Azerbaycan’ın başşehri Bakü’de düzenlenen Bağlantısızlar Hareketi (NAM) COVID-19 ile Çaba Temas Kümesi Doruğu, Türkiye ve Suriye’de hayatını kaybedenlerin anısına 1 dakikalık hürmet duruşu ile başladı. Doruğa yaklaşık 70 ülkenin devlet ve hükümet liderleri, Küba, Gabon ve Tanzanya devlet lideri yardımcıları, Cezayir ve Kenya başbakanları, çeşitli ülkelerin üst seviye temsilcileri, Birleşmiş Milletler (BM) 77. Genel Heyeti Lideri Csaba Körösi Dünya Turizm Örgütü Genel Sekreteri Zurab Pololikaşvili, Memleketler arası Göç Örgütü Genel Yöneticisi Antonio Vitorino, BM Cenevre Ofisi Genel Müdürü Tatiana Valovaya, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Genel Sekreteri Khusrav Noziri, bakanlar, bakan yardımcıları ve büyükelçiler katılıyor.
Zirvenin açılış konuşmasını yapan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Bağlantısızlar Hareketi’nin Covid-19 salgınıyla uğraş için global uğraşların seferber edilmesinde liderlik yaptığını belirterek, “Bu Hareket’in yetki ve sorumluluğunu bir kere daha göstermiştir. Azerbaycan, birçok Bağlantısızlar Hareketi ailemizin üyesi olan 80’den fazla ülkeye Covid-19 ile ilgili gerek ikili kanallar gerekse de Dünya Sıhhat Örgütü aracılığıyla mali ve insani yardımda bulundu” dedi.
Dünyada egemenlik ve toprak bütünlüğü ihlallerinin ve devletlerin içişlerine müdahalelerin daha sık görülmeye başlandığını söz eden Aliyev, “Önde gelen memleketler arası kuruluşların kararları ya uygulanmıyor ya da seçici bir yaklaşım ve ikili standart uygulanıyor. Yeni bir dünya tertibi oluşmaktadır. Dünya şu anda ‘Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana yaşanan en önemli Doğu-Batı ihtilafına şahit oluyor. Bu ihtilafın sonuçları dünyanın başka kısmında da hissediliyor. Bağlantısızlar Hareketi, BM’den sonra ikinci büyük memleketler arası kuruluş olarak memleketler arası arenada daha görünür ve faal bir rol oynamalı, yeni dünya nizamının tekrar oluşmasında etkin rol almalıdır. Ne yazık ki, bugün büyüyen bir sömürgecilik eğilimine şahit oluyoruz. Tarihi sömürgecilikten kurtulma sürecinin sonucu olarak kurulan Bağlantısızlar Hareketi, insanlığın bu rezil yüzünün büsbütün ortadan kaldırılması tarafında gayretlerini birleştirmelidir” diye konuştu.
“FRANSA’YI ÖZÜR DİLEMEYE ÇAĞIRIYORUZ”
Bağlantısızlar Hareketi’nin Gambiya Adaları Birliği’nin Fransa’nın sömürge idaresi altında kalan Mayotte Adası üzerindeki egemenliğini her vakit güçlü bir halde desteklediğini söyleyen Aliyev, “Bağlantısızlar Hareketi’nin temel dokümanlarında yansıtıldığı üzere, Fransa hükümetini Yeni Kaledonya halkının ve Fransa’nın denizaşırı toplulukları ve topraklarındaki öteki halkların haklarına hürmet duymaya çağırıyoruz. Fransa’nın Avrupa dışında denetim ettiği topraklar, Fransız sömürge imparatorluğunun dehşetli kalıntılarıdır. Ayrıyeten Fransa’yı Afrika, Güneydoğu Asya ve başka bölgelerdeki Bağlantısızlar Hareketi üyesi ülkelerine karşı sömürge geçmişine, kanlı sömürge kabahatlerine ve soykırım aksiyonlarından ötürü özür dilemeye ve sorumluluğunu kabul etmeye çağırıyoruz” açıklamasında bulundu.
