Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığının (AFAD) Zelzele Dairesi Başkanlığınca, 6 Şubat’ta Türkiye saati ile 4.17’de ve 13.24’te sırası ile merkez üssü Pazarcık ve Elbistan olan 7,7 ve 7,6 büyüklüğündeki iki sarsıntıya ait, saha çalışmaları ön kıymetlendirme raporu hazırlandı.
Depreme kaynaklık eden fayların tanımlanması, meydana gelen yüzey kırıklarının tespit edilmesi ve yapısal hasar nedenlerinin ortaya konması emeliyle 10 Şubat-16 Şubat’ta bölgede yapılan saha çalışmalarının sonuçlarını içeren raporda, her iki zelzelenin Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Gaziantep, Malatya, Kilis, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Şanlıurfa ve Elazığ’da çok şiddetli hissedildiği can kaybı ve ağır hasara neden olduğu vurgulandı.
Depremin, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde 11 ili içine alan 108 bin 812 kilometrekarelik alanda tesirli olduğu aktarılan raporda, “Ülke tarihinde yaşanmış en yıkıcı sarsıntı fırtınası olarak kayıtlara geçen bu iki ana şoka ilişkin kuvvetli yer hareketi kayıtları, saha müşahedeleri ve bölge halkından alınan bilgilere nazaran birinci sarsıntının Kahramanmaraş ve Hatay’da ikinci sarsıntının ise bilhassa Malatya’da daha faal olduğunu söylemek mümkündür.” sözüne yer verildi.
ZEMİN KAYNAKLI HASARLAR
Depremler sonrasında birtakım yerleşim bölgelerinde önemli yüzey bozulmalarının tespit edildiği aktarılan raporda, bu bozulmaların yumuşak tabanlarda daha da besbelli hal alarak geniş yarıklar biçiminde ortaya çıktığı anlatıldı.
Kimi tabanlarda sıvılaşmalarla birlikte binalarda oturmalar olduğu, kimi yerlerde de yüzey deformasyonlarının direkt yapıların altından geçerek büyük hasarlara sebep olduğu belirtilen raporda, tıpkı taban katmanı üzerinde az hasarlı ya da büsbütün hasarsız komşu binaların da var olmasının, yıkımların yalnızca yer kaynaklı olmadığı gerçeğini bir sefer daha gösterdiğine işaret edildi.
YUMUŞAK KAT KAYNAKLI HASARLAR
Türkiye’de de sıkça karşılaşılan düşey doğrultudaki düzensizlik durumlarından biri olan “yumuşak kat” uygulamalarıyla bölgede ağır olarak karşılaşıldığı aktarılan raporda, “Komşu katlar ortasında rijitlik düzensizliğine neden olan bu uygulamalar, çoklukla yapıların giriş katlarında giriş kat kolon uzunluklarının sonraki kat kolon uzunluklarına nazaran daha fazla olması durumu olarak gözlendi.” bilgisine yer verildi.
YAPI ELEMANI HASARLARI
Raporda, alanda yapılan incelemelerde, birleşim bölgelerindeki etriyelerin yetersiz ve uzunluğuna donatıyı tutmayacak biçimde temasların yapıldığı gözlemlendiği bilgisi yer aldı.
Kolon, kiriş ve perdelerde düz donatının kullanıldığı, perdelerde çiroz kullanılmadığı, uzunluğuna donatı uzunluklarının kısa tutulduğu bu nedenle de birleşim bölgelerinde sıyrılmaların yaşandığı ve bu hassas bölgelerde iri çakıl ve tahta üzere yabancı ögelere rastlanıldığı aktarılan raporda, bu durumun betonun gevrekliğini artırdığı aktarıldı.
BETON HASARLARI
Raporda beton hasarlarına ait, “Yapılan incelemelerde, beton için kullanılan agrega granülometrisinin uygun ölçülerde olmadığı, dere kenarından ya da denizden direkt alınan düz yüzeyli çakılların kullanıldığı, betonun sulanmadığı için yandığı, gevrek kırılmaların çokça yaşandığı tespit edilmiştir.” değerlendirmesine yer verildi.
