Dünyaca ünlü foto muhabiri Orta Güler, geride bıraktığı birbirinden renkli fotoğraf kareleri ve vakte meydan okuyan arşiviyle vefatının dördüncü yılında anılıyor.
Ara Güler, İstanbul’da 16 Ağustos 1928’de doğdu. Asıl ismi Mıgırdıç Orta Derderyan olan usta fotoğrafçının ailesi 1934’deki Soyadı Kanunu ile Güler soyadını aldı.
Çocukluğunu Beyoğlu’nda geçiren Güler, birinci olarak okul öncesi eğitimini meskende bakıcı ve dadılar nezaretinde aldı. Orta Güler daha sonra sırasıyla Mıhitaryan Manastır Mektebi (Pangaltı Lisesi), Galatasaray Lisesi, Getronagan Ermeni Lisesi’nde eğitim gördü.
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi bünyesinde açılan Türkiye’nin alanındaki birinci kurumu olan Gazetecilik Enstitüsü’ne kaydını yaptıran Güler, tıpkı vakitte çalıştığı için derslere tam manasıyla devam edemedi.
Okul yıllarında hikayeler yazmaya başlayan Orta Güler, babasının müşterilerinden İhsan İpekçi’nin sahibi olduğu İpek Sinema Şirketi’ne gidip gelmeye başladı ve sinemacılığın her kısmında çalışma fırsatı buldu. Teknik bahislere meraklı olması nedeniyle de sinema makinisti ehliyeti de aldı.
Aynı devirde Muhsin Ertuğrul’un açtığı tiyatro kurslarına devam eden Güler’in öncelikli gayesi aktör olmak değil, sahne gerisinde yer almak oldu.
YENİ İSTANBUL’DA GAZETECİLİĞE BAŞLADI
Babasının 1940’ta aldığı birinci fotoğraf makinesi ile fotoğrafa ve gazeteciliğe olan düşkünlüğünün farkına varan Orta Güler, Jamanak Gazetesi başta olmak üzere birçok Ermeni gazetesinde çalıştı.
Gerçek manada muhabirlik tecrübesini ise 1950’de periyodun önde gelen gazetelerinden Yeni İstanbul’da yaşadı.
Askerliğini yaptıktan sonra bir müddet Hürriyet Gazetesi’nde de muhabir olarak çalışan Güler, daha sonra yayın hayatına yeni başlayan Hayat Dergisi’ne geçti ve kısa mühlet sonra mecmuanın fotoğraf şefliği misyonunu üstlendi. Tıpkı yıl Amerikan Medya Fotoğrafçıları Derneği’ne tek Türk üye olarak kabul edildi.
DÜNYANIN EN UYGUN 7 FOTOĞRAFÇISINDAN BİRİ
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesinden mezun olan Güler, 1958’de Time-Life, Paris-Match ve Der Stern mecmualarının yakın doğu foto muhabirliği misyonunu üstlendi ve 1953’te Henri Cartier Bresson ile tanışarak Paris Magnum Ajansı’na dahil oldu. İngiltere’de yayımlanan Photography Annual Antolojisi usta fotoğrafçıyı, “Dünyanın en âlâ 7 fotoğrafçısı”ndan biri olarak tanımladı.
MASTER OF LEICA UNVANINI KAZANDI
Ara Güler, 1962’de Almanya’da çok az fotoğrafçıya verilen Master of Leica unvanını kazandı ve İsviçre’de çıkan Kamera mecmuası kendisine özel bir sayı ayırdı.
Usta foto muhabirinin 1960 ihtilali ve akabinde 1964’de yapılan Kıbrıs Harekatı nedeniyle çektiği fotoğraflar üyesi olduğu memleketler arası mecmua ve ajanslar aracılığı ile bütün dünyaya servis edildi.
Mariana Noris’in 1953’te ABD’de basılan Young Turkey isimli yapıtında fotoğrafları kullanılan Güler’in, 1967’de Japonya’da çıkan Photography of the World antolojisinde Richard Avedon ile birlikte bir dizi fotoğrafı yayımlandı.
