Toplumun temelini oluşturan en değerli öge ailedir. Aile ise evlilik ile meydana gelmektedir. İslam’da da evlilik epey kıymetli bir bahis. Dinimizin büyük bir hassasiyetle üzerinde durduğu ve Peygamber Efendimiz’in de (sav) ümmetine tavsiye ettiği evliliğin maksadında pek çok hikmet var. Bizlerin de dinimizin evliliğe bakışını ve ona yüklediği bedeli bilmek en önemli misyonlarımızdan. Efendimiz (sav) bir hadisi şerifinde şöyle buyuruyor: “Nikah benim sünnetimdir, kim benim sünnetimden yüz çevirirse benden değildir.” Evlilik aile üzere itimat ve huzur dolu bir ortama kapı açıyor. Lakin aile kurmak kadar, aile kalmak da değerli. Pekala, sağlam bir ailenin temeli nasıl atılır? Peygamberimizin (sav) uygulaması üzerine kurulacak evlilik nedir, hangi prensip, tarz ve hassasiyetler üzerinde kurulmuştur? Aile hayatında huzur ve saadet için nasıl bir yol izlenmeli? İstanbul Müftü Yardımcısı Halime Yıldız ile konuştuk.
Biliyoruz ki âyet ve hadislerde, evlilik teşvik edilmiştir. Zira evlilik, insan fıtratının getirdiği bir gereksinimdir. Öncelikle İslam’da sağlam bir aile temelinin oluşturulması için hangi kurumlara gereksinim vardır?
Aile, birbirine destek olan, birbirine dayanak olan bireylerden oluşan bir yapıdır diyebiliriz. Öncelikle ailenin ne demek olduğunun farkına varan bir şuur seviyesi olmalı. Evlilik “evcilik” oyunu değildir. Kur’an’a nazaran birinci toplumsal birlik ailedir. Hz. Adem ve Havva’nın oluşturduğu bu birinci toplumsal birliktelik ailenin de birinci temelini oluşturur. Bu öz mesabesindeki birinci toplumsal topluluktan başka daha büyük toplumsal topluluklar oluşmuştur. Bu prestijle aile, İslâmi bakış açısıyla çok kıymetli bir yere sahiptir. Bu noktada bana nazaran tekrar birinci temel ahlaki unsur olarak karşımıza “emanet” çıkar. Hepimizin bildiği üzere veda hutbesinde Peygamberimiz (sav) evliliği, mülk değil emanet unsuru bağlamında kıymetlendiriyor. Bayanların emanet oluşu, hala klâsik zihni kalıplarda yer almış olan sahiplik anlayışını bertaraf eden bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım erkeğin, karısı üzerinde dilediği halde tasarruf etme yetkisini ortadan kaldırır. Konutun kıymetli vazife ve sorumluluklarını üstlenen koca bu şuurla karısına emin sıfatı ile teminat verir. Bu unsur ile onun, kişiliğine, hislerine, vücuduna ya da malına rastgele bir ziyan veremez.
GENÇLERİN YÜZDE 70’İ EVLİLİK DÜŞÜNÜYOR
Artık pek çok gencin evliliği tercih etmediği söyleniyor. Birçok genç, birbirlerinde aradıklarını bulamadıklarını lisana getiriyor. Bu bahis ilgili neler söylemek istersiniz?
