1970’li yılların sonunda ABD’de ölenlerin yalnızca yüzde 5’i yakılmayı isterken, 2020’de bu oran yüzde 56’ya çıktı. Ülkede birinci olarak kapalı yerde cenaze yakılmasına Pensilvanya eyaletinin Lancester kentinde 1886 yılında başlandı.
Cenazelerin yakılma yolu, “geleneksel dini cenaze merasimini ve toplumun ahlak ve haysiyet hissini tehdit ettiği için tehlikeli” olarak değerlendirildi.
Yaklaşık 100 yıl bile geçmeden 1963 yılında İngiliz muharrir Jessica Mitford’un “ The American Way of Death ” (Amerikan ölme tarzı) isimli romanı en çok satan kitaplar listesine girdi.
Yazar bu romanda Amerikalılarda, toplumda “ölmenin, vefatın ve anmanın dehşetli ticarileştirilmesine yönelik önemli tenkitler getirdi.
Cenaze levazımatçıları, mezarlıklar ve ilgili tüm meslek sahiplerine sert tenkitler yönelten müellif, romanını öldükten sonra yakılmayı överek tamamladı.
Peki son yıllarda giderek artan bu eğilimin sebebi ne?
ABD vatandaşlarının neden giderek artan oranda gömülmek yerine yakılmayı tercih ettiklerini ve bu kararlarının ardındaki nedenleri sizlere için derledik.
Cenaze ve gömülme masrafları pahalı
ABD genelde cenaze ve gömülme masraflarında, ailelerin mali kaynakları ortasındaki derin uçurumlar yüzünden hayli büyük farklılıklar görülüyor.
Yakılma ise bin dolar ila 2 bin dolar ardasında değişiliyor. Cenaze yakanlar diğer bir seremoni ve hizmet sunmadığı için bu yol epeyce ucuza çıkabiliyor.
Öte yandan, Ulusal Cenaze Yöneticileri Derneği, mezarlığa gömülme ve cenaze merasimi üzere hizmetlere oranla çok daha ucuz olsa bile, yakılarak gömülmek için masrafın 6 bin dolara kadar çıkabileceği görüşünde.
Çevre faktörü
Cenaze masrafı kadar kıymetli bir faktör olmamasına karşın yakılmayı tercih edenlerin en kıymetli nedenlerinden biri olarak etraf faktörü gösteriliyor.
ABD’de sürdürülebilir etraf korunması alanında çalışan peyzaj mimarı Alexandra Harker, yaptığı açıklamada, mezarlığa gömülmeler ve defin süreçlerinin arazinin kullanımıyla ilgili yarattığı düşüncelerden, cenazenin hazırlanma ve saklanma sistemlerine yönelik kaygılara dikkat çekti. Harker’a nazaran, kimi beşerler, cenaze merasiminin çevresel maliyetlerinden giderek daha fazla telaş duyuyor.
ABD’de klâsik gömme, bedenin ekseriyetle formaldehit ile mumyalanmasını gerektiriyor. Çoklukla sert ağaçtan yahut çelikten yapılmış tabuta yerleştirilen cenazeler daha sonra, birçok vakit pestisitlerin de kullanıldığı çimenlik alana defnedilirken, beton yahut çelik mezar taşı yahut kasası kullanılıyor. Bu ritüele nazaran, yaklaşık 1,5 milyon cenazenin gömülmesi için binlerce ton bakır, bronz ve çelik, 800 bin galondan fazla mumyalama için gerekli kimyevi unsur ve milyonlarca ton ağaç kullanılması gerekiyor.
Kuzey Amerika’da cenaze yakma işi yapan derneklerin 2008 yılı bilgilerine nazaran, yakılmayı tercih edenlerin yüzde 13’ü, mezarlık yerindeki kıtlık yüzünden bu yolu tercih ettiği yolunda görüş belirtti.
Bununla birlikte ABD’de giderek artan oranda çevreci gömülme kavramına takviye de artıyor. Mezarlıklarda gömülmek için harcanan paranın oluşturulacak bir fona gitmesi ve bu fonun daha sonra mezarlığın daha fazla yeşillendirilmesi için çalışması da tartışılan projeler ortasında.
Cenazelerin yakılmasında ekseriyetle doğal gazla kullanılıyor. Bu da genelde çok çevreci bir yaklaşım olarak görülmüyor. Doğal gazın, bilhassa eski krematoryumlarda partikül husus ve cıva üzere sert metaller yaydığı biliniyor.
Giderek daha az oranda Amerikalı bir kiliseye bağlı
Üçüncü değerli faktör ise insanların giderek artan oranda dini kurumlarla münasebetinin azalması. Bu da insanları mezarlıklardan uzaklaştıran faktörler ortasında gösteriliyor.
Özellikle giderek artan sayıda genç Amerikalı, büyükanne ve büyükbabalarının ve ebeveynlerinin vefatlarından sonra bir ayin yapabilmek yahut cenaze kortelerini düzenleyen bir dini kuruma bağlı değil. Bu yüzden gençler de eskisi üzere klasik cenaze merasimlerine istek etmiyor.
Bu ortada birçok Amerikalı için cenaze yakma, külleri mezarlık dışında, konutta saklama ya da park, orman, deniz yahut okyanusa bırakma imkanı veriyor.