ANKARA – Kent ömrü günümüzde gitgide karmaşıklaşıyor. Birebir derecede, kent nüfusunun da gereksinimleri da artıyor. Bu gereksinimlerin ne olduğunun yanı sıra kent bileşenlerinin bu mevzuda ne kadar sorumluluk aldığı ve adım attığı bir öbür soru olarak karşımızda duruyor.
Bu sorunun peşine düşen ve izlemesini yapmaya istekli sivil toplum örgütleri için bu sorulara karşılık bulmak bilhassa bahis toplumsal cinsiyet perspektifinden bakışa sahip çalışma ise her vakit kolay olmuyor.
5 Ekim 2021 tarihinde Ankara’nın herkes için inançlı ve eşit bir kent olması muhtaçlığını gündeme getirmek emeliyle başlayan Herkes İçin İnançlı Kent Ankara Projesi (HİGKAnkara) çalışmalarını tamamladı. Engelli Bayan Derneği’nin ana yürütücüsü olduğu projenin sonuçları, 3 Kasım’da Çağdaş Sanatlar Merkezi’nde kamuoyuna duyuruldu.
Cinsiyet Eşitliği İzleme Derneği (CEİD) İdare Şurası Lideri Gülay Toksöz, Engelli Bayan Derneği İdare Heyeti üyesi Elif Buyruk Öksüz’ün konuşmalarıyla açılışı yapılan toplantı, Proje Koordinatörü Çağıl Öngen Köse, HİGKAnkara Eğitim ve Araştırma Takımı Özge Sanem Özateş Gelmez, Selda Taşdemir Afşar ve Burcu Hatiboğlu Kısat’ın sunumlarıyla devam etti.
ÇALIŞMA SAHA ÇALIŞMASINA VE MEVCUT DURUM TAHLİLİNE DAYANIYOR
Çalışma sistem olarak, toplumsal cinsiyet eşitliğine hassas memleketler arası norm ve standartları, memleketler arası mukaveleler ve siyaset dokümanlarını temel alıyor ve bu sayede oluşturulan gösterge setleri oluşturuyor. Bu bilgilere dayanarak, hazırlanan Barınma Hakkı, Kentsel Demokrasi, Kentsel Bakım Hizmetleri ve Etraf Hakkı E-raporları mevcut. Çalışmanın bir başka ayağı ise belediyelerle ve sivil toplum örgütleriyle gerçekleştirilen saha tecrübesine ve mevcut durum tahliline dayanıyor.
Toplantının ana gündemi ise yalnızca sonuçların ve bulguların bütüncül biçimde sunulması değildi. Proje grubu çalışmanın devam ettiği 15 ay boyunca yaşadıkları zorlukları, engellemeleri ve kısıtlamaları da paylaştı. Bu paylaşım, toplantının gündemine bağlı izleme ve savunuculuk çalışmasına nereden başlanacağına dair belirleyici datalar sundu.
MAMAK, KEÇİÖREN VE SİNCAN’DAN KARŞILIK YOK
Çalışma grubunun sözüne nazaran, çocuk, genç, yaşlı, bayan, LGBTİ+, engelli, mülteci/sığınmacılarla ilgili şeffaf bir biçimde demografik bilgileri öğrenmek en temel zorluğu oluşturdu. Çalışma takımı, araştırmanın data toplama aracı olan soru kağıdını (Bilgi Edinme Kanunu’na referansla) Ankara Büyükşehir Belediyesi’ne ve 8 merkez ilçe belediyesine (Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Gölbaşı, Keçiören, Mamak, Sincan ve Yenimahalle) iletilmesine karşın Keçiören Belediyesi, Mamak Belediyesi ve Sincan Belediyesi karşılık vermediğini lisana getirdi. Özge Sanem Özateş Gelmez “Yanıt vermeyeceklerine dair kesin bir beyan da alamadık” dedi.