Çok yakın bir tarihte gençler üzerinde yapılan bir araştırmada dikkate paha sonuçlar elde edilmiş. Gençler yüzde 60-70 civarında evlilik düşünüyormuş. Evliliği değerli görenlerin oranı daha yüksekmiş. Her ne kadar bu çalışma Türkiye’nin genel kanaatini oluşturmuyorsa da bu toplumumuz ve dünya ismine çok kıymetli bir data. Geleceğe dair umutlarımızı yeşerten bu bilgi bizde mahsus kalmak üzere bir de duruma öteki pencereden bakmak gerekir. Görüştüğümüz, duyduğumuz, okuduğumuz ve de araştırmalardan takip ettiğimiz kadarıyla evlilik oranları her geçen gün düşmekte, evlilik yaşı yükselmekte ve boşanma oranları her geçen gün artmakta. Bu durumun elbet sosyolojik, ekonomik, hukuksal, dini, zihni… Pek çok sebepleri olabilir. Çeşitli platformlarda, gençlerle yaptığımız özel görüşmelerde de onlara evlenmeme/evlenememe münasebetlerini sorduk. Şahsi müşahedelerim ve gençlerin verdiği yanıtlar doğrultusunda en değerli mahzurun inanç olduğu kanaatindeyim. Çünkü bilhassa İstanbul üzere metropol kentlerde herkes birbirine yabancı. Hiç kimse birebir okulda/iş yerinde de olsa yanındaki kişiyi çok yeterli tanıyamıyor. Metropol kentler inançsız kentler, kimse kimseyi tanımıyor, güvenemiyor. Gençlerimizin pek birçoklarında bu minvalde tedirginlik ve dehşet hakim.
DEĞER YARGILARI DEĞİŞTİ
Bir sohbet sonrasında evlilik üzerinde ayak üstü konuştuğumuz genç kızlarımız evlenmek istediklerini ancak kendi paha inanç yargıları ve yaşantılarına uygun bir erkek bulamadıklarını söylediler. Mümkündür ki tıpkı hassasiyette olan genç erkek çocuklarımız da tıpkı şeyleri söyleyecektir. Meslek odaklı hayata bakan gençlerimizin sayısı da azımsanmayacak derecede çok. Üniversite akabinde yüksek lisans, doktora derken tam meslekte maksatları bir noktaya geldiklerinde artık evlilik kararı almada ve eş seçiminde çok zorlanmaktalar. Evlenmenin çok önemli bir sorumluluk altına girmek olarak algılayan öbür bir küme gencimiz ise özgürlüklerine gem vurulacağı kaygısıyla evliliğe sıcak bakmıyor. Bir öbür sebep olarak da maddi münasebetler. Gençlerin ve ailelerinin maddi istekleri ve hayat pahalılığı da gençler için büyük pürüz olarak görülüyor. Ailelerin makus örnek oluşları da yeniden birtakım gençler için makul bir mazaret. Bir tarafta tüm bu ve gibisi gerekçeler/mazeretler ileri süren kimi gençlerimiz olsa da bir yanda da onlar üzerinde düşlediğimiz beklentilerimize yanıt verecek/verebilecek, ideallerimizi gerçekleştirecek, kıymetlerimizi kuşaktan nesile aktaracak gençlerimiz de mevcut.
Düğün konusuna da değinelim istiyorum. Bir yanda artan masrafları sebebiyle düğün yapmaktan kaçınanlar öbür yanda ise gösterişli, şatafatlı düğünler…
Gözlemlediğimiz kadarıyla günümüzde evliliklerin bir kısmı, aile kurma niyetli değil de düğün ve düğünle ilgili merasimleri yerine getirme gayeli yapılıyor üzere. Adeta düğün ile ilgili ritüeller oluşturuldu, yazılı olmayan ancak toplumda kabul gören kurallar yazıldı. Evlilik teklif konseptleri tertip edildi, parmağa takılan taşın kratı ölçüsünde evliliğe onay ya da ret karşılığı verildi. Evlenecek erkek, mesaisini müstakbel eşine hiç görülmemiş, duyulmamış, yapılmamış bir evlilik teklifi yapma araştırmalarına harcamak durumunda. Evlilik iksiri adeta düğünün içine katıldı. Şayet düğün ve hazırlıkları düşünüldüğü, hayal edildiği organize edildiği formuyla olmazsa evlilikte sürdürülemeyecekmiş üzere. Bir gelinliğe verilen mana, reality showların da tesiriyle ayrıyeten bir manevi havaya büründürülüyor. Düğünler artık uzmanlık isteyen alan üzere her geçen sene geliştiriliyor. Hususlar artıyor teferruatlar daha da ayrıntılandırılıyor. Düğünlerimiz artık kapitalist sistemin büyük bir kesimini oluşturmakta. Şu bir gerçek ki maddi açıdan bugün çoğunluğumuzun düğünleri, ayağımızı yorganımıza nazaran uzatmaktan çok öte. Ebeveynlerin maddi birikimleri ve çocuklarının mürüvveti düğün konseptine; genç kızlarımızın evlilik hayalleri ise külkedisinden sinderalla oluş masalına feda edilmiş durumda. Ve de düğünlere feda ettiğimiz kıymetlerimiz de işin başka değerli bir yanını oluşturur. Çocukları kırmamak ismine ne çok kırmızı çizgiler ihlal edilir, ne çok bedeller birkaç saatliğine rafa kaldırılır.
