Türkiye’nin 1976’da taraf olduğu “Konsolosluk Alakaları Hakkında Viyana Sözleşmesi”ne nazaran fahri konsoloslar askerlikle ilgili yükümlülüklerden muaf tutuluyor. DW Türkçe ve Memleketler arası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ), fahri konsolosluk unvanı alan ve hükümete yakın olan isimleri ortaya çıkardı.
DW Türkçe’den Pelin Ünker ve Serdar Vardar’ın haberine nazaran, AK Parti Eskişehir Milletvekili Harun Karacan’ın oğlu Alihan Karacan, AK Partili İskenderun Belediye Lideri Mehmet Fatih Tosyalı’nın oğlu Şerif Tosyalı ve AK Parti Genel Merkez Dış Alakalar Lider Yardımcısı Emre Ete, genç yaşta fahri konsolos olarka askerlikten muaf olma hakkına sahip. Her üç isim de Viyana Sözleşmesi’nden doğan ‘askerlikten muaf olma’ hakkını kullanıp kullanmadıklarına dair sorulara cevap vermedi. Bu isimlerin fahri konsolosluğunu onaylayan Dışişleri Bakanlığı da bahisle ilgili yorum yapmadı.
Hukuk uzmanları mukaveledeki her husus üzere ‘askerlikten muafiyet’ kararının de Türkiye için bağlayıcı olduğunu lisana getiriyor.
Uluslararası diplomasinin bu alanındaki kuralları düzenleyen Viyana Mukavelesi’nin 67’inci unsuru ise ferdî yükümlülüklerden bağışıklık kapsamında “Kabul eden devlet, fahri konsolosluk memurlarını her türlü ferdî yükümlülük ve hangi neviden olursa olsun kamu faydası hizmetleriyle, istimval, yardım ve konaklama üzere askerlikle ilgili yükümlülüklerden muaf tutacaktır” diyor.
TÜRKİYE’NİN 108, TÜRKİYE’DE 300’DEN FAZLA FAHRİ KONSOLOS VAR
Dışişleri Bakanlığı’na nazaran Türkiye’nin dünyanın farklı ülkelerinde bulunan fahri konsolos sayısı 108. Türkiye’de yabancı ülkelerin fahri konsolosluğunu yapan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının sayısı ise 300’ü geçiyor. İki unvan için de Türkiye’nin onayı gerekiyor.
Emekli diplomat Ünal Çeviköz 67’inci unsurda askerlikten muafiyet sağlandığının görüldüğünü belirterek “Bence yanlış. Fahri konsolos T.C. vatandaşı ise askerlik de bir vatandaşlık misyonudur ve Viyana Sözleşmesi’ne sığınılarak bu türlü bir muafiyete sahip olmamalıdır” yorumunu yaptı.
GENÇ FAHRİ KONSOLOSLAR KİM?
AK Parti Eskişehir Milletvekili Harun Karacan’ın oğlu 28 yaşındaki Alihan Karacan, 2020 yılında Türkiye Hava Kurumu’nda üst seviye bir misyona getirilmesiyle gündem olmuştu. Halihazırda Kosova’nın Eskişehir fahri konsolosu olan Karacan’ın misyona ne vakit başladığına dair net bilgi yok. Haberlerde ise Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin Mart 2017’deki bir aktifliğine fahri konsolos unvanıyla görülüyor. Bu tarihte 23 yaşında olan Karacan, tıpkı periyotta Eskişehir Kızılay Lider Yardımcılığı ve Satranç Federasyonu Vilayet Temsilciliği misyonlarını de yürütüyordu.
KARACAN VE THK
Sözcü gazetesi, Alihan Karacan Temmuz 2020’de Türk Hava Kurumu’na (THK) atandığını ortaya çıkarmıştı. Habere nazaran, THK’ye Haziran 2020’de üye olan Karacan, bir ay içinde kurumun en yüksek gelire sahip olan Eskişehir Şubesi’ne lider olarak atanmıştı. Atama, kamuoyunda Karacan’ın bu vazifesi sürdürmesi için gerekli bilgi ve tecrübeye sahip olmadığı ve AKP’li bir vekilin oğlu olduğu için bu vazifesi aldığı tenkitlerine yol açmıştı.
BABASI DA FAHRİ KONSOLOS
Alihan Karacan’ın babası AK Parti Eskişehir Milletvekili Harun Karacan da Türkiye’de Makedonya’nın Eskişehir fahri konsolosluğu misyonunu yürütüyor. Bir mühlet AK Parti Genel Lider Yardımcılığı misyonunda de bulunan Harun Karacan, akaryakıt istasyonları olan Karacan Şirketler Kümesi’nin ortaklarından.
Konsolosluk misyonuna 2013 sonlarında getirilen Harun Karacan, Makedonya’nın fahri konsolosu olarak, oğlu Alihan Karacan’ın fahri konsolosluğu için Kosova büyükelçiliğine teklifte bulunup bulunmadığı ya da oğlunu bu mevzuda teşvik edip etmediği konusunda soruları yanıtlamadı.
‘EN GENÇ FAHRİ’ OLAN TOSYALI
İskenderun’un AK Partili Belediye Lideri Mehmet Fatih Tosyalı ve Şerif Tosyalı da baba-oğul fahri konsolos olanlardan.
Mehmet Fatih Tosyalı, Türkiye’de Slovenya’nın Hatay fahri konsolosluğunu yürütürken, oğlu Şerif Tosyalı birebir kentte Karadağ’ın fahri konsolosu. Şerif Tosyalı’nın Türkiye’de periyodunun en genç fahri konsolosu olduğuna dair haberler Aralık 2013’te çıktı. Şerif Tosyalı, o devir 28 yaşındaydı. Baba Tosyalı’nın fahri konsolos olması ise 2012’ye dayanıyor.
2007 yılında seçildiği MÜSİAD Hatay Şube Başkanlığı misyonunu 12 yıl boyunca yürüten Mehmet Fatih Tosyalı, 1988 yılında kurdukları aile şirketi Tosyalı Holding’e bağlı tüm şirketlerde idare heyeti üyeliği yaptı. Holding, demir çelik kesiminde faaliyet gösteriyor. Oğlu Şerif Tosyalı ise şu anda Holding’in idare şurası üyesi.
Tosyalı Holding için Hatay’da 80 dönümlük deniz dolgusunda tartışmalı imar değişikliği planı birinci olarak 2006’da yargıya taşınmış, Danıştay kararı ‘dur’ demesine karşın projenin Ocak 2022’de Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca onaylanması kamuoyunda reaksiyona yol açmıştı. Plan, Nisan 2022’de Hatay’ın İskenderun ilçesinde yapılan belediye meclisinde de onaylandı. Projeyle ilgili yargı süreci devam ediyor.
Mehmet Fatih Tosyalı, gerek şirketleri hakkındaki yargı sürecinin Slovenya açısından fahri konsolosluğunu olumsuz etkileyip etkilemediği gerekse oğlunun çok genç yaşta fahri konsolos seçilmesi sürecinde bir tesiri olup olmadığına dair sorulara cevap vermedi.
KONSOLOSLUK SEÇİM PROPAGANDASI YAPILDI
Türkiye’de bulunan ve en genç fahri konsolos unvanına sahip olduğunu duyuran isimlerden biri de AK Parti Genel Merkez Dış Bağlar Lider Yardımcısı olan Emre Ete.
Ete, tıpkı vakitte Türkiye’de misyon alan ve yabancı ülkeleri temsil eden T.C. vatandaşlarının ‘birlik ve beraberliğini sağlamak’ ismine kurulan Dünya Fahri Konsoloslar Derneği’nin (DFKD) İdare Konseyi Lideri.
2015 seçimlerinde AK Parti’den İstanbul 2’nci bölge milletvekili adayı olan Ete, seçim kampanyasında “Latin Amerika’nın en genç Fahri Konsolosu” unvanını kullanmıştı. O devir basına yansıyan açıklamalarında yüksek tahsilini Amerika’da tamamladığını, Latin Amerika’nın en genç Fahri Konsolosu ve Türkiye’nin seçilmiş en genç mütevelli heyet üyesi olduğunu belirten Ete, “Ben inanıyorum ki, bizim ülkemizden daha kaç enler çıkacaktır” tabirlerini kullanmıştı.
Teknoloji, züccaciye ve fuarcılık dallarında faaliyet gösteren firmaların idare heyetlerinde bulunan ve Dünya Helal Tepesi Kurul Lider Yardımcısı da olan Ete, 2015 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın elinden “2015 Yılı En Güzel Genç Girişimci” mükafatını almıştı.
Emre Ete birebir vakitte AK Parti periyodunda İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) arazi satışıyla kamuoyunun gündemine gelen Atmaca Küme İdare Heyeti Lideri Adem Atmaca’nın damadı. İBB Lideri Ekrem İmamoğlu, geçen yıl, 2016’da İBB’den 11 milyon dolara alınıp dört gün sonra 47 milyon dolara tekrar İBB’ye satılan arazi olayını duyurarak şirket hakkında cürüm duyurusunda bulunmuştu.
Honduras’ın İstanbul Fahri Konsolosu olan Emre Ete, bu misyonuna Mayıs 2016’da başladı. Kamuya açık kaynaklara nazaran 1982 doğumlu olan Ete, bu statüyü kazandığında 34 yaşındaydı. Emre Ete’nin ağabeyi Dünya Helal Tepesi Kurul Lideri Yunus Ete ise Lesotho Krallığı’nın İstanbul Fahri Konsolosu. Yunus Ete, ayrıyeten Dünya Fahri Konsoloslar Derneği İdare Şurası Genel Sekreteri.
Emre Ete, CC plakalı araç kullanımı ve ‘askerlik muafiyeti’ dahil fahri konsolosluk misyonundan doğan haklardan hangilerini kullanıp kullanmadığına dair sorulara karşılık vermedi. DW Türkçe’nin Türkiye’de heyeti bir dernek olan Dünya Fahri Konsoloslar Derneği’nin faaliyetleri konusunda sorduğu sorular da karşılıksız kaldı.
AİLE UZUNLUĞU FAHRİ KONSOLOSLUKLAR
Tarım kesiminde faaliyet gösteren Özova Group’un sahibi Murat İçcan Kazakistan’ın Hatay fahri konsolosluğunu yürütürken oğlu Mevlüt Emre İçcan Senegal’in Hatay Fahri Konsolosu olarak atandı.
Durmazlar Makine İdare Şurası Lideri Hüseyin Durmaz da İngiltere’nin Bursa Fahri Konsolosu iken, kız kardeşi ve tıpkı şirketin idare konseyi lider yardımcısı olan Fatma Durmaz Yenibirlik 2015’te Polonya’nın Bursa Fahri Konsolosu oldu. Tramvay üreticisi olan Durmazlar, 2018’de birinci ihracatını AB üyesi Polonya’ya gerçekleştireceğini açıkladı. Fatma Durmaz Yenibirlik, kelam konusu ihracatta fahri konsolosluk misyonunun ne kadar tesirli olduğuna dair soruları yanıtlamadı.
Öte yandan SUMMA İnşaat’ın sahipleri Selim Bora Svaziland’ın, kardeşi Fatih Bora Nijer’in, Fatih Bora’nın eşi Zeynep Bora ise Ruanda’nın fahri konsolosu. Şirketin Afrika bölgesinde çok sayıda yatırımı bulunuyor.
Celal Metin ve Ali Kerem Metin de baba-oğul fahri konsolosluk misyonunu sürdüren iş insanlarından. METCAP Energy firmasının sahibi Celal Metin Papua Yeni Gine’nin İstanbul fahri konsolosluğunu yürütürken, oğlu Ali Kerem Metin Marshall Adaları’nın İstanbul Fahri Konsolosu.
Aynı aile içinde olup da birden fazla ülkenin fahri konsolosluğunu üstlenen isimler bu durumun ne biçimde ve hangi motivasyonla gerçekleştiğine ait sorulara cevap vermedi.
GÖLGE DİPLOMAT NE DEMEK?
“Shadow Diplomats” (Gölge Diplomatlar), milletlerarası diplomaside en az incelenen rollerden biri olan fahri konsolosluğa ışık tutuyor. Bu istekli diplomatlar, çoklukla büyükelçilik yahut konsolosluk bulunmayan yerlerde, yabancı hükümetlerin çıkarlarını desteklemek için kendi ülkelerinden çalışıyor.
Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) ve ABD’li haber kuruluşu ProPublica’nın koordinatörlüğünde hazırlanan, 46 ülkeden 61 medya kuruluşunu kapsayan bir gazetecilik iş birliği olan “Shadow Diplomats (Gölge Diplomatlar)” 160 gazetecinin ortak çalışmasıyla hazırlandı. Türkiye’den DW Türkçe’nin de katıldığı global araştırmada yer alan gazeteciler, skandallara yahut ceza davalarına karışmış en az 500 adet fahri konsolos tespit etti. (HABER MERKEZİ)