Dünyada uzun yıllardır tartışılan bir öteki değerli mevzunun ise BM sisteminde gerçekleştirilen ıslahatlar olduğunu belirten Aliyev, “BM Güvenlik Kurulu geçmişi hatırlatıyor ve bugünün gerçekliğini yansıtmıyor. BM Güvenlik Kurulu’nun yapısı genişletilmeli ki orada daha fazla ülke temsil edilsin ve coğrafik açıdan daha adil olsun” sözlerini kullandı.
Güvenlik Kurulu’nun birtakım kararlarının birkaç gün içinde uygulandığını vurgulayan Cumhurbaşkanı Aliyev, “Azerbaycan’a gelince ise Ermenistan silahlı kuvvetlerinin Azerbaycan topraklarından derhal ve şartsız olarak çekilmesine ait BM Güvenlik Kurulu’nun dört kararı yaklaşık 30 yıldır göz gerisi edilmiştir. Azerbaycan 2020 yılında, toprak bütünlüğünü, tarihi, adaleti askeri-siyasi yollarla ve Güvenlik Kurulu kararlarının uygulanmasını kendisi sağladı. Muhtemelen bu olay, BM’nin kuruluşundan bu yana dünyada birinci sefer yaşanıyordu. Azerbaycan’ın işgalden kurtarılmış toprakları, kentsel, kültürel ve etraf yıkımlarına örneklerdir. 2020 yılının sonundan itibaren Bağlantısızlar Hareketi üyesi ülkeler de dahil olmak üzere birçok ülkeden binlerce yabancı diplomat, gazeteci, STK üyeleri ve siyaset bilimciler işgalden kurtarılan toprakları ziyaret ederek Ermenistan tarafından yapılan vahşete şahit oldu” dedi.
İşgalden kurtarılan topraklardaki onarım çalışmalarına değinen Aliyev, “Azerbaycan hükümeti 2021-2022’de işgalden kurtarılan topraklarda imar ve onarım çalışmaları için yaklaşık 4 milyar dolar harcadı. Biz ‘akıllı şehir’ ve ‘akıllı köy’ konseptini kullanarak sıfırdan yeni kentler ve köyler inşa ediyoruz. Bu, çatışma sonrası devirde ulusal hükümetler tarafından uygulanan az ve gibisi görülmemiş bir kalkınma ve tekrar inşa modelidir. Azerbaycan, Ermenistan’ın işgali nedeniyle dünyada mayınlarla en çok kirletilen ülkeler ortasında yer alıyor. İkinci Karabağ savaşından sonra yani Kasım 2020’den bu yana 300 Azerbaycanlı mayın patlamaları sonucu hayatını kaybetti yahut yaralandı” diye konuştu.
Azerbaycan’ın şu anda özel bir ulusal sürdürülebilir kalkınma maksadının belirlenmesini gözden geçirdiğini kaydeden Aliyev, “Bağlantısızlar Hareketi üye ülkelerinin birçoğunun mayın ve patlamamış mühimmatlarla kirlenmiş ülkeler ortasında olduğu göz önüne bulundurarak, sesimizi global olarak duyurmak için Mayından Etkilenen Ülkelerin Uzlaşma Kümesi’nin oluşturulmasını önermek istiyorum. İhtilafın sona ermesinden kısa bir müddet sonra Azerbaycan, Ermenistan’a toprak bütünlüğünün ve egemenliğinin tanınmasına dayalı bir barış muahedesi için beş temel prensip sundu. Bu vesileyle Bağlantısızlar Hareketi üye ülkelerine, Azerbaycan’ın haklı tavrını desteklemesindeki ve 2020-2022 yıllarında BM Güvenlik Kurulu’nda Azerbaycan aleyhine tek taraflı bildirilerin kabul edilmesinin engellemesindeki kararlılıkları için teşekkür etmek istiyorum” kelamlarına yer verdi.