‘ÇAĞ DIŞI’, ‘MODASI GEÇMİŞ’ DENİLSE DE UYULAMA DEVAM EDİYOR
Bazı etraflarda “çağdışı” bulunup espri konusu olsa bile bilhassa İngiliz kraliyet ailesinde çok yaygın bir davranış reverans yapmak. Aslında bu bahiste yazılı bir kanun yok, fakat ailenin kıdemli üyelerinin belirlenen çerçevede birbirlerini reverans yaparak selamlaması da beklenen bir davranış. İngiliz kraliyet ailesi kelam konusu olduğunda Kraliçe 2. Elizabeth hayattayken bu kural çok sıkı bir halde uygulanıyordu. Artık Kral 3. Charles’ın hükümdarlığında ne olacağı büyük bir merakla bekleniyor. Hatta kimilerine nazaran bu kuralın büsbütün ortadan kalkmasa da olabildiğinde gevşetilmesi mümkün.
‘BAŞINI EĞMELİSİN GEORGE’
Aile ortasında yüzyıllardır uygulanan bayanlar için reverans yapma, erkekler için baş selamı verme Kraliçe hayattayken onun katıldığı tüm etkinliklerde eksiksiz yerine getirildi. Hatta Kraliçe’nin cenaze merasiminde bile! Kraliçe’nin naaşını taşıyan araç Westminster Abbey’den çıkıp yola koyulduğunda, ailenin kıdemli bayan üyeleri, dizlerini kırarak reverans yaptı, erkek üyeler de başlarını eğerek selamladı. Yani Kraliçe hayattayken uygulanan bu kural, onun son seyahatinde da geçerliliğini korudu. Hatta küçük prenses Charlotte’un, tabutun geçtiği araca reverans yaptıktan sonra baş selamı vermeyi unutan ağabeyi George’u uyarması da kameralara yansıyan imgeler ortasında. Büyük olasılıkla bu kural, Kraliçe’nin akabinde da uygulanacak. Ne üzere değişiklikler yapılacağını ise vakit gösterecek.
KAFA KARIŞTIRICI KURALLAR
Başka bir deyişle söylersek, kimin kimin önünde eğileceği, Kraliçe’nin vefatından sonra aile üyelerinin değişen pozisyonları nedeniyle yine biçimlenecek. Gelin artık bu, dışarıdan bakıldığında kimi vakit nitekim de komik görünen bu reverans kurallarına bir göz atalım. Bu ortada çabucak hatırlatalım ki bu reverans yapmanın incelikleri, aileye sonradan katılanlar için epeyce baş karıştırıcı. Zira, şayet rastgele bir kraliyet ailesinden gelmiyorlarsa, yani “mavi kanlı” değillerse yanlarında eşleri olduğunda farklı bir durum, olmadığında daha farklı bir durum gerekiyor.
Kraliyet ailelerinde, çocuklar küçük yaşta reverans dahil hürmet kuralları konusunda eğitiliyor. Prens William ile Kate Middleton’ın kızı Charlotte, 2019 yılında katıldığı Noel merasiminden sonra Kraliçe’nin arabasıyla geçişi sırasında ona bu türlü reverans yapmıştı.
HİYERARŞİNİN EN ALT SIRASINDAYDI
Önce aileye sonradan katılan, vakit içinde prenses durumuna ulaşan Kate Middleton ile başlayalım. Middleton, 2011 yılında aileye gelin gittiğinde kıdemli üyelerin birçoklarının önünde eğilmek yani reverans yapmak zorundaydı. Middleton o devirde başta Kraliçe 2. Elizabeth olmak üzere, Kraliçe ile Prens Philip’in tek kızı ve kıdemi yüksek olan yani ‘kraliyet prensesi’ unvanı taşıyan Prenses Anne’e de o devirde veliaht prens olan Charles’ın karısı Camilla’ya da hatta Prens Andrew’nun kızları Beatrice ve Eugenie’ye de reverans yapmak zorundaydı. Zira aileye en son katılan üyeydi ve rastgele bir soylu aileden gelmiyordu. Yani hiyerarşik olarak alt sıralardaydı.
