İstanbul Esenyurt’ta geçtiğimiz ay yaşanan kuvvetli sağanak nedeniyle Haramidere taşmış ve yaşanan sel sonucu pek çok mesken ve iş yeri sular altında kalmıştı. Bu olayın izleri yavaş yavaş silinirken dün de Meteoroloji’den ikazlar peş peşe geldi. Beklenen kuvvetli yağış öncesinde vatandaşlara AFAD’dan iletilen iletide sel, yıldırım, dolu, hortum üzere aksiliklere karşı dikkatli ve önlemli olunması tarafında ihtarlarda bulunuldu. O denli ki Meteoroloji Genel Müdürlüğü İstanbul için ‘turuncu‘ kodlu ihtar yaparak ani sel, su baskını, yıldırım, mahallî dolu yağışı, kıyılarda hortum oluşma riski ve yağış anında kuvvetli rüzgâr üzere aksiliklere karşı dikkatli olunmasını istedi.
Yağışların dünyanın büyük kentlerinde giderek daha fazla şiddetli yaşanmasına ve çeşitli kayıplara yol açmasına 28 Temmuz 2017 tarihinde Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği’nin resmi Twitter hesabında İstanbul’dan imajlara yer verilerek dikkat çekilmişti.
ÜÇÜNCÜ BÜYÜK YAĞMUR FELAKETİ OLDU
2017 yılının Temmuz ayında İstanbul’da yaşanan yağmur ve dolu felaketinde de pek çok ilçede su baskınları yaşanmış, araçlar mahsur kalmıştı. 18 Temmuz 2017’deki yağış, kentte 20 Temmuz 1951’deki 165.8 ve 6 Temmuz 1987’deki 100.5 kilogram yağışın akabinde en büyük üçüncü yağmur felaketi olmuştu. 18 Temmuz 2017’de İstanbul’da metrekare başına 91 kilogram yağış düşmüştü. Bu tarihte bilhassa Silivri, Üsküdar, Beykoz, Sarıyer ve Fatih üzere ilçeler yağıştan en çok olumsuz istikamette etkilenen ilçeler ortasındaydı. Şiddetli yağış nedeniyle metro istasyonları dahi sular altında kalmış, seyahat seferlerinde önemli aksamalar meydana gelmişti. İstanbul Valiliği’nden sabah saatlerinde yapılan açıklamada İstanbullulara özel araçlarla dışarı çıkmama ikazında bulunulmuş, yaşanan olay pek çok uzman tarafından ‘afet’ olarak yorumlanmıştı.
9 GÜN SONRA YENİDEN
Bu tarihten yalnızca 9 gün sonra yani 27 Temmuz 2017‘de İstanbul ikinci bir yağış felaketiyle daha karşı karşıya kalmıştı. Yaşanan felakete şiddetli yağışın haricinde bu kere dolu da eklenmişti. Metrekareye 30-40 kilogram yağışın düştüğü 27 Temmuz 2017’de Haydarpaşa’da bir vinç devrilmiş, Kanarya’da bir caminin minaresi yıkılmış, Kurtuluş’ta ise bir mezarlık duvarı hasar almıştı.
Yaşanan felaket nedeniyle uçak seferleri olumsuz etkilenmiş, yalnızca 9 gün ortayla iki defa yağmur felaketiyle karşılaşan İstanbullular büyük bir dehşete kapılmıştı. 18 ve 27 Temmuz 2017’de yaşanan felaketler kıymetli maddi kayıplara yol açmış, yaşanan afet nedeniyle pek çok vatandaşın meskeni ve iş yeri sular altında kalmıştı.
Geçtiğimiz günlerde Silivri’de tesirli olan sağanak sonrası oluşan sel suları plajı vurdu. Kıyıdaki şezlonglar akıntıya kapıldı, şemsiyeler devrildi.
Peki son yıllarda şiddetli yağışların bilhassa büyük kentlerde önemli hasar ve kayıplara yol açmasının sebebi ne? İklim değişikliği ve global ısınma, yaşanan yağışların yıkıcı tesirini artıran temel faktör olabilir mi? İklim değişikliğine karşı vatandaşlar ne üzere ferdi tedbirler alabilir? Şiddetli yağışların yıkıcı tesirinden en az ziyan görmek için neler yapılabilir? İklim değişikliğine karşı gerekli tedbirler alınmadığı takdirde bizi ne üzere bir gelecek senaryosu bekliyor? Yaşar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Defne Günay ve İklim Değişikliği Siyaset Ve Araştırma Derneği Lideri Dr. Baran Bozoğlu, şiddetli yağışlara yönelik izlenebilecek yol haritalarını ve atılması gereken adımları milliyet.com.tr okuyucularıyla paylaştı.
