Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2021 yılına ait Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) Faaliyetleri Araştırması’nı yayımladı. Buna nazaran, gayrisafi yurt içi Ar-Ge harcaması 2021 yılında bir evvelki yıla nazaran 26 milyar 965 milyon TL artarak 81 milyar 922 milyon TL’ye yükseldi. Gayrisafi yurt içi Ar-Ge harcamasının gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) içindeki oranı 2020 yılında yüzde 1,09 iken, 2021 yılında 7 trilyon 248 milyar 789 milyon TL’lik GSYH içindeki oranı yüzde 1,13’e yükseldi.
Ar-Ge harcamalarında mali ve mali olmayan şirketler yüzde 70,7 ile en büyük hisseye sahip olurken, bunu yüzde 23,7 ile yükseköğretim takip etti. Kâr hedefi olmayan kuruluşlar tarafından yapılan Ar-Ge harcamalarının da dahil olduğu genel devlet Ar-Ge harcamalarının toplam Ar-Ge harcamaları içindeki hissesi ise yüzde 5,6 oldu.
En büyük harcama kalemi personel
Ar-Ge harcamaları içerisinde işçi harcamaları yüzde 49,5 ile en büyük harcama kalemini oluşturdu. Ar-Ge harcamalarının 2021 yılında yüzde 62,4’ü mali ve mali olmayan şirketler tarafından finanse edilirken genel devlet Ar-Ge harcamalarının yüzde 25,1’ini, yükseköğretim yüzde 10,6’sını, yurt dışı kaynaklar yüzde 1,9’unu ve başka yurt içi kaynaklar yaklaşık olarak yüzde 0,04’ünü finanse etti.
Tam vakit muadili (TZE) cinsinden 2021’de toplam 221 bin 811 kişi Ar-Ge çalışanı olarak çalıştı Dallar prestijiyle dağılımına bakıldığında ise TZE cinsinden toplam Ar-Ge işçisinin 2021’de yüzde 67,4’ü mali ve mali olmayan şirketlerde, yüzde 28,2’si yükseköğretimde ve yüzde 4,4’ü kâr gayesi olmayan kuruluşların da dâhil edildiği genel devlet bölümünde yer aldı. TZE cinsinden bayan Ar-Ge işçi sayısı, 2021’de 71 bin 301 kişi ile toplam Ar-Ge işçi sayısının yüzde 32,1’ini oluşturdu.
Sektörler prestijiyle TZE cinsinden bayan Ar-Ge işçi oranı yükseköğretimde yüzde 45,7, kâr maksadı olmayan kuruluşların da dahil edildiği genel devlette yüzde 30,4, mali ve mali olmayan şirketlerde ise yüzde 26,6 oldu.
Ar-Ge çalışanı tahsil durumuna nazaran incelendiğinde, Ar-Ge işçisinin yüzde 34,9’unun lisans eğitim seviyesine sahip olduğu görüldü. Bunu sırasıyla yüzde 31,2 ile doktora yahut muadili, yüzde 24,3 ile yüksek lisans, yüzde 4,8 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 4,8 ile lise ve altı kategorileri takip etti.
TZE cinsinden Ar-Ge işçisinin eğitim durumuna nazaran dağılımı ise sırasıyla; yüzde 48 ile lisans, yüzde 20,7 ile yüksek lisans, yüzde 18,3 ile doktora yahut muadili, yüzde 6,7 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 6,3 ile lise ve altı eğitim seviyesi biçiminde oldu.
En fazla harcama Ankara’da
İstatistiki Bölge Üniteleri Sınıflaması (İBBS) 2. Seviyeye nazaran 2021’de Ar-Ge harcamalarının en yüksek olduğu bölge toplam Ar-Ge harcamasının yüzde 31,9’unu gerçekleştiren TR51 (Ankara) iken, bunu yüzde 28,5 ile TR10 (İstanbul) ve yüzde 9,8 ile TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) bölgesi takip etti. Toplam Ar-Ge işçi sayısının yüzde 29,5’i TR10 (İstanbul), yüzde 19,3’ü TR51 (Ankara) ve yüzde 8’i TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) bölgesinde istihdam edildi.
Harcamaların yüzde 47,5’i yüksek teknolojiye
İmalat sanayiinde Ar-Ge faaliyeti yürüten teşebbüsler teknoloji seviyelerine nazaran sınıflandırıldığında, 2021’de imalat sanayiinde gerçekleştirilen 32 milyar 773 milyon TL Ar-Ge harcamasının yüzde 47,5’inin yüksek teknoloji faaliyetinde yer alan teşebbüsler tarafından gerçekleştirildiği görüldü. Bu oran 2015’te yüzde 35,3’tü.
İmalat sanayiindeki toplam Ar-Ge harcamasının yüzde 39,6’sı orta yüksek teknoloji faaliyetindeki teşebbüsler, yüzde 8,3’ü orta düşük teknoloji faaliyetindeki teşebbüsler ve yüzde 4,6’sı düşük teknoloji faaliyetindeki teşebbüsler tarafından yapıldı.
İmalat sanayiinde Ar-Ge faaliyeti yürüten girişimlerdeki araştırmacı sayıları incelendiğinde 2021’de en fazla araştırmacının 24 bin 630 kişi ile orta yüksek teknoloji faaliyeti yürüten teşebbüsler tarafından istihdam edildiği görüldü.
Bunu 16 bin 720 araştırmacı istihdamı ile yüksek teknoloji faaliyeti yürüten teşebbüsler takip etti. TZE cinsinden araştırmacı sayıları dikkate alındığında da en fazla bedelin 22 bin 299 ile orta yüksek teknoloji faaliyeti yürüten teşebbüslerde olduğu saptandı.