‘TÜİK DATALARINA BAŞVURMAK ZORUNDA KALDIK’
Yanıt veren belediyelerde ise belediyelerin hizmet sundukları nüfus kümelerine ait yaş, cinsiyet, engellilik üzere kategorilerde ayrıştırılmış bilgileri içeren bir kayıt sisteminin olmadığı da belirtildi. Gelmez, “Bu sebeple TÜİK datalarına başvurmak zorunda kaldık” dedi ve Ankara’daki LGBTİ+ nüfusa ait rastgele bir resmi dataya ulaşamadığını da hatırlattı.
‘BELEDİYE ÜNİTELERİ ORTASINDA KOPUKLUK VAR’
LGBTİ+’lara ve toplumsal cinsiyet perspektifine dair olumsuz tavrın yanı sıra kent hayatındaki bütün kümelere dair sağlıklı bilgiye ulaşamamanın sebebinin belediye üniteleri ortasında yaşanan kopukluklar olduğunu ve sorulara tıpkı belediyenin farklı müdürlüklerinin farklı karşılıklar verdiğini söz eden Gelmez, bu sorunu aşmak için teyit toplantıları düzenlediklerini söyledi. Lakin bu teyit toplantılarına geri dönüşün bekledikleri üzere olmadığını belirten Gelmez, “Ankara Büyükşehir Belediyesi, Çankaya, Yenimahalle, Altındağ Belediyesi dışında karşılık veren öbür belediyeler teyit toplantısına katılmayı tercih etmedi” dedi.
Kurumlar ismine buradan çıkarılacak sonuç ve bundan sonra yapılması gereken ise araştırma takımına nazaran, “Verilere dair belediyelerde ünitelerin kurulması ve dataların her yıl ve sıklıkla güncellenmesi için de savunuculuk yapılması gerekliliği” Burcu Hatiboğlu Kısat bununla birlikte, “Amacımız yalnızca bilgiye ulaşmak değil, sistemler nitelikli dataları görebileceğimiz hale gelmeli” eklemesini yaptı.
TMMOB VE KENT PLANCILARI ODASI SESSİZ
Çalışma grubunun bir diğer üyesi, Selda Taşdemir Afşar’ın vurguladığı öbür bir nokta “Baroların ve üniversitelerin olumlu karşılıklarıyla birlikte 137 bireyle bilgilendirme toplantısı yapabilmelerine karşın, bu toplantılar için muhtarlara ve TMMOB ve Kent Plancıları Odası üzere meslek odalarına ulaşamama, erişememe” durumu. Araştırma grubu, muhtarların çalışmaya aralıklı durduğunu ve meslek örgütlerinin ise takımın ulaşma uğraşlarına karşılıksız kaldıklarını belirtti.
BELEDİYELER MİLLETLERARASI İNSAN HAKLARI EVRAKLARINA TARAF OLMUYOR
Aynı vakitte, mahallî idarelerin toplumsal cinsiyet eşitliğini gerçekleştirmeleri için politik kararlılıklarının olması gerektiğine vurgu yapan araştırma grubu, belediyelerin milletlerarası insan hakları evraklarını tanıma ve tertiplere taraf olma durumuna dair eksikliklere dikkat çekti ve şu örneği verdi: Avrupa Lokal Hayatta Bayan Erkek Eşitliği Şartı’na (2006) Ankara’daki belediyeler içerisinde yalnızca Çankaya Belediyesi ve Yenimahalle Belediyesi taraf.
‘YEREL EŞİTLİK AKSİYON PLANINA SAHİP YALNIZCA ÜÇ BELEDİYE VAR’
Çalışma grubunun dikkat çektiği bir başka nokta ise lokal eşitlik aksiyon planı oldu. Gruba nazaran, farklılaşan gereksinimlerin ve problemlerin tahlil edilmesinde bu planlar yol gösterici, lakin Ankara’da bu tip bir aksiyon planına yalnızca Ankara Büyükşehir Belediyesi, Çankaya Belediyesi ve Yenimahalle Belediyesi sahip.