PEYGAMBERİMİZİN SÜNNETİNE UYALIM
Peki her alanda olduğu üzere aile kurma da rehber ve rol model olarak kabul ettiğimiz Peygamber (sav) uygulaması üzerine kurulacak evlilik nedir, hangi prensip, adap ve hassasiyetler üzerinde kurulmuştur?
Peygamberimizin (sav) tüm hayatı dikkatle okunduğunda görülecektir ki onun hayatı akli selim, kalbi selim ve zevki selim üzeredir. O, selim bir aklın kabul etmediği, ifsat olmamış bir kalbin tasdiklemediği ve rikkat, incelik ve zarefetin olmadığı hiçbir tavır ve davranış içerisinde olmamıştır. Evlilik ile ilgili olarak da O, bozulmuş Hristiyan inancında olduğu üzere ne büsbütün kutsayarak her ne kaidede olursa olsun koparılmayacak bir bağ üzere akıl dışı bir yaklaşımda olmuş ne de çok kolaya indirgeyerek kolay istek ve isteklerin tatmin edildiği bir araç olarak görmüştür. Çünkü evlilik, insanların manevi gereksinimlerini karşılayan bu tarafta gelişmesine ve aktarmasına katkı sağlayan kıymetli bir araçtır. Hz. Peygamberimiz de (sav), evliliği, manevi bir alana çekip buradan bakmamızı sağlar. “Nikâh benim sünnetimdir. Kim benim sünnetimle amel etmezse, benden değildir. Evleniniz! Çünkü ben, başka ümmetlere karşı sizin çokluğunuz ile iftihar edeceğim. Kimin maddî imkânı varsa, çabucak evlensin. Kim maddî imkân bulamazsa, beyhude oruç tutsun. Zira oruç, onun için şehveti kırıcıdır” buyurur. Allah’ın Resülü evliliği, sırf alelade toplumsal bir hadise olarak görmemiş dinin tüm hayatı kuşatan unsurundan hareketle bu daire içerisinde konumlandırmıştır.
Sevgi ve şefkatten mahrum bir aile, aile olabilir mi?
Günümüz dünyasını anlamlandırırken “haz çağı” biçiminde lisanımızda pelesenk olmuş bir tanımlama vardır. Kapitalist, seküler dünya düzeninin(!) en büyük maksatlarından biri de insanın hazlarını pahalı görmek ve bu hazlar için türlü yollar sunmak ve bu yolları kolay erişilebilir kılmak. Hazzın kıymet aldığı bir yerde manevi boya ile bezenmiş pak kavramların tedavülden kaldırılması ya da mana kaydırılması kelam konusu olacaktır. Kanaatimce “sevgi” kavramı da bu zihniyetin tekrar farklı manalar yüklediği kavramlardan biri haline geldi. Rum Mühleti 21. ayette şöyle diyor: “Onlara ısınıp kaynaşasınız diye size kendi cinsinizden eşler yaratıp ortanıza sevgi ve şefkat hisleri yerleştirmesi de O’nun delillerindendir. Doğrusu bunda uygun düşünen kimseler için dersler vardır.”
