Almanya Başbakanı Olaf Scholz 10 Haziran Cuma günü, Maliye Bakanı Christian Lindner de 14 Haziran Salı günü Yunanistan’ı ziyaret edecek.
Aslında Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock’un da, Scholz’tan bir gün evvel Atina’yı ziyaret etmesi planlanıyordu. Lakin koronavirüse yakalanması nedeniyle Pakistan ziyaretini yarıda kesen Baerbock, Atina ve çabucak gerisinde da Ankara için planlanan resmi ziyaretlerini ertelemek durumunda kaldı.
Baerbock’un Atina ziyareti son anda ertelenmeseydi, Yunanistan birinci defa bir haftadan daha kısa bir mühlet içerisinde, Almanya’dan hem başbakan hem de iki kıymetli kabine üyesini ağırlamış olacaktı.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Atina merkezli Avrupa ve Dış Siyaset Vakfı’nın (ELIAMEP) kıdemli uzmanı Dr. Ronald Meinardus, “Yakın tarihte, Almanya’dan bu kadar üst seviye siyasetçinin çok kısa aralıklarla Yunanistan’ı ziyaret etmedikleri konusunda çabucak herkes hemfikir. Bu nitekim çok istisnai, özel bir ilgi ve yoğunluk” dedi.
Scholz’un Yunanistan Başbakanı Kiryakos Mitsotakis’in Selanik’e davetini kabul etmesinin “büyük bir sürpriz” olduğunu söyleyen Meinardus, Maliye Bakanı Lindner’in de çabucak akabinde Yunanistan’ı ziyaret etmesinin bu temasların ehemmiyetini gösterdiğini vurguladı.
Geçmişte Alman hükümetlerinin Yunanistan’ın iktisat siyasetlerini sıklıkla eleştirdiğini, son devirde ise Berlin’in Atina’nın iktisatta uyguladığı ıslahatları övdüğünü belirten Meinardus, “Yunan ekonomik ıslahatları için Bakan Lindner’in olumlu değerlendirmeleri, Almanya’nın Yunanistan’a daha kapsamlı yeni bir telaffuzunu de yansıtıyor” diye konuştu.
Scholz’un bölge tipi ve Selanik ziyareti
Almanya Başbakanı Scholz, cuma günü Batı Balkanlar, Yunanistan ve Bulgaristan’ı kapsayan iki günlük bir seyahate çıkıyor.
Scholz’un birinci durakları Kosova ve Sırbistan olacak, akşam saatlerinde ise Yunanistan’a geçecek. Mitsotakis’in özel daveti üzerine, Güneydoğu Avrupa İşbirliği Süreci (SEECP) ülke önderleriyle Selanik’teki akşam yemeğine katılacak olan Scholz, Yunan mevkidaşı ile ikili bir görüşme de gerçekleştirecek. Bir gün sonra da evvel Kuzey Makedonya akabinde da Bulgaristan’a geçecek.
Alman hükümeti, Scholz’un ziyaretlerinde, Batı Balkan ülkelerinin AB perspektiflerinin ele alınacağını, Almanya’nın bölgesel işbirliğinin geliştirilmesine katkılarının görüşüleceğini açıkladı. Görüşmelerin ana gündem hususları ortasında ayrıyeten “Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısına ortak tepkinin” de yer alacağı söz edildi.
Ukrayna’ya dayanak için Atina ile işbirliği
Almanya Başbakanı Scholz’un, Mitsotakis‘in akşam yemeği davetini kabul etmesinde, son periyotta Berlin ile Atina ortasındaki yakın temasların, Ukrayna’ya takviye konusunda işbirliğinin tesirli olduğu yorumları yapılıyor.
Ukrayna’ya askeri açıdan kâfi takviye vermediği için müttefikleri tarafından eleştirilen Alman hükümeti, kelam verdiği yardımları vaktinde sevk edemediği için de artan bir kamuoyu baskısıyla karşı karşıya bulunuyor.
Berlin son olarak Atina’ya, elindeki Sovyet imali BMF-1 zırhlı araçları Ukrayna’ya göndermesini, karşılığında Almanya’nın Yunanistan’a Marder model zırhlı muhabere aracı vermesini önerdi.
