Zeynep Tuba Kesimli
Çocuklarınızla konutta en çok hangi oyunları oynuyorsunuz? Evcilik, otomobil yarışı, saklambaç, aşçılık? Oyun kurma ve oyunu sürdürme konusunda çok da başarılı olamayan bir anne olarak ben oyumu kutu oyunlarından yana kullanıyorum. Çocukların oyun esnasında en saf, katıksız hâllerini görebilmem, yaş farkımıza aldırmadan rakip olabilmemiz, muhakkak kurallar dâhilinde oyunu sürdürebilmemiz ve fark etmeden elde ettiğimiz kazanımlar kutu oyunlarını tercih etmemde etken oluyor. Çocukluğuma baktığımda konutumuzda geçmişi yüzlerce hatta binlerce yıla dayanan satranç, dama, domino ve mangala üzere oyunların olduğunu hatırlıyorum. Son yıllarda ise bu kadim oyunların ortalarına yenileri katıldı. Artık mahalle kırtasiyelerinden zincir kitapçılara kadar her yerde kutu oyunları satılıyor, hatta yalnızca kutu oyunu satan, üreten firmalar var. Birtakım oyunların turnuvaları düzenleniyor. Meskeninde kutu oyunu olmayan yok neredeyse. Bu hafta kutu oyunları olarak isimlendirdiğimiz akıl ve zekâ oyunlarını ele aldık ve TAZOF’ta (Tüm Akıl ve Zekâ Oyunları Federasyonu) usta eğitmenliği yapan Uzman Ruhsal Danışman Merve Şirikçi Turhan’la görüştük.
OYUN BİR İHTİYAÇTIR
Merve Turhan kutu oyunlarından bağımsız olarak oyunun, karşılanması gereken bir gereksinim olduğunu ve insanın içgüdüsel olarak oyun oynadığını, bu sayede birbiriyle bağ kurduğunu ve insanoğlunun var olduğu günden bu yana hayatımızda olduğunu söyledi, birinci olarak. “Okumayı, yazmayı, konuşmayı öğreniriz fakat oyun oynamayı öğrenmeyiz ve tahminen de öğrenmediğimiz tek harekettir.” diye de ekledi.
OYUNLAR ÇAĞ İLE DİREKT İLİŞKİLİDİR
Çocukluğumun son devirlerinde tanınan olmaya başlayan oyunlardan biri de Monopoly idi. Caddebostan’a, Sirkeci’ye, Nişantaşı’na otel dikmek için uğraştığımız ve popülerliğini hâlâ koruyan bu oyundan hareketle kutu oyunlarının ideolojilerle, çağdaş ömür biçimiyle bir temasının olup olmadığını sorduğumda şöyle karşılık aldım: “Oyun; kültürü, hukuku, ideolojiyi oluşturan ve toplumu inşa eden kıymetli kavramlardan biri. Birden fazla antik oyun, savaş taktiklerini, savunma ve saldırma atılımlarını çocuklara öğretmek için kullanılmaktaydı. Bunların yanı sıra bir örnekle açıklamak gerekirse binlerce yıllık geçmişi olan Go oyunu, Taoizm ve Yin Yang ideolojisine dayanır. Saldırma ve savunma ortasında eksiksiz bir istikrar vardır. Strateji oyunlarından beklediğimiz mantık algısının yanı sıra deneyim ile kazanılan sezgi, Go oyununda değerli olan noktalardan biridir. Budizm’in ‘Mantığa dayanan bir aydınlanma, aldatıcı aydınlanmadan öbür bir şey değildir.’ öğretisi ile uyuşur. Demem o ki, oyunların ortaya çıktığı çağ ile kullanım alanları direkt bağlıdır.”