‘AFETLERE KARŞI HAZIRLIKLI DEĞİLLER’
Yaşar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Defne Günay:
* İklim değişikliği nedeniyle sel üzere doğal afetlerin daha sık ve daha şiddetli gerçekleştiği tarafında bulgular var. Fakat iklim değişikliği tek sorumlu değil. Doğal afetler artan sıklıkta mevcut kırılganlıklarla birleşerek kıymetli can ve mal kayıplarının yaşanmasına neden oluyor.
* Geliri düşük ailelerin ve bireylerin doğal afetlerden korunmak için daha az kaynağı oluyor. Düşük gelirli, saatlik işlerde çalışıyorlar ve doğal afet nedeniyle işten birkaç gün uzakta kalmanın tesirleri büyük oluyor. Afetlere karşı daha inançlı bölgelerde yaşamaya yetecek gelirleri olmuyor, afetlere karşı hazırlıklı olmak için gereken erken ikaz yahut bilgiye de erişimleri olmayabiliyor.
* Yapılan çalışmalara nazaran afetlerin sıklığı arttıkça yol açtıkları hasar da yanlışsız oranda artıyor. Zira birinci afetle baş etmek için ayrılan kaynaklar daha yerine konamadan ikinci bir afet ya da üçüncü bir afet gelebiliyor. İklim değişikliği nedeniyle doğal afetlerin sıklığının artmasıyla birlikte doğal afetlerle baş etmek güçleşiyor.
* Sadece ferdî tedbirlerle iklim değişikliğiyle gayret edilebilmesi güç. Yapısal tedbirler alınmadıkça bireylerin katkıları hudutlu kalacaktır.
‘YEŞİL ALANLAR RİSKİ AZALTIR’
* Yapısal tedbirler ülke olarak yenilenebilir güç üretimini yaygınlaştırmak ve kolaylaştırmak, iklim açısından en kirli fosil yakıt olarak kabul edilen kömürden vazgeçmek, enerjiyi verimli kullanmak, ormanların ve kentlerdeki park ve ağaçların koruma edilmesi ve kentlerde yeşil alanların artırılması olarak düşünülebilir.
* Özellikle kentlerde yeşil alanların artırılması sel riskini de azaltacak bir tedbir. Gücün verimli kullanımı ve güç tüketiminin azaltılması birincil amaç olması gerekli.
* Bireysel seviyede güç tüketimimize dikkat etmek, gün ışığından mümkün olduğunca yararlanmak ve yapay ışık kullanımını minimize etmek, toplu taşımayı tercih etmek üzere tedbirler alınabilir. Keza yapılar da iklime uygun olmalı ve ısı yalıtımı âlâ olmalı.
* İklim değişikliğiyle uğraşta yüksek gelirli bireylere daha çok sorumluluk düşüyor. Araştırmalar üst gelir kümelerinin tüketiminin alt gelir kümelerine nazaran bilhassa lüks tüketimleri sebebiyle iklim değişikliğine çok daha fazla oranda tesir ettiğini söylüyor.
KORKUTAN TARİHİ AÇIKLADI
* Gelecekteki senaryo için şunu söyleyebiliriz: Ne ekersek onu biçeceğiz. Karbon emisyonlarında güçlü bir azaltım yapabilsek ve bunu sürdürebilsek bile bilim insanları tarafından küresel sıcaklıkların olağana dönmesinin lakin 20-30 yılı bulacağı öngörülüyor.
* Sera gazı emisyonlarımızı azaltmazsak iklim değişikliğinin tesiri dünyanın farklı yerlerinde artarak yaşanacak. Her bölgede farklı tesirler görülecek. Birtakım yerlerde kuraklıklar artarken, birtakım yerlerde şiddetli yağış artacak. Deniz suyu düzeyindeki yükselme artmaya devam edecek, birtakım kıyı bölgeleri sular altında kalacak.
İklim Değişikliği Siyaset ve Araştırma Derneği Lideri Dr. Baran Bozoğlu:
* Dünyada ve Türkiye’de global iklim değişikliği nedeniyle yağışların sıklığında ve şiddetinde artış olacak. Bu 1990’larda ve 2000’lerde yazılan bilimsel raporlarda da belirtilmişti. Son yıllarda Birleşmiş Milletler altındaki Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli raporlarında Türkiye’de çeşitli bölgelerde yağış sıklığı ve şiddetinin artacağı belirtildi. Meteorolojik olaylardaki artışlar ve karşılaştığımız durumlar global iklim değişikliğinin yansımaları.