Yunan hükümetinin bu öneriyi kabul etmesi ağır tenkitlerin amacındaki Scholz’u kısmen de olsa rahatlattı.
“Atina Berlin’den siyasi dayanak bekliyor”
ELIAMEP uzmanı Meinardus, Almanya’dan Yunanistan’a üst seviye ziyaretleri yorumlarken, “Sanırım Berlin, bilhassa artık, Ukrayna savaşı nedeniyle, Yunanistan’ın değerli bir ortak ve Batılı müttefik olduğunun altını çizmek istiyor” görüşünü lisana getirdi.
Yunanistan’ın izlediği siyasetler ve attığı adımlarla Batı’yı desteklediği konusunda hiçbir kuşkuya yer bırakmadığına işaret eden Alman uzman, “Ama Yunan diplomasisini bugünlerde daha çok endişelendiren bahis, Ege’de Türkiye ile tırmanan yeni gerilimler” biçiminde konuştu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, “Benim için Mitsotakis diye biri yok” çıkışıyla Atina ile ikili diyalogu askıya aldıklarını duyurması, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun da Yunanistan’ın Ege’deki adaları silahlandırmaktan vazgeçmediği takdirde “bu adaların egemenliğinin tartışılır hale geleceğini” açıklaması, Yunanistan’da büyük yankı uyandırmış durumda.
“Yunan tarafı, Ukrayna konusunda Batı’yı desteklediklerini çok net bir biçimde ortaya koyarken, bunun karşılığında Almanya’nın, Türkiye ile olan ihtilaflarında kendilerine siyasi takviye vermesini isteyecektir.”
Macron kınadı, Scholz “kabul edilemez” bildirisi verdi
Başbakan Mitsotakis, yalnızca Almanya’dan değil tüm AB üyelerinden Yunanistan ile dayanışma sergilemelerini istiyor.
Mayıs sonunda Brüksel’de düzenlenen AB önderler tepesinde Ankara ile tırmanan tansiyon hakkında Avrupalı mevkidaşlarını bilgilendiren Mitsotakis, Türkiye’yi “Doğu Akdeniz’de istikrarsızlık faktörü” olarak betimledi.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron tepeden ayrılmadan evvel yaptığı açıklamada, “hiçbir ülkenin AB üyesi bir ülkenin egemenliğini tehlikeye sokamayacağını” vurgularken, Türk yetkililerin Yunanistan’ın adaları üzerindeki egemenliğini sorgulamalarının kınanması gerektiğini söyledi, “Ben de bunu şu anda yapmış bulunmaktayım” dedi.
Almanya bir müddet Ankara-Atina çizgisinde tırmanan tansiyonu yakından izlenmekle birlikte, bahisle ilgili açıklama yapmaktan imtina etmişti. Scholz Hükümeti mevzuyla ilgili yöneltilen sorulara “her iki tarafa diyalog daveti yapıyoruz” karşılığını vermekle yetinmişti.
Bu tavır Yunanistan’ın Avrupa ülkelerinden takviye istediği ve Scholz ile Mitsotakis’in Ukrayna için zırhlı takası konusunda mutabakata vardıkları AB doruğu sonrasında değişti.
Almanya’dan Türkiye’ye yönelik eleştirel ifadeler
Alman Hükümeti Sözcü Yardımcısı Wolfgang Büchner, tepeden bir gün sonra, 1 Haziran’da, Berlin’de düzenlenen hükümetin olağan basın toplantısında gazetecilerin sorularını yanıtlarken Macron’un bilakis Türkiye’yi kınamadı, lakin Ankara’yı ve üstü kapalı sözlerle Erdoğan’ın sergilediği hali eleştiren sözler kullandı.
Büchner, “Başbakan Scholz, bilhassa içinden geçilmekte olan süreç nedeniyle, NATO’daki tüm müttefiklerin birlik sergilemeleri ve ortalarında birbirlerini maksat alan provokasyonlardan kaçınılmaları gerektiği görüşünde” açıklamasını yaptı.