OYUN İYİLEŞTİRİR
Akıl oyunlarını severek oynadığımızı söylemiştim. Geçtiğimiz günlerde ortalarında 61 yaş fark olan babam ve oğlumun masa başında yaşlarının eşitlendiğini görünce Merve Şirikçi Turhan’a kutu oyunlarının kazanımlarını, birleştirici/bütünleştirici tesirini sordum. Turhan, oyunların, birleştirici ve bütünleştirici tesirinin bir manada onları ‘’iyileştirici’’ kıldığını söyledi ve şöyle devam etti. “Kişi kendini, hislerini, baş etme usullerini gözlemleyerek karşısındaki bireye dair de bir bakış açısı kazanıyor. Akıl ve zekâ oyunları çocukların görsel algı, sorun çözme, kısa ve uzun vadeli bellek, mekânsal algı, duygusal zekâ, dikkat, stratejik düşünme, el göz uyumu ve üretken düşünme üzere temel ömür hünerlerini geliştirmeyi sağlıyor. Her oyun her gelişim alanına hitap edemez ancak her çocuk akıl ve zekâ oyunlarını sever. Bireyi en uygun oyun oynarken tanırız. Tasalarını, kıymetlerini, öfkeliyken davranışlarını, önder olduğunda neler yaptığını oyun oynarken gözlemleriz. Çocuğunuzu tanımanın en yeterli yolu onlarla oyun oynamanızdır. Oynarken onların da sizi tanıdığını unutmayın.”
NEYE NAZARAN NEYE NAZARAN OYUN SEÇELİM?
Piyasada farklı gelişim alanlarına hitap eden yerli/yabancı onlarca kutu oyunu var. Çabucak her oyun için bilgilendirici görüntüler yer alsa da bu kadar çok seçenek ortasından çocuğunuza uygun oyunu seçmek kimi vakit baş karıştırıcı olabiliyor. Uzmanımıza aileler oyun seçerken neye dikkat etmeli diye sorduğumda şu karşılığı aldım: “Hiçbir çocuğun bir diğer çocuğa benzemediğini hepimiz biliriz. Buradan yola çıkarak her çocuğun gelişimsel gereksinimleri da birbirinden farklı olur. Pekala, çocuğumuzun muhtaçlıklarını nasıl tespit ederiz? Bir çocuğun fizikî yahut bilişsel manada gelişime gereksinim duyup duymadığını en kısa ve tesirli olarak; yaşıtlarına nazaran hangi kademede olduğunu gözlemleyerek belirleyebiliriz. Akıl ve zekâ oyunları seçerken çocuğunuzda hangi alanı geliştirdiğini
belirlediğinizde seçimin büyük bir kısmı tamamlanıyor. Çocuğunuzun muhtaçlığına uygun bir alan ise yalnızca yaş ve oyuncu sayısına bakmanız ve seçim yapmanız gerekiyor. Oyun seçerken dikkat edilmesi gereken bir öbür değerli nokta ise orjinal oyundur. Sıhhat standartlarından, milletlerarası testlerden geçmemiş oyun gereçlerini, en pahalı varlığımız olan çocuklarımıza vermek istemeyiz. Bu hususta şuurlu tüketim ise kıymetli ebeveynlere düşüyor.”
HER KONUTTA OLMASI GEREKEN OYUNLAR
Akıl ve zekâ oyunları çok geniş bir yaş skalasına, ilgi alanına hitap etse de uzmanından tavsiye istedim. Merve Şirikçi Turhan “Çocuğunuzun uygun olduğu/gelişmesi gereken alanları ve bu alanlara uygun akıl ve zekâ oyunlarını belirleyerek seçim yapabilirsiniz. Çocuğunuz ilkokul yahut ortaokuldaysa öğretmeni ile turnuvalara hazırlanma durumunu görüşebilir ve turnuva oyunlarını alabilirsiniz. Her konutta olması gerektiğini düşündüğüm beş oyunu sorarsanız, Mahir Yapılar, Q-Bitz, Equilibrio, Kulami ve Küre diyebilirim.” dedi ve son bir teklifte bulundu. “Aldığınız oyunların hepsini tıpkı anda vermemenizi tavsiye ederim. İki haftada bir oyunları değiştirirseniz siz de çocuğunuzdaki gözle görülür değişimi fark edebilirsiniz.” Herkese keyifli oyunlar!