YALNIZKEN UYGULAMA ÖTEKİ, YANINDA WILLIAM VARKEN BAŞKA
O devirde kimi baş karıştırıcı durumlar vardı. Kate, ailede dünyaya gelen iki prenses, Eugenie ve Beatrice’e reverans yapmak zorundaydı. Fakat yalnızken! Yanında kocası Prens Wililam olduğunda ise iki prenses onlara reverans yapmak zorundaydı. Bunun nedeni de William’ın aile içi hiyeraryideki pozisyonu. Babasından sonra tahtın varisi olan William, kuzenleri Eugenie ve Beatrice’den daha üst pozisyonda hiyerarşik olarak.
AİLEDE KALSAYDI KATE VE WILLIAM’A REVERANS YAPMASI GEREKECEKTİ
Kocası Prens Harry ile birlikte aileden ayrılıp ABD’ye taşınan Meghan Markle’a gelince… 2018 yılında yapılan düğünün akabinde resmen aileye katılan Markle, tıpkı Kate üzere neredeyse ailedeki herkese reverans yapmak zoundaydı. Lakin yanında Prens Harry olduğunda durum değişiyordu. O vakit da aile içindeki hiyararşiye nazaran Prens Harry’den daha alt pozisyonda olanlar ikili reverans yapmak zorundaydı. Bu ortada yeri gelmişken şunu da hatırlatalım. Meghan ile Harry şayet ABD’ye gitmeseydi, artık Galler Prensi ve Galler Prensesi olan William ile Kate’e reverans yapmak zorunda kalacaktı.
KRALİÇE, GELENEĞİ DEĞİŞTİRDİ
Gelelim tıpkı Kate ve Meghan üzere aileye sonradan katılan Camilla’ya… Her ne kadar Camilla Parker Bowles aileye sonradan katılmış olsa da geleneklere nazaran, ailenin pek çok bayan üyesi ona reverans yapmak zorunda kalacaktı. Bunun nedeni geleceğin hükümdarı Charles’ın karısı olmasıydı. Ama Kraliçe hayattayken, Camilla ile Charles’ın evliliğinin şartlarına bağlı olarak, yani aileye sonradan katılması. soylu olmaması ve Charles ile ikinci evliliğini yapmış olması üzere nedenlerle bu durumda bir değişiklik yaptı. Kraliyet ailesi içinde dünyaya gelen bayanların, yani kızı Prenses Anne ile torunları Eugenie ve Beatrice’in Camilla’ya reverans yapma zorunluluğunu kaldırdı. Buna nazaran Yalnızca baş selamı vermeleri kafiydi.
‘KANDAN PRENSESLER’ BUNDAN SONRA NE YAPACAK?
Aile üyeleri ortasındaki bu hiyerarşiye nazaran reverans ya da baş selamı konusunda önemli değişiklikler oldu… Ancak yeniden de yanıtsız kalan birtakım sorular var. Bunlardan biri de “kandan prenses” olan Beatrice ile Eugenie’nin, artık Galler Prensesi unvanı taşıyan, yani kendilerinden daha üst pozisyona geçen Kate’e toplum önünde reverans yapıp yapmayacağı. Bu, şimdi yanıtlanmamış bir soru. Lakin bundan daha değerlisi de var. Yeni Konsort Kraliçe Camilla ile bu gelenek nasıl yürüyecek?
YÜKSEK POZİSYONDAKİ PRENSES ANNE NASIL DAVRANACAK?
Aslında pozisyonu gereği, geleneklere nazaran ailedeki tüm bayanların Camilla’nın önünde reverans yapması gerekiyor. Öte yandan bu durumun nasıl gelişeceği şimdi belgisiz… Kraliçe’nin; kızı Anne ve torunları Beatrice ile Anne için Charles şimdi veliaht prensken değiştirdiği kuralın geçerli olup olmayacağı şimdi kamuoyu tarafından bilinmiyor. Yani Kraliçe’nin tek kızı ve hiyerarşideki pozisyonu üst seviye olan Prenses Anne’i dünya, Camilla’ya reverans yaparken görecek mi görmeyecek mi? Yalnızken buna mecbur olmasa da yanında Kral Charles varken büyük olasılıkla herkes Camilla’ya reverans yapmak zorunda. Buna Anne de dahil. Prenses Anne, 2017 yılında İspanya Hükümdarı Felipe ile Kraliçe Letizia’nın İngiltere ziyareti sırasında, her ikisinin statüsü de kendisinden üstte olduğu için reverans yaparken objektiflere takılmıştı.