“Yunan hava alanının ihlali ve Yunan adaları üzerindeki uçuşlar yanlışsız bir hal değil” diyen Büchner, “AB üyelerinin egemenliğinin sorgulanmasını kabul edemeyeceğimizi de açıkça vurgulamak istiyorum. Biz sıkıntıların tansiyonun tırmandırılması yoluyla değil diyalog yoluyla çözümlenmesinden yanayız” görüşünü kaydetti.
“Yunanistan yola gelmeyecek. Artık bu ülke ile ikili görüşme yapmayacağız” açıklamasını yapan Erdoğan’a da dolaylı olarak ileti veren Büchner, müttefikler ile görüşmelere kapıyı kapatmanın yapan bir tavır olmadığını ve bunun ittifakın ruhuna ters olduğunu vurguladı.
Berlin’in iletileri ne manaya geliyor?
ELIAMEP kıdemli uzmanı Ronald Meinardus, “Bu açıklamalar, Sayın Erdoğan’a son derece diplomatik bir lisanla, ‘agresif telaffuzlara ve Yunan hava alanı ihlallerine son ver, diyalog masasına dön’ bildirisidir. Bu hususta Almanya’nın Yunanistan’a verdiği takviye çok açık. Tekrar doğu Ege adaları konusunda da Berlin, AB’nin siyasetlerini destekliyor. Ankara’nın öne sürdüğünün tersine adaların egemenliğinin sorgulanamayacağı görüşünde” dedi.
Almanya’nın önümüzdeki devirde, Türk-Yunan tansiyonunda, nasıl bir hal takınacağı, diplomatik bir inisiyatif üstlenip üstlenmeyeceği büyük ilgi uyandırıyor. Alman Hükümeti’nin geçmişte Türkiye’ye yönelik silah satışlarına getirdiği sınırlamaları sürdürüp sürdürmeyeceği, bu siyasetini daha da sertleştirip sertleşmeyeceği de merakla izleniyor.
Almanya denizaltılarını teslim eder mi?
ABD’nin Türkiye’nin F-16 talebine yeşil ışık yakmaması için ağır gayret gösteren Yunanistan, uzun bir müddettir Almanya’dan da Türkiye’ye satın aldığı çağdaş denizaltıları teslim etmemesini istiyor.
Alman hükümetinin ortaklarından Yeşiller Partisi, seçimlerden evvel silah satışına, bilhassa de Türkiye’ye satın aldığı denizaltıların teslimatına karşı olduklarını duyurmuştu. Lakin Rusya’nın Ukrayna saldırısı, büyük bir değişime yol açtı. Pek çok siyasi analist Yeşillerin Ukrayna’nın askeri olarak desteklenmesine büyük ehemmiyet atfettiği, silah satışları ile ilgili konumunda bu nedenle esnekliğe gittiğine dikkat çekiyor. Bunun Türkiye’ye yansımaları olup olmayacağı ise şimdi net değil.
Alman Hükümeti’nin, başta Ukrayna’daki savaş ile ilintili pek çok husus olmak üzere Ankara’yı kendi safında tutmak için elinden geleni yapmaya çalıştığına, fakat tıpkı vakitte Erdoğan’ın ve ortağı MHP’nin Yunanistan’a karşı atılımlarını de çok ciddiye aldığına dikkat çeken Meinardus, şu görüşü aktardı:
“Yeşiller Rusya’nın saldırısına karşı koyabilmesi için Ukrayna’ya ağır silahların verilmesini destekliyor, silah tedariğinde daha esnek hareket ediyor. Lakin kelam konusu olan Ukrayna. Erdoğan Türkiye’sine silah verilmesine onay verip vermeyecekleri, Kuzey Suriye’ye yeni askeri operasyon ve bir partner, NATO müttefiki olan Yunanistan’a tehditler ışığında bambaşka bir husus.”
Scholz, Merkel üzere arabuluculuk için devreye girer mi?
Bir evvelki Almanya başbakanı Angela Merkel, Türkiye ile Yunanistan ortasında tansiyonun bir askeri ihtilafın eşiğine gelmesi üzerine devreye girmiş, taraflar ortasında yine bir diyalog sürecinin başlatılmasını sağlamıştı. Pekala, Scholz hükümeti de emsal adımlar atar mı?