Güler’in, Kanada’da 1967’de açılan İnsanların Dünyasına Bakışlar standında, 1968’de New York Çağdaş Sanatlar Galerisi’nde düzenlenen Renkli Fotoğrafın On Ustası isimli stantta, birebir yıl Almanya’da Köln’de Fotokina Fuarı’nda da yapıtları sergilendi.
Turkey isminde fotoğraf albümü 1970’te Almanya’da yayımlanan Orta Güler’in, sanat ve sanat tarihi hususlarındaki fotoğrafları ABD’de Time-Life, Horizon ve Newsweek kitap bölümlerince ve İsviçre’de Skira Yayınevi tarafından kullanıldı.
PICASSO’NUN FOTO RÖPORTAJINI YAPTI
1971’de Lord Kinross’un Hagia-Sophia (Ayasofya) kitabının fotoğraflarını çeken Güler, tekrar Skira yayınevince Picasso’nun 90. yaş günü için yayımlanan Picasso Metamorphose et unite isimli kitap için Picasso’nun foto-röportajını yaptı.
Paris Ulusal Kitaplık’ta 1972’de standı açılan Güler, 1975’te ABD’ye davet edildi ve birçok ünlü Amerikalının fotoğraflarını çektikten sonra Yaratıcı Amerikalılar isimli standını dünyanın birçok kentinde sergiledi. Birebir yıl Yavuz Zırhlısı’nın sökülmesini husus alan Kahramanın Sonu isimli bir belgesel sinema çeken Güler, 1979’da Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin Foto Muhabirliği kısmında birinci oldu.
Fotoğraflarının bir kısmı 1980’de Karacan Yayıncılığın Fotoğraflar isimli kitabında basılan Güler, 1986’da Hürriyet Vakfınca basılan Prof. Abdullah Kuran’ın yazdığı Mimar Sinan kitabını fotoğrafladı. Birebir kitap 1987’de Institute of Turkish Studies tarafından İngilizce olarak yayımlandı. 1989’da Orta Güler’in Sinemacıları kitabı basıldı.
Ara Güler, 1991’de Dışişleri Bakanlığı için Halikarnas Balıkçısı’nın (Cevat Şakir Kabaağaçlı) The Sixth Continent isimli kitabını fotoğrafladı.
Dünyayı gezerek foto röportajlar yapan ve bunları Magnum Ajansı ile dünyaya duyuran Orta Güler, Yaşar Kemal, Aziz Nesin, Kemal Tahir, , Orhan Kemal, İsmet İnönü, Winston Churchill, Indira Gandi, John Berger, Bertrand Russel, Bill Brandt, Alfred Hitchcock, Ansel Adams, Imogen Cunningham, Salvador Kısmı, Picasso üzere birçok ünlü kişi ile röportajlar yaptı ve fotoğraflarını çekti.
ARŞİVİNDE İKİ MİLYONU AŞKIN FOTOĞRAF BULUNUYOR
Ara Güler’in yıllarca üstünde çalıştığı Mimar Sinan yapıtlarının fotoğrafları, 1992’de Fransa’da, ABD ve İngiltere’de Sinan, Architect of Soliman the Magnificent isimli kitapta yayımlandı.
Aynı yıl Living in Turkey isimli kitabı İngiltere, ABD ve Singapur’da Turkish Style başlığıyla, Fransa’da Demeures Ottomanes de Turquie ismiyle yayımlandı. 1994’te Eski İstanbul Anıları”, 1995’te Bir Dönem Bu türlü Geçti, Yitirilmiş Renkler ve Yüzlerinde Yeryüzü fotoğraf kitapları yayımlandı.
Ara Güler’in fotoğrafları Paris Ulusal Kitaplık’ta, ABD’de Rochester Georg Eastman Müzesi’nde, Nebraska Üniversitesi Sheldon Koleksiyonu’nda bulunuyor. Güler’in fotoğrafları Köln Mueseum Ludwing’de Das Imaginare Photo Museum’da sergileniyor.
Arşivinde iki milyonu aşkın fotoğraf bulunan Güler’in mükafatları ortasında Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Büyük Mükafatı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür ve Sanat Büyük Mükafatı de bulunuyor. (AA)