Rahmet sadakati güçlendirir
Üzerinde düşünmememiz gereken birinci nokta eşler ortasındaki bu iki hoş his ve birliktelik Allah’ın ayetlerinden oluşu olması, ikinci nokta ise bu durumu düşünüp ders almamız. Bu ayetten hareketle sevgi ve şefkat kaynaklı huzurlu aile olmak Allah’ın ayetlerindendir diyebiliriz. Şayet eşler ortasında bu iki his yoksa zahiren varmış üzere olsa da hakikatte huzurlu bir ailenin mevcudiyetinden bahsedemeyiz. Sevgi ve şefkatten mahrum bir aile, aile olabilir mi? Tekrar manadan hareketle şayet sevgi ve rahmet yoksa ailenin emelinden da bahsetmemiz mümkün olmayacaktır. Şayet ayeti Allah’ın varlığını işaret etmesi cihetinden yorumlayacak olursak da bu durumda içinde sevgi ve rahmet olmayan aileden yola çıkarak Rabbimizi tanıyamayız. Evet bir sevgi fakat bu sevgi kaynağını vakit içinde işlevini yitiren, yanılabilen göz ya da dokunmadan değil İlahi muhabbetten alan bir sevgiden bahsediyoruz… Kalpten neşet eden bir sevgi. Her durum ve koşullarda azalmayan yok olmayan, unsura değil manaya talip olan bir sevgi. Bu derinlikli sevgi sırf dünya/fani için değil ebediyete taşınacaktır. Hz. Peygamberimizin (sav) Hz. Hatice ve Hz. Aişe’ye olan örneklik sevgisi üzere; vefat etse de muhabbeti yüreğinde olan, kızsa da kördüğüm üzere olan bir sevgi. Haz ve içgüdüsel değil. Bu sevgide samimiyet ve içtenlik vardır. Yormaz ve yorulmaz, yoğunluğu gitgide artar eşleri ahir ömürlerinde göz-göze, el-ele, diz-dize getirir, bir yastıkta kocatır. Oldu ki sevgi etraftan olumsuz etkilendi bu durumda devreye “rahmet” girer. Aile yuvasında merhamet olmazsa olmaz erdemlerdendir. Rahmet, ailede sadakati, inancı sağlamlaştırır, bağlantısı güçlendirir.
Aile hayatında huzur ve saadet için nasıl bir yol izlenmeli?
Aile hayatını kurmak kadar devam ettirmek de çok kıymetlidir. Birlikte çıkılan bir hayat seyahatin ismidir aile. Bu seyahatte pek çok sıkıntılar çıkacaktır. İmtihansız bir dünya algımızın yanlışlığı kadar problemsiz bir aile algımız da bir o kadar yanlıştır. Ailede huzur ya da saadet derken güya evliliğin başından itibaren ölene kadar sürecek hayatımızın her anında akıp giden kesintisiz bir şey üzere düşünüyoruz. Masallarda okuduğumuz birbirini seven iki kişinin kavuştuğu/evlendiği ana kadar pek çok badireler atlatılır ve nihayetinde masal 40 gün 40 gece düğünle biter. Halbuki gerçeklik tam da burada başlar. Nikah lakin bu türlü bir hayatın birinci basamağını oluşturur. Aile bir eğitim yuvasıdır. Hayatın ta kendisini-acısıyla, tatlısıyla, hüznüyle, mutluluğuyla- yaşayarak öğrendiğimiz bir eğitim. Evlilik hayatı boyunca ihtimal dahilinde çıkabilecek tüm sorunlara evvelden en azından şuur seviyesinde hazır olmak gerekir. Aile, dünya ve ahiret saadetinin temini için oluşturulan bir kurumdur.