Türkiye’de son yılların en büyük felaketinin yaraları sarılırken, binaların güvenliğine ait önlemler, kentsel dönüşüm teklifleri ve riskli yapıların tespiti gündemdeki yerini koruyor. Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde kapsamlı rapor hazırlayan KTÜ’lü bilim insanları, mümkün afetlere ait çalışmalarını sürdürüyor. KTÜ Yapı Sıhhati İzleme Laboratuvarı’nda; Yusufeli ve Deriner barajları, Rize-Artvin Havalimanı, cami ve tarihi köprülerin de ortalarında olduğu 40 yapı, zelzele, heyelan ve yer oturması üzere risklere karşı ivmeölçer sensörleri ile 7 gün 24 saat takip ediliyor. Hassas titreşimleri de algılayan sensörler ile eski ve aktüel bilgiler karşılaştırılıp, anında risk durum tahlili yapılıyor. Yapılara yerleştirilen yerli yazılımlı sensörler sayesinde; titreşimler bilgiye dönüştürülüp, internet yolu ile laboratuvardaki takip merkezine iletiyor. Yapılarda mümkün afetler dışında kolon ve duvarlara müdahale ile oluşabilecek risk durumu da sensörlerle tespit edilebiliyor. Uzmanlar, 2016’da TÜBİTAK takviyesi ile yurt dışından getirtilip, yerli yazılımla geliştirdikleri sistemin yaygınlaştırılmasını öneriyor.
‘HİSSEDEMEDİĞİMİZ TİTREŞİMLERİ ALGILAYIP İLETİYOR’
‘Türkiye Ulusal Risk Kalkanı’ çalışma kümelerinde yer alan KTÜ İnşaat Mühendisliği Kısmı Yapı Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Can Altunışık, “Yapımızın makul noktalarına özel sensörler yerleştiriyoruz. Bu sensörler bizim hissedemediğimiz ancak yapıdaki en az seviyedeki titreşimleri 7 gün 24 saat algılayıp, bize internet aracılığıyla data yolluyor. Bu bilgiler, muhakkak bir bedeli aşarsa bize ileti gönderiyor. Yeşil ışık yandığında yapı düzgün halde hayatına devam ediyor, turuncu ışık yandığında bir derde girmek üzere, kırmızı ışık yandığında ise yapıda acil biçimde incelenmesi gereken sorunlar olduğuna işaret ediyor” dedi.
HABERSİZ KOLON KESMEYE ÇALIŞILIRSA BİLGİ VERECEK
Sistemin kurulduğu binalarda, tahribata neden olabilecek sıra dışı her durumu izlediklerini belirten Prof. Dr. Altunışık, şunları söyledi:
“Bu sistemi bir binaya kurduk. Diyelim; haberimiz olmadan o binadan bir kolon kesmeye çalışıyorsunuz. Kolonu makine ile kırdığınız anda oluşacak titreşimler, limitlerin üzerinde olacağı için bize çabucak binada sorun olduğu bilgisi gelecek. Burada olay yalnızca sarsıntı değil. Karadeniz’de dolgu üzerinde inşa edilmiş birçok yapı var. Trabzonspor’un alanı, dolgu alanı üzerine inşa edilmiş ve makul aralıklarla ‘zemin oturuyor mu ve hasar oluşuyor mu’ sorusu oluşuyor. Yeniden Trabzon Yomra’da yüksek katlı binalarımız dolgu üzerinde. Zelzele olmadan da dolgunun oturmasıyla, kaymasıyla, sel, heyelan, kaya düşmesiyle binalar ziyan görüp, hasara uğrayabilir. Bunların da anlık biçimde belirlenmesi bu sistemler ile yapılabilir.
‘BİNALARIN HASAR TESPİTİ 1-2 GÜN İÇİNDE YAPILABİLİR’
İvmeölçer sensörlerle binaları üniversite imkanları ile takip ediyoruz. Yüksek bina, fabrika, cami minaresi, barajlar üzere birçok yapıyı izliyoruz. Artık bu tıp yapıların sahiplerinin, kurumların, bakanlıkların yahut site sakinlerinin binalarını izletme için talepkar olması ve bizlerden bilimsel dayanak almalarını istiyoruz Sarsıntılardan sonra günlerce hasar tespitiyle uğraştık. Bu sistemin kurulduğu on binlerce binanın hasar tespitini 1-2 gün içerisinde yapabiliriz. Bunların muhtaçlığını zelzele bölgelerinde çok hissettik. Çok kıymetli mescitler, yüksek katlı binalar ve köprülerde hasar tespiti yapamadık. Bu üzere yapılara bu sistemlerinin kurulması çok kıymetli.”