işe en uygun olan amino asitlerdi. Bilim insanları, şayet milyarlarca yıl evvel, çekirdek kümenin bir kesimi olarak öbür amino asitler seçilseydi, ömrün yapı taşlarının inşa sürecini gerçekleştirme konusunda pek de verimli olmayacağını tespit ettiler.
EVRİM, BİYOLOJİDEN EVVEL ORTAYA ÇIKMIŞ OLABİLİR
Fried, “Protein şekillendirme, temelde, gezegenimizde şimdi ömür ortaya çıkmadan evvel dahi evrim geçirmemize imkân tanıyordu” diyor: “Bir biyolojiye kavuşmadan evvel evrime kavuşmuş olabilirsiniz; şimdi DNA oluşmadan evvel dahi yaşama yararlı olan kimyasallar için bir doğal seçilime kavuşmuş olabilirsiniz.”
Proteinler de dahil olmak üzere, moleküllerin günümüzden yaklaşık 3,8 milyar yıl evvel kolay organizmaları bir ortaya getirmeye başladıkları düşünülüyor; hâl böyleyken, Dünya tarihinde, bilim insanlarının araştırmaya ziyadesiyle istekli oldukları daha eski bir kesit kelam konusu. Araştırmayı yürüten grup, bilhassa 10 ‘ardıl’ amino asidin, protein şekillendirme kabiliyetleri nedeniyle seçildiğini ve DNA’nın replikasyonunu [kendini kopyalamasını] ve hayatı harekete geçiren proteinlerin üretimini mümkün kıldığını savunuyor.
Bu araştırma, bizlere, öbür gezegenlerde ve kendi gezegenimizde yaşayan mikroorganizmaların potansiyeline dair daha fazla şey öğretebilir: Göktaşları yoluyla Dünya’ya taşınan tıpkı amino asitler, Evren’deki öteki pek çok yerde de bulunabilir. Fried, “Evren amino asitleri seviyor üzere görünüyor” diyor: “Belki farklı bir gezegende hayat bulsaydık, bizimkinden çok da farklı olmazdı.”
Araştırma Amerikan Kimya Derneği Dergisi’nde yayınlandı.
*Arkeler, (Arkea yahut Arkebakteriler), canlı organizmaların bir ana kısmıdır.
Yazının yepyenisi Scitech Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)