‘KENTSEL HİZMETLERİN EKSİKLİĞİ, ÇOKLU EŞİTSİZLİĞE MARUZ KALAN NÜFUSU OLUMSUZ ETKİLİYOR’
Ancak bütüne bakıldığında uygulamada bayanların, çocukların, LGBTİ+’ların, yaşlıların ve engellilerin gereksinimlerine yönelik oluşturulan merkezlerin, bakım merkezlerinin eksikliğine dikkat çeken araştırma takımı, bilgi notundan özetle, “Eşit, hak temelli ve kapsayıcı kentsel hizmetlerin hayata geçirilmesinde mahallî idarelerin kapasiteleri sonlu. Kent genelinde bayan, LGBTİ+, engelli, çocuk, genç, yaşlı ve mültecileri/sığınmacı/göçmenleri kapsayan hizmetlerinin tümünü kapsayan hizmetlerin tümünü barındıran belediye hizmetlerinin kâfi olmadığını göstermektedir ve bu durum çoklu eşitsizliklere maruz kalan nüfus kümelerini olumsuz etkilemektedir” tespitini yaptı.
Araştırma grubu, çalışma sonucunda ise savunuculuğun kıymetine ve hak temelli izleme yapabilmek için ağlar, platformlar oluşturmanın gerekliliğine vurgu yaptı. Burcu Hatiboğlu Kısat “Ankara başşehir olması sebebiyle siyasetin baskın ve bürokrasinin ağır olduğu bir kent. Fakat Ankara tıpkı vakitte sivil toplum örgütlerinin de güçlü olduğu bir kent. Burada sivil toplum, belediye ve kamu kurumları ortasındaki iş birliğini nasıl geliştireceğimizi tekrar düşünmeliyiz” sözlerini kullandı.
‘İNSAN HAKLARI BAĞLAMINDA KÜLTÜR NOKSANLIĞI VAR’
Bir kenti savunmanın kıymetine ve kimseyi dışlamamanın yaşamsallığına vurgu yapan Kısat, “İnsan hakları bağlamında bir kültür noksanlığı var. Belediyelerin sorumluluk almaması bununla da ilgili. İnsan hakları yalnızca insan hakları örgütlerinin savunmasıyla gerçekleşmeyecek” hatırlatması yaptı.
‘BU TOPLANTI SALONU LGBTİ+ ÖRGÜTLERE AÇIK DEĞİL’
Dinleyicilerden gelen sorular ise kent sakinleri ismine çalışmanın karşılaştığı zorluklara dair çeşitli katkılar sundu. Toplantıya iştirak üzerinden de gerçekleşen tartışma, 15 aylık çalışmanın kent ömrü için hayati bulduğu “katılımcılık” unsuruna dair kıymetli tespitler içerdi.
Dinleyiciler ortasında bulunan ve kelam alan KAOS GL’den Seçin Tuncel, “Çankaya ilçesinde yaşamayan birisi olsaydım, Çankaya Belediyesi çok beğenilen bir belediye diyebilirdim. Fakat bunu diyemiyorum. Siyasal iklimle birlikte yaptığımız çalışmalar geriye gitti. Örneğin, Çankaya Belediyesi aksiyon planı hazırlarken biz de katkı sunduk. Fakat şu an baktığımızda çok küçük bir örnek lakin bu toplantının yapıldığı salon LGBTİ+ örgütlere açık değil. Randevu talep ediyoruz ancak alamıyoruz. Buraya yalnızca iştirakçi olarak gelebiliyorum.” tabirlerini kullandı. Çalışmanın kısıtlarına dair ise, “Biz bugün hala kaç sığınak olduğunu tartışıyoruz fakat bizim tartışmamız gereken sığınakların kapsayıcı olup olmaması, neleri kapsadığı, hizmetleri olmalıydı” yorumunda bulundu.
Toplantıya işaret tercümanı olarak gelen fakat sonra çeviri yapmasına “gerek kalmadığını” söyleyen iştirakçi ise salonda rastgele bir bedensel engellinin, işitme engellinin yahut görme engellinin olmadığına dikkat çekti ve “En az 10 kişi olmalıydı burada” dedi. Eşit ve inançlı kente dair farkındalık geliştirmek için bunun gerekli olduğunu söz etti.