ARTIK REVERANS YAPMAK ZORUNDA DEĞİL
Ama kesin olan bir nokta var ki Camilla artık ailedeki hiçbir bayana reverans yapmak zorunda kalmayacak. Zira o artık bir kral karısı ve Kraliçe vefatından evvel, bu vazifesi onun üstleneceğini resmen açıklamıştı. Yani bir vakitler İngiliz kraliyet ailesinin “gözüne girmek için” büyük bir sabır ve inatla çabalayan Camilla’nın artık kimsenin önünde ‘eğilmesi’ gerekmeyecek. Camilla, yalnızca İngiliz kraliyet ailesinde değil milletlerarası alanda da bu kurala uymak zorundaydı. Yıllar evvel bir ziyaret sırasında Ürdün Kraliçesi Rania, kendisinden hiyerarşik olarak daha üst pozisyonda olduğu için ona bu türlü reverans yapmıştı.
Dünyadaki öteki kraliyet aileleri ortasında da bir gelenek olan reverans latince “reverantia” sözünden geliyor. Manası ise “saygı ve kaygı ile eğilmek”… Erkeklerin reveransı, başlarını eğme halinde gerçekleşiyor. Kadınlarınki ise biraz daha farklı. Bayan reveransında bir ayak sabit kalmak kaydıyla, öteki diz bükülür ve ayak geriye yanlışsız çekilir.
Dünyadaki öbür kraliyet aileleri ortasında da bir gelenek olan reverans latince “reverantia” sözünden geliyor. Manası ise “saygı ve dehşet ile eğilmek”… Erkeklerin reveransı, başlarını eğme formunda gerçekleşiyor. Kadınlarınki ise biraz daha farklı. Bayan reveransında bir ayak sabit kalmak kaydıyla, başka diz bükülür ve ayak geriye hakikat çekilir.
KORKU VE HÜRMETLE EĞİLME
Camilla, 2021 yılındaki Ürdün ziyaretinde de kendilerini karşılayan Kraliçe Rania’ya bu türlü reverans yapmıştı.
EN ABARTILI REVERANS YAPAN KİŞİ
Reverans geleneğini sürdüren tek monarşi ailesi İngiliz kraliyet ailesi değil. Avrupa’nın kraliyet aileleri bir ortaya geldiklerinde de hiyerarşik durumlarına nazaran birbirlerini tıpkı formda selamlıyorlar. Bu bahiste tüm dünyada en çok dikkat çeken kişi ise Danimarka kraliyet ailesinde…
SANKİ BİR DAHA AYAĞA KALKAMAYACAK GİBİ
Kraliçe 2. Margrethe’nin büyük oğlu yani veliahtı Prens Frederik ile evli olan Prenses Mary, ‘dünlanın en abartılı reveans yapan kraliyet ailesi üyesi” olarak tanınıyor. Katıldığı etkinliklerde, kendisinden hiyerarşik olarak üst pozisyonda bulunan bireylere reverans yaparken neredeyse yere düşecek kadar eğiliyor. O denli ki bazen nitekim bir daha ayağa kalkamayacakmış üzere bir manzara sergiliyor. İşte bu özelliği de ona “dünyanın en abartılı reverans yapan prensesi” unvanını kazandırdı.
TEK RAKİBİ SARAH
Kraliçe 2. Elizabeth’in eski gelini Sarah Ferguson kocası Andrew’dan yıllar evvel boşanmış olsa da aileyle temasları sürüyor. Kamuoyundaki ismiyle Fergie’nin reveransları da en az Mary’ninkiler kadar abartılı ve renkli.
