Türkiye İş Bankası İdare Heyeti Lideri Adnan Bali, “Artık geri dönülmez” bir değişimin içinde olduğumuzu söylüyor. “Yepyeni bir nesil geliyor” diye konuşuyor. Yeniyle eski ortasında bir çatışma olacağına, fakat kazananın muhakkak olduğuna dikkat çekiyor. Bali, “Bence düzgün olan kazansın. Temelinde bizim nesle yenilmeyi öneriyorum. Evlatlarımıza onurumuzla yenilelim” diyor.
Şimdiki karnelerde de var lakin 1970’lerin karnesinde içeriği daha farklıydı. İlkokul karnelerinin sol tarafında Türkçe, Matematik, Toplumsal Bilgiler üzere derslerin notları yer alırdı. Sağ tarafında ise öğrencilerin ve velilerin pek de kıymet vermediği “Hâl/Gidiş” notu bulunurdu. Bu kısımda “Arkadaş ilişkilerinden” “Alışkanlıklara” kadar 10 civarında “Sosyal davranış” değerlendirilirdi.
Türkiye İş Bankası’nın İdaresi Konseyi Lideri Adnan Bali de “karnenin sol tarafını” önemseyenler ortasında yer alıyor:
“Ben hayatım boyunca, ‘karnenin sağ tarafı’ yani ‘hâl ve gidişte’ aslında herkes yeterlidir diye varsaydım. Bu nedenle daima hayat bilgisine, matematiğe, fen bilgisine baktım. Sonra öğrendim ki, pek o denli değilmiş.”
Bali, sonraki yıllarda görüşünün değiştiğine dikkat çekiyor. “Hâlbuki ‘hâl ve gidişi’ âlâ olmayıp, matematiği düzgün olanlar, çok tehlikeli bir kümeymiş. Bunun kıymetini geç de olsa anladım. ‘Hâl ve gidişe’ bakmak gerektiğini öğrendim. İşte ‘güvenilirlik’ dediğim de bunları kapsar.”
CEO Council Başkanlığı’nı üstlenen Adnan Bali, CEO Buluşmasında, yeni başkanın özelliklerine dikkat çekerken bu değerlendirmeyi yapıyordu. Değerlendirmesinde, “Güvenilir bir kişilik olacaksınız” ikazını yapıyor ve ekliyordu:
“Ben bir defa ehliyet ve liyakati en başa koyarım. Ehliyet ve liyakat dediğinizde bunun içine teknik bilgi birikimi, tecrübe girer ve çok önemsediğim durumlardan ötürü hiçbir vakit bu sanal durumlarda, kıymetini kaybetmeyecek olan ‘saha teması’ girer. Değeceksiniz, dokunacaksınız, bir işin mutfağını bileceksiniz. Ona hâkim olacaksınız. Öteki türlü o işleri yapan beşerlerle irtibat bile kuramazsınız. Onların hürmetini kazanamazsınız.”
Türkiye İş Bankası İdare Heyeti Lideri Adnan Bali’nin yeni periyot, liderlik ve gelecekle ilgili değerlendirmeleri şöyle:
ARTIK GERİ DÖNÜLMEZ
Hep birlikte çok kısa mühlete sığan olağandışı değişiklikler yaşadık. Tahminen 5-6 yılda olabileceğini beklediğimiz gelişmeler birkaç aya sığdı. Fakat iş ömrüne genel olarak baktığımda birçok bölümde hoş örnekler gördük. Bu devri âlâ yönettiğimizi, bu kadar zorlayıcı bir ortamda başarılı imtihan verdiğimizi düşünüyorum. İş hayatının birçok parametresi değişti. Harcama alışkanlıklarımızdan günlük pratiklerimize kadar çok kıymetli değişimler oldu.
Birçok bölüm bakımından bakıldığında bu periyoda hazırlıklı olduğumuzu görüyorum. Hatta kendi olağan, rutin, olağan düşündüğümüz takvimlerimizin önündeymişiz. Bu da bize potansiyelimizi açığa çıkarma imkânı verdi. Pekala bundan geriye dönülür mü? Kanaatimce artık dönülemez. Hayatta deneyimlenenden geriye güç dönülür. Onun için bence bu müktesebatımızdır, bu artık alınmış uzaklıktır. Gelecek, bunun üzerine kurulacak.
Gerek dijitalleşme gerek bu yeni teknolojik ortamın özelliklerine bakıldığında şunu söyleyebilirim; evvel, bu cins gelişmelerin ideolojisini uygun kavramak gerekiyor. Tekil modülleri başka farklı birbirinden bağımsız iyileştirmeler, entegre olmuş bir ekosistemin bir modülü olmadığı sürece tam gerçek işler yaptığımız manasına gelmiyor. İyileştirmedir lakin çok özel bir “paradigma” değişikliği yaratmaz. Onun için öncelikle ideolojisini uygun kavramanız gerekir.
BİR CİSİM YAKLAŞIYOR!
Biz arkadaşlarımızla dahili toplantılarda konuşurken Uzay Yolu dizisindeki bir kelamı hatırlarız. Mr. Spock, “Kaptan Kirk bir cisim yaklaşıyor” kederi. Evet, bir cisim bize gerçek yaklaşıyor, geliyor. “Daha evvel gördüğümüz, bildiğimiz bir cisim değil. Hasebiyle bunu nasıl yöneteceğiz, