Son periyotta yakın bağlantılar kurulan Rusya ve Katar’dan sağlanan maddi kaynaklar ve alkol üzere eserlerden artan vergi tahsilatları iktisadın can damarı haline geldi.
Derinleşen ekonomik krizden bir türlü çıkış yolu bulamayan AKP iktidarı, dış kaynaklara ve vergilere yöneliyor. Rusya ve Katar’dan daha fazla para akışı olurken, alkol ve sigara üzere eserlerden alınan vergiler de katlanarak artıyor. Bu durum, Türkiye iktisadının adeta bu 3 kurtarıcıya bağımlı hale geldiği halinde yorumlanıyor. 2015’te yaşanan uçak krizi sonrası Rusya ile diplomatik yakınlaşma arttı. Savunma ve güç başta olmak üzere çeşitli dallarda de alakalar gelişirken, Türkiye’nin ekonomik düşüncelerinde Rusya’nın etkin rol alması dikkat çekiyor.
NAKİT PARA GELDİ
2022’nin birinci 8 ayında kaynağı belgisiz para olarak bilinen “net yanılgı noksan” kaleminden 28.3 milyar dolar para geldi. İngiltere merkezli iktisat gazetesi Financial Times’a konuşan Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, hesaba katılmayan turizm gelirlerinin ve Ruslardan gelen paranın net yanılgı noksanı oluşturduğunu belirtti. Nebati, Ukrayna savaşı sonrası yaptırımlar nedeniyle finansal sistemi kullanamayan Ruslardan bu paranın nakit olarak geldiğini savundu. Türkiye’nin ayrıyeten Rus devlet şirketi Gazprom’dan doğalgazda indirim ve ödemeyi erteleme seçeneği de istediğini söz eden Nebati, her iki hususta da âlâ haber beklediğini söyledi.
Swap’lar Merkez Bankası rezervlerinde
Merkez Bankası’ndaki (TCMB) 128 milyar dolarlık rezervin eritilmesinin akabinde farklı ülkelerin merkez bankaları ile swap (takas) mutabakatları yapıldı. Burada en fazla para Katar’dan geldi. Katar’la toplamda 15 milyar dolarlık swap yapılırken, Birleşik Arap Emirlikleri’nden de 5 milyar dolar para geldi. Ayrıyeten Çin ile 6 milyar dolarlık, Güney Kore ile de 2 milyar dolarlık mutabakat yapıldı. Bu paralar TCMB’nin brüt rezervlerini artırırken, net rezervler ise hala eksi.
Son 12 yıldaki vergi artış oranı yüzde 1.070
Önümüzdeki yıl için hazırlanan bütçede, alkollü içeceklerden alınacak vergi fiyatı 55 milyar TL oldu. 2022’de alkolden toplamda 40 milyar TL civarında bir tahsilat hedefleniyor. Vergi Uzmanı Dr. Ozan Bingöl, alkolden alınan vergiler hakkında yaptığı paylaşımda, “2010 yılında bir litre alkolde 51.48 lira olan ÖTV fiyatı, 27 Mayıs 2022 tarihi prestijiyle 602.48 liraya çıkmıştır. Böylelikle alkol üzerinden alınan ÖTV’de son 12 yıldaki vergi artış oranı yüzde 1.070 olmuştur” dedi.
“2023’te de ek bütçe kaçınılmaz”
2023 bütçesine ait bir “Analiz Raporu” hazırlayarak CHP MYK’sına sunan CHP Genel Lider Başdanışmanı ve İstanbul Milletvekili Erdoğan Toprak, 660 milyar liralık açık öngörülen bütçe gayesinin 2023’te de sapacağını ve ek bütçenin kaçınılmaz olacağını kaydetti.
SEÇİM, BORÇ, FAİZ
Toplamda 3.8 trilyon lira gelir öngörülen 2023 bütçesinin 1.1 trilyon lirasının Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), Katma Paha Vergisi (KDV) ile dolaylı vergilerden sağlanacağını belirten Toprak, “Bu da dolaylı vergi kapsamındaki pek çok mal ve hizmete yapılacak artırımların devam edeceğini gösteriyor. 2023’te de bütçe gayeleri sapacak ve ek bütçe kaçınılmaz olacaktır” sözlerini kullandı. Toprak, “Bütçe yasa teklifi, tutarsız hesapları ve enflasyonla şişirilen ödenekleriyle seçim, borç ve faiz bütçesidir. İktidar faizi düşman ilan ederken, bütçenin yüzde 10’dan fazlası faize ayrılmıştır. Yatırım, üretim, istihdam ve vatandaşın gereksinimlerine odaklı olduğu ileri sürülen bu bütçe teklifinde yatırımlara ayrılan hisse 381 milyar TL ve faize ayrılan meblağın yaklaşık 200 milyar TL altındadır” dedi.
2023’te motorlu taşıtlardan 204 milyar, akaryakıttan 85 milyar lira vergi bekleniyor.
Enflasyon yüzde 156
Bütçe teklifinde masrafların 4.4 trilyon TL, gelirlerin 3.8 trilyon TL olarak verildiğini ve 2023 sonu bütçe açığının 660 milyar TL olmasının öngörüldüğünü hatırlatan Erdoğan Toprak, “2023 bütçesinin başlangıç ödeneklerinin 2022’ye kıyasla ek bütçe hariç yüzde 155.9 artırılması, gerçek enflasyonun TÜİK’in açıkladığı üzere yüzde 84 değil, yüzde 156 olduğunun resmi itirafıdır” tabirlerini kaydetti.
1.1 trilyon lira vergi
Gelecek yıl motorlu taşıtlardan 204 milyar, akaryakıttan 85 milyar, tütün mamullerinden 126 milyar, alkollü içkiden 55 milyar, güçlü tüketim mallarından 36 milyar lira ÖTV alınacak. Özel irtibat vergisinden 20 milyar, talih oyunundan 13 milyar lira vergi hedeflendi. ÖTV gelirleri toplamı 512 milyar, dahilde alınan KDV gelirleri de 635 milyar lira olacak. Bütçe gelirlerinin 1.1 trilyonluk kısmı ÖTV, KDV ve dolaylı vergilerden sağlanacak. (Cem
YILDIRIM)