KİTAPTAKİ ÇARPICI İDDİALAR
İngiliz kraliyet ailesinin başlangıçta Camilla Parker Bowles hakkında neler düşündüğünü Angela Levin’in ‘Camilla, Duchess of Cornwall: From Outcast to Queen Consort’ isimli kitabından alıntılarla bir hatırlayalım. Levin’in tez ettiğine nazaran ailede kimse Camilla’nın Charles ile evlenmesine sıcak bakmıyordu. Bunlardan biri de Prens Andrew idi. Bu hususta Angela Levin, kıdemli bir saray çalışanını kaynak göstererek kitabında şu satırlara yer veriyor: “Bana anlatılanlara nazaran Andrew, annesini, Charles ise Camilla’nın evlenmesine müsaade vermemesi konusunda ikna etmeye çalıştı. Onun zehirli, kaba ve faydasız bir insan olduğunu ileri sürdü. Ayrıyeten Camilla’nın yeteri kadar aristokrat olmadığı ve güvenilmez biri olduğunu da tez etti.”
ONUNLA TIPKI ORTAMDA BULUNMAYI REDDETTİ
Charles’ın tahta çıkmasıyla birlikte konsort kraliçe olan Camilla, kendini kraliyet ailesine, bilhassa Kraliçe 2. Elizabeth’e kabul ettirmek için çok uğraştı. Kraliçe 2. Elizabeth bu hususta başlarda çok netti ve Charles’ın Camilla’yı kesin bir biçimde terk etmemesi, bu husustaki inadını yıllardır sürdürmesi hududunu bozuyordu. Charles, 1998’de 50’nci doğum gününü kutlarken Camilla’yı ailesine kabul ettirebilmek için uygun bir fırsat yakaladığını düşündü. Doğum günü partisi için oğulları William ve Harry, Kraliçe’ye babalarının bu özel günü için el yazısıyla yazılmış bir davetiye gönderdi. Ama Kraliçe, Camilla’nın bulunduğu bir ortama girmeyi reddetti. Ona eşi Prens Philip de katıldı.
KRALİÇE, BOYKOTA SON VERDİ
Camilla, İngiliz kraliyet ailesi tarafından inatla ve ısrarla kabul görmedi. Hatta Charles’ın en küçük kardeşi Edward ile Sophie Rhys Jones’un birebir yıl yapılan düğün merasimine davet edilmedi. Camilla Parker Bowles ile Kraliçe 2. Elizabeth ortasındaki büyük buluşma ise 2000 yılında gerçekleşti. Bu sefer yer; sürgündeki Yunan hükümdarı Constantine’in 60’ıncı doğum günü kutlamasının yapıldığı Highgrove oldu. İki bayan orada da tıpkı masada yan yana oturup samimi imajlar sergilemedi. Ancak Kraliçe, birinci sefer o aktiflikte danışmanının verdiği öğütleri dinledi ve Camilla’ya karşı uzun vakittir sürdürdüğü boykota bir son verdi.
‘ONUN YÜZÜNDEN SENİ BIRAKACAĞINI HAYAL BİLE EDEMİYORUM’
Angela Levin’in ‘Camilla, Duchess of Cornwall: From Outcast to Queen Consort’ isimli kitabında Kraliçe 2. Elizabeth’in kocası Prens Philip’in Camilla ve Diana’ya bakışıyla ilgili çarpıcı bir kısım de yed alıyor. 1992 yılında Philip, pek güzel geçindiği gelini Diana’ya yazdığı birtakım mektuplarda Camilla hakkındaki fikirlerini açıkladı. Bu mektuplardan birinde Prens Philip “Camilla uğruna her şeyi riske attığı için Charles’ın bir aptal olduğunu” yazdı. Philip’in mektuplarında şu çarpıcı satırlar da yer alıyordu: “Elizabeth ve ben, onun, seni Camilla için terk edebileceğini asla hayal bile etmedik. Aklı başında birinin seni Camilla için terk edeceğini hayal edemiyorum” yazan bir kısım de vardı.
FOTOĞRAFLAR. ALAMY, AVALON, MEGA NEWS AGENCY, SPLASH NEWS