* Dünya ortalama sıcaklığı Sanayi İhtilali’ne nazaran 1.2 derece artmış durumda. Bunun yansımaları olarak dünyanın farklı bölgelerinde felaketler, olağan dışı olaylar yaşanıyor. Yaşananlara felaket dememizin sebebi olağan dışı olmaları. Kentte ve kırsalda yaptığımız yapılaşmaların ve mevcut altyapıların karşılayabileceği yağışlarla karşı karşıya değiliz. Maddi ve manevi ziyanlar oluştuğu için bu yüzden felaket olarak kıymetlendiriyoruz. Kentlerimizdeki yağmur suyu kanalları ve kanalizasyon yapıları kısa müddette çok ağır yağışı kaldırabilecek nitelikte değil.
‘BU FELAKETLER YAŞANMAYA DEVAM EDECEK’
* Türkiye’nin de taraf olduğu Paris İklim Mutabakatı’nda çok kıymetli bir tabir var. O da ‘iklim değişikliğine uyum’la ilgili. Bu bahis daha evvelki memleketler arası mutabakatlarda yoktu. İklim değişikliğine ahenk sağlanması gerektiği ve bu mevzuda teknik çalışmalar yapılması gerektiği Paris İklim Mutabakatı’nda tabir ediliyor, oluşturulacak olan bütçenin bu alanlara aktarılması gerektiğini söylüyor.
* Kentlerde ve büyükşehirlerde alt yapının güncellenmesi ve sel felaketleri ile karşılaşmamamız için yağışa uygun formda yağmur suyu kanallarının oluşturulması, dere yataklarına inşaatların kaldırılması üzere bahislerde maddi kaynak ayrılması gerekiyor, zati Paris İklim Mutabakatı da bunu vurguluyor.
* Bu felaketler yaşanmaya devam edecek. Bireylerin temel olarak yapabileceği şey, iklim değişikliğine sebep olan karbondioksit ve metan üzere dünya sıcaklığını artıran gazların azaltılmasını sağlamak. Bu da tüketimi azaltmakla mümkün. Meskende kullanılan malzemelerin tamir edilmeden daima yenilerinin alınması, gereksiz su tüketimleri üzere durumlar iklim değişikliği sorununu körükleyen hususlar ortasında. Bunların her biri tek başına çok küçük gözükse de bir bütünde toplandığındaki tesirleri çok büyük.
‘VATANDAŞLAR TALEP ETMELİ’
* Tüketimi denetim altına almaya çalışmak değerli. İklim değişikliğine yönelik toplumsal talep oluşması, vatandaşların bu alanda hizmet beklemeleri, havalarının daha pak olması için toplu taşıma yaklaşımlarının geliştirilmesini talep etmek üzere davranışlar daha çabuk sonuç alacağımız bir hareketi başlatacaktır.
* Sel felaketi oluşmaması için altyapılarının güncellenmesi, yağmur suyu kanallarının kapasitelerinin artırılması ve bunların alıcı ortamlara iletiminin sağlanması için yatırımlar yapılması gerekiyor, bunlar çok kolay yatırımlar değil. Önemli maliyetleri olan ve vakit alan çalışmalar. Bu çalışmaların planlama yaparak ortak hareketlerle hayata geçirilmesi lazım.
* Haziran ila eylül ortasında Türkiye’de çeşitli kentlerde süratli ve şiddeti sıklığı ağır yağışlarla karşı karşıya gelmeye devam edeceğiz ve bunlar artacak. Hiç kuşkusuz adım atılmazsa büyük felaketler maddi ve manevi kayıplar artarak devam edecek. Alınacak tedbirler maliyetli görülse de bugün yapılacak maliyetler gelecekte daha büyük maliyetlerin maddi ve manevi ziyanlarının azaltılmasını sağlayacaktır.
* İklim değişikliyle uğraşta umutsuz olduğumuzu söyleyemeyiz zira artık toplumda bu husustaki farkındalık gitgide artıyor. Kâfi ki planlı, sistematik ve kararlı bir formda, geleceği planlayacak biçimde hayata geçirilmesi. Bunu başardığımız vakit çok daha sağlıklı kentlerde yaşama talihimiz olacak.