DOLGU DUVAR HASARLARI
Raporda, taşıyıcı sisteme ankrajı tam olarak yapılmamış dolgu duvarlarda, köşe birleşim yerlerinde ve çıkma kirişler üzerine oturmuş olan duvarlarda önemli hasarların tespit edildiği belirtildi.
DONATI KUSURLARINDAN KAYNAKLANAN HASARLAR
Donatı kusurlarından kaynaklanan hasarların aktarıldığı raporda, ayrıyeten, kısa kolonun, bant pencere uygulamaları ile sıklıkla rastlanılan ve zelzelelerde hasara neden olan bir durum olduğuna işaret edildi.
KIRSAL YAPI HASARLARI
Geleneksel yapı sistemleri ve lokal materyaller kullanılarak topoğrafyaya ve iklime bağlı olarak yöre halkı tarafından şekillendirilmiş yerleşmeler olan kırsal yerleşmelere de dikkat çekilen raporda, “Kış aylarının çok soğuk geçtiği bölgelerde, don ve çözülme olaylarında toprak harç kullanımı hasarı artırmıştır. Zelzele hasarının neden olduğu üretim kusurlarından bir başkası de yatay ve düşey destekleyici elemanların yetersiz sayıda, sistemsiz ve zayıf kenetlenmelerle inşa edilmiş olmalarıdır.” sözleri yer aldı.
YER DEĞİŞTİRMELER 6,5 METREYİ BULDU
Raporun sonuç kısmında ise, “Yüzey faylanması açısından, sarsıntılarda sırasıyla yaklaşık 290 kilometre ile 130 kilometre uzunluğunda yüzey kırığı ile 6,5 metreye varan yer değiştirmeler meydana gelmiştir.” tespitine yer verildi.
Raporda, yüzey faylanmasına ait şu değerlendirmeler yer aldı:
“Depremin etkilediği alanlarda doğrultu atımlı fay sistemlerinde bariz olarak gözlenen dere ötelenmesi, sırt ötelenmeleri, çöküntü gölleri üzere morfo-tektonik oluşumlara rastlanılmıştır. Ayrıyeten yüzey kırıkları birçok bölgede karayolu, demiryolu üzere ulaşım sınırlarını ve bahçe çitleri ve tarla hudutlarını besbelli bir biçimde ötelemiştir.
Deprem sonrasında bölgede geniş kapsamlı ikincil olaylar da gözlenmiş olup bunlar ortasında kaya düşmeleri, heyelanlar, taban sıvılaşmaları yaygın olarak gözlenmiştir.”
“YÖNETMELİĞE KARŞIT YAPILAR ÖNEMLİ HASAR GÖRDÜ”
Raporda, yapısal hasarlara ait de, “Yönetmelik kurallarına ve konstrüktif temellere uyulmadan inşa edilmiş yapıların önemli hasarlar gördüğü aşikardır. Hazır beton kullanımın, agrega granülometrisinin sağlanması ve betonun kalıba tam olarak yerleştirilmesinin ne kadar değerli olduğu tekrar gözlemlenmiştir.” bilgilerine yer verildi.
Özellikle konut olarak inşa edilen binaların yer katlarının ticarethane olarak kullanılacağı durumlarda, bu katların yumuşak kata neden olmayacak formda gerekli tedbirlerin değerine vurgu yapılan raporda, “Donatı cinsinin seçimi (düz donatı) ve işçilikteki kusurlar, yer hareketi tarafından affedilmeyen en önemli olumsuzluk durumlarından biri olmuştur. Akredite edilmiş usta, kalfa ve inşaat çalışanlarının yapı inşaatlarında çalıştırılması konusunun ehemmiyeti tekrar gün yüzüne çıkmıştır.” vurgusu yapıldı.