Alman Hükümeti’nin Sözcü Yardımcısı Büchner, “Almanya geçmişte de Yunanistan ile Türkiye ortasında karşılık aranan sorulara, inanca dayalı diyalog ve memleketler arası hukuk tabanında cevap bulunabilmesine için uğraş göstermişti. Çok natürel ki, tarafların bunu faydalı görmeleri halinde bunu desteklemeye hazırız” açıklamasını yaptı.
Avrupa’nın güneydoğusunda huzurlu, yapan bir ortamın Almanya için kıymet taşıdığına dikkat çeken Ronald Meinardus ise, “Bunun için Atina ile Ankara ortasında tansiyonun düşürülmesi büyük kıymet taşıyor. Alman Hükümeti de Ankara’yı Atina ile diyalogun sürdürülmesi için iknaya çabalayacaktır. Fakat şu evrede Alman tarafının somut bir arabuluculuk teşebbüsünü görmüyorum. Bunun için her iki tarafın onayı ve açık bir talebi gerekli” değerlendirmesini aktardı.
Merkel’ın Erdoğan’ın kulak verdiği, ciddiye aldığı çok az sayıdaki yabancı önderlerden biri olduğunu, iki başkanın ortasında çok özel bir bağ bulunduğunu hatırlatan Alman uzman, Alman hükümetinde yakın vadede Merkel’in pozisyonuna benzeri bir statüye sahip olabilecek bir siyasi çıkmasının güç olduğunu aktardı, “Sayın Merkel, bu pozisyona Türk hükümeti üzere kuvvetli bir partner ile çok, çok uzun yıllara dayanan, sabırlı diplomasi teşebbüsleri ile geldi” dedi.
“Çok baş ağrıtan, problemli partner”
Bu ortada bir çok Batılı başkentte olduğu üzere Berlin’de de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın son devirdeki dış siyaset atakları, İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerine blokajı, Suriye’nin kuzeyine askeri operasyon hazırlığı ve Yunanistan ile tırmandırılan tansiyonu, tasayla izleniyor.
Alman hükümet kaynakları, Erdoğan’ın yalnızca dış siyaset atakları değil, iç siyasette süren otoriterleşme adımları, Türkiye iktisadında istikrarsızlığa yol açan siyasetlerinin da tasa kaynağı olduğunu lisana getiriyorlar.
“Türkiye, bir sefer daha, çok baş ağrısına yol açan sıkıntılı partner konumunda” değerlendirmesini yapan Ronald Meinardus, “Oysa Berlin ve Batı’nın ana maksadı Moskova’ya karşı safların sıkılaştırılması” dedi.
“Erdoğan Batı ile uyumlu münasebetlere ilgi duymuyor”
Almanya Dışişleri Bakanı Baerbock, hasta olmasaydı Atina’dan sonra Ankara’ya da birinci resmi ziyaretini gerçekleştirecekti.
Ziyareti hakkında yaptığı açıklamada Baerbock, Türkiye’yi “vazgeçilmez partner”, Almanya ile Türkiye ortasındaki bağı da “benzersiz” olarak olarak nitelendirmişti.
Ancak Baerbock, derin görüş ayrılıkları bulunan hususları da Türk muhataplarıyla görüşmek istediğini söylemiş, insan hakları mevzularını, Türkiye’nin Avrupa Kurulu üyesi olarak yerine getirmediği yükümlülüklerini bu kapsamda lisana getirmişti.
Baerbock açıklamasında “Bu bahislerde, izlediğimiz yolların ne kadar ayrışmakta olduğunu görüyoruz, bunların tekrar birbirine yakınlaşmasını sağlamak zorundayız” demişti.
ELIAMEP kıdemli uzmanı Ronald Meinardus, Almanya’nın Türkiye’nin daha fazla Batı’dan uzaklaşmasını istemediğini söylerken, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Ama soru şu: bunun bedeli ne olacak? Bağların düzeltilmesi için çok ağır bir diplomasi gerekecek. Şahsen, Erdoğan’ın iç siyasi münasebetler nedeniyle bu evrede Batı ile uyumlu ilgilere ilgi duymadığı hissiyatına sahibim. Erdoğan, Almanya ve Batı ile tansiyonlu ilgilerin seçmenlerde karşılık bulduğunu düşünüyor.”