Halk TV müellifi Barış Soydan, Türk lirasının yanı sıra euro, sterlin ve yenin dolar karşısında kıymet kaybettiğine dikkat çekti, ana sebebin Amerikan Merkez Bankası FED’in faiz artırımları olduğunu belirtti. Tasarruf periyotlarında altın ve doların tasarruf sahiplerine inanç veren iki rakip olduğuna değinen Soydan, altın karşısında faiz getirisinin doları daha cazip kıldığını anlattı.
Barış Soydan’ın “Altın, Euro, Sterlin, Yen… Neden hepsi düşüyor?” başlıklı yazısının ilgili kısmı şöyle:
“Avrupa Birliği’nin parası Euro, dolar karşısında 1’in altına gerileyerek son 20 yılın en düşük düzeyine indi. İngiliz parası Sterlin de eriyor, dolar karşısında 1985 yılından bu yana en düşük düzeyine geriledi. Japon parası Yen de dolar karşısında son 24 yılın en düşük düzeyinde. Bu ortada ons altın da Mart ayında gördüğü 2070 dolar düzeyinden 1700 dolara düştü.
Euro, sterlin, altın ve yenin düşüşünün ardındaki ana sebep, Amerikan Merkez Bankası FED’in faiz artırımları. Ancak yalnızca bu değil. Hepsinin kendi kaygıları de var.
Pandemide dünyanın her yerinde merkez bankaları ekonomileri desteklemek için gevşek para siyaseti uygulamıştı. Bunun için siyaset faizini 0’a, çizgiden 0’ın da altına indirdiler, bu ortada ekonomilerine para pompaladılar.
Ama gevşek para siyasetinin bir yan tesiri var: Enflasyon. Enflasyon geçen yıl bütün dünyada yükselişe geçti. Amerika ve Avrupa’da son 40 yılın en yüksek düzeyine çıktı. Merkez bankaları enflasyonu bastırabilmek için faiz artırımlarına gittiler. (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası dışında.)
Faiz artırımında en cesaretli davranan Amerikan Merkez Bankası FED’di. Mart’ta 25 baz puanlık (0.25) faiz artırımıyla başladı, daha sonra bir tane 50 (0.50), iki tane 75 (0.75) baz puanlık artırım yaptı. Bu ay 75 baz puanlık bir artırım daha yapacak. Ondan sonra da durmayacak, Kasım’da büyük ihtimalle bir 50 baz puanlık artırım daha gelecek.
FED faizi bu kadar çok artırınca geçmişte yüksek getiri peşinde öteki varlıklara yönelen global sermayenin bir kısmı dolara geçti. Bu ortada FED’in faiz artırımları sonrasında Amerikan devlet tahvillerinin getirilerinde de sert artışlar yaşandı. Bu da dolara yönelimi güçlendirdi.
Buna karşılık Avrupa Merkez Bankası birinci faiz artırımını fakat bu yaz yapabildi. Temmuzdaki artırım oranı hepi topu 50 baz puandı. Dün 75 baz puanlık bir artırım daha yaptı fakat toplamda FED’in önemli oranda gerisinde kalmış durumda.
Avrupa Merkez Bankası’nın ürkek davranmasının sebebi, AB’nin derin bir ekonomik sakinliğin eşiğinde bulunması. Rusya-Ukrayna savaşı Avrupa iktisadına ağır darbe oldu. Rusya gazı katıca Avrupa’da birtakım fabrikalar üretime orta vermek zorunda kaldı. Bu şartlarda faizi çok fazla artırmak Avrupa ülkelerindeki ekonomik sakinliği daha da derinleştirmek demek. Avrupa Merkez Bankası’nın faiz artırımlarına ne kadar devam edebileceği tartışmalı.
Ayrıca bir para ünitesi yalnızca faiz siyasetinden değil, ödemeler istikrarı, geleceğe dair beklentiler, siyasi ve ekonomik istikrar yahut istikrarsızlık üzere faktörlerden de etkilenir. Avrupa’da bunların hepsi baş aşağı gidiyor. Geleceğe dair beklentiler karamsar, ihracat rekortmeni Almanya bile cari açık vermeye başladı ve İtalya, Portekiz üzere ülkelerin dev ölçülerde kamu borçları var. Bunların üzerine popülist ve çok sağ partilerin yükselişiyle gelen siyasi istikrarsızlığı da ekleyin… Euro’nın dolar karşısında son 20 yılın en düşük düzeyine inmesinde şaşıracak bir şey yok.
Aynı şey İngiliz Sterlini için de geçerli. İngiltere birebir anda hem yüksek enflasyonu hem ekonomik daralmayı yaşıyor. Sterlin’deki sert paha kaybı da sürpriz değil.
Japon parası Yen’in kederleri daha eskiye uzanıyor. Japonya 1990’lı yıllardan bu yana bir türlü içinden çıkamadığı inatçı bir ekonomik sakinliğin pençesinde. Japon Merkez Bankası ekonomiyi canlandırabilmek için çok uzun vakittir ultra gevşek para siyaseti uyguluyor. (Ama kâr etmiyor.) Bu siyaset Yen’i zayıflatıyor.
Altına gelince… Onun kıssası biraz farklı. Olağanda enflasyonun yükseldiği, jeopolitik ve siyasi istikrarsızlığın arttığı periyotlarda ons altının yükselmesi gerekir. Gerçekten Rusya-Ukrayna savaşının patladığı günlerde tarihi doruğu olan 2070 dolara çıkmıştı. Ancak altının bir rakibi var: Dolar. İkisi de riskli periyotlarda tasarruf sahiplerine ve yatırımcılara inançlı bir liman sunuyorlar. Ancak doların bir artısı var: Faiz veriyor. Doların güçlendiği, Amerikan devlet tahvillerinin getirisinin yükseldiği devirlerde ons altında durmaya devam edenler faiz getirisinden oluyorlar. Bu yıl altında yaşanan sert düşüşün sebebi işte bu. FED’in faiz artırımları doları güçlendirince global sermayenin bir kısmı altından çıkıp Amerika’ya yöneldi.” (YAZININ TAMAMI)