Anayasa Mahkemesi, hukuk sisteminde yeni sayılabilecek lakin mahkumiyet kararlarının dörtte birini oluşturan, “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) ile ilgili bir kuralın Anayasa’ya alışılmamış olduğuna ve iptaline karar verdi.
Anayasa Mahkemesi, dün duyurduğu kararın akabinde, bugün de “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)” ile ilgili bir kuralın değerlendirdiği yeni bir karar açıkladı.
Anayasa Mahkemesi, 20 Temmuz 2022 tarihinde, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. unsuruna 5560 sayılı Kanun’un 23. hususuyla eklenen (12) numaralı fıkranın Anayasa’ya karşıt olduğuna ve iptaline, kararın dokuz ay sonra yürürlüğe girmesine karar verdiğini duyurdu.
“İKİ DERECELİ YARGILAMA HAKKINI İHLAL EDİYOR”
Karar duyurusunda müracaat münasebeti şöyle özetlendi:
“5271 sayılı Kanun’a nazaran HAGB kararlarının türel sonuç doğurmaması gerektiği, buna karşılık son yıllarda HAGB kararlarına sonuç bağlayan kanun ve yönetmeliklerin çıkarıldığı,
HAGB kararlarına yönelik itiraz incelemelerinin unsur olarak evrak üzerinden yapıldığı, kararların temeline ait bir incelemenin gerçekleştirilmediği,
Bu durumun iki dereceli yargılanma, aktif müracaat ve adil yargılanma haklarını ihlal ettiği,
Bu prestijle kişinin kabahat işlediği kanaatini barındıran HAGB kararlarının gerçek manada bir kanun yolundan geçmediği ve bu kararların istinaf incelemesine tabi olması gerektiği belirtilerek kuralın Anayasa’ya alışılmamış olduğu ileri sürülmüştür.”
MAHKUMİYET KARARLARININ DÖRTTE BİRİ HAGB
Anayasa Mahkemesi şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
- HAGB kurumu Türk hukuk sisteminde yeni sayılabilecek bir kurum olmasına rağmen geniş bir uygulama alanı bulmuştur.
- Adalet Bakanlığı İsimli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünün açıkladığı 2020 yılı datalarına nazaran ceza mahkemelerinde verilen mahkûmiyet kararlarının yaklaşık dörtte birini HAGB kararları oluşturmaktadır.
- Türk yargısında hayli geniş bir uygulama alanı bulan HAGB kararlarına karşı itiraz yoluna başvurma imkânının yer alması mevcut uygulanış hali prestijiyle tek başına kâfi olmayıp bu yolun tıpkı vakitte uygulamada da muvaffakiyet bahtı sunması gerekmektedir.
- Doğrudan temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılması rejimi ile ilgili olan bu çeşit bir muhakemenin yokluğu, müdahalenin desteği kuralın yargılama hukukunun yordama ait teminatlarını sağlayamaması manasına geleceğinden temel hak ve özgürlüklerin ihlaline yol açacaktır.
BİR CÜMLEDEN İBARET MÜNASEBETLERLE GEÇİŞTİRİLİYOR
- Bu çerçevede daha evvel ihlal sonucuna ulaştığı birçok ferdî müracaat belgesinde Anayasa Mahkemesi; itiraz makamlarının müracaatçıların savlarını ve kanıtlarını dikkate almadığına, çatışan menfaatleri dengelemeye yönelik bir uğraş içinde olmadığına, müdahalenin demokratik toplum tertibinin gereklerine uygunluğunun ve müdahalenin orantılı olup olmadığının değerlendirilmediğine yönelik kararlar vermiştir.
- Mevcut sistemde itiraz mercilerinin HAGB kararlarına itiraz üzerine verdikleri kararların belge üzerinden yeknesak bir halde ve birçok sefer yalnızca hali şartlar istikametinden, birinci derece mahkemelerince verilen kararlarda hukuka terslik bulunmadığını ve bu sebeple de itirazın reddedildiğini bildiren bir cümleden ibaret münasebetlerden oluştuğu görülmüştür.
KAMU GÜCÜNÜ KULLANANLARIN KEYFİ TAVRI
- HAGB kararlarına karşı itiraz yolunun açık olduğunu düzenleyen kural; bu kanun yoluna başvuranların sav ve kanıtlarının dikkate alınmasında, çatışan menfaatlerin dengelemesinde, temel hak ve özgürlüklere yapılan müdahalenin demokratik toplum sisteminin gereklerine uygunluğunun ve ölçülülüğünün belirlenebilmesinde makul ve tesirli bir kontrol yolu öngörmemektedir.
- Bu durum temel hak ve özgürlüklere yapılan müdahalelerin giderilmesinde ve kamu gücünü kullananların keyfî davranışlarının önüne geçilmesinde bireye tanınmış olan yetkili makama başvurma imkânının sağlanmasını isteme hakkını sınırlamaktadır.
OYBİRLİĞİYLE KURALIN İPTALİNE
- Nitekim kuralın anılan konuları karşılayacak biçimde uygulanamadığı da görülmektedir. Direkt temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılması rejimi ile ilgili olan bu cins bir muhakemenin yokluğu tesirli müracaat hakkıyla bağdaşmamaktadır.
- Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kuralın Anayasa’ya alışılmamış olduğuna ve iptaline karar vermiştir.