Okul, öğrencilerin hem akademik alanda hem de akranları ile bir ortaya gelerek toplumsal alakalar alanında kendilerini geliştirdikleri bir ortamdır. Lakin okullarda karşılaşılan ve saldırgan davranışın bir tipi olan akran zorbalığı çocukların ve ergenlerin akademik, toplumsal ve duygusal gelişim sürecini olumsuz etkilemektedir.
Dan Olweus (1931-2020), akran zorbalığı ile ilgili birinci sistematik ve bilimsel çalışmaları gerçekleştiren araştırmacıdır. Olweus, 1970’lerde akran zorbalığının görülme sıklığını, çeşitlerini ve nedenlerini inceleyen çalışmalara başlamış ve 1973’te bu alandaki birinci bilimsel yayın olarak kabul edilen ‘Aggression in the Schools: Bullies and Whipping Boys’ isimli kitabını yayınlamıştır. 1983’te Norveç Eğitim Bakanlığı akran zorbalığına karşı ulusal bir seferberlik başlatmış ve bu bağlamda Olweus, ‘Olweus Zorbalığı Önleyici Müdahale Programı’nı (Olweus Bullying Prevention Program) geliştirerek okullarda uygulamış ve sonraki önleyici müdahale çalışmalarına ışık tutmuştur.
Olweus’a nazaran (1993) akran zorbalığı ‘bir yahut bir küme öğrencinin bir öteki öğrenciye karşı uyguladıkları saldırgan davranışlar’ olarak tanımlanmaktadır. Akran zorbalığı davranışının üç temel özelliği bulunmaktadır:
• Davranışın şuurlu ve kasıtlı olarak ziyan verme maksadıyla gerçekleştirilmiş olması
• Davranışın tekrarlanarak devam etmesi
• Davranışı yapan öğrenci ile maruz kalan öğrenci ortasında farklı nedenlerden kaynaklanan güç dengesizliğinin bulunması (örn. fizikî özellikler yahut yaş olarak)
AKRAN ZORBALIĞI TANIMI
Saldırgan davranışın bir alt tipidir. Şuurlu ve kasıtlı olarak yapılan, sürekliliği bulunan ve güç dengesizliği hâkim olan bir davranış çeşididir. Akran zorbalığı yalnızca fizikî olarak ortaya çıkmaz ve bu istikametiyle şiddetten farklılaşır. Akran zorbalığında görülen alay etme, isim takma, kümeden dışlama üzere davranışlar şiddet olarak kabul edilmez.
Bazı şiddet davranışları da akran zorbalığı olarak kabul edilmez. Örneğin, bedensel yahut zihinsel olarak güçleri birbirine eşit olan öğrenciler ortasında yaşanan tartışma yahut arbede bir şiddet olayıdır lakin akran zorbalığı olarak nitelendirilmemektedir.
ZORBALIĞA MARUZ KALAN ÇOCUKLARIN AİLELERİNE ÖNERİLER
• Çocuğuyla neler yaşadığı konusunda konuşmak; ona yanında olduğunu ve yardım etmek istediğini göstermek,
• Çocuğunu yargılamadan dinlemek; ne hissettiğini sormak ve hislerini paylaşmasını sağlamak,
• Çocuğuna zorbalığa uğramanın onun bir kusuru olmadığını açık bir halde söz etmek,
• Çocuğuyla zorbalığa nasıl karşı çıkabileceğine dair kolay planlar geliştirmek,
• Çocuğuyla bu türlü bir durumda okulda kimden ve ne halde yardım isteyebileceğini konuşmak, ço
cuğunu yardım isteme konusunda cesaretlendirmek,
• Çocuğun kendini tesirli bir formda tabir edebilmesi; yeni arkadaşlıklar kurması ve sağlıklı toplumsal alakalar sürdürebilmesi için gerekli maharetleri kazanmasını desteklemek (Rehber öğretmen/psikolojik danışman bu bahiste kitap/etkinlik/oyun tekliflerinde bulunabilir.),
• Çocuğun özgüvenini yine kazanması için olumlu özelliklerini vurgulamak
• Rehber öğretmen/psikolojik danışman ve sınıf öğretmeniyle iş birliği kurmak
• Gerektiği vakit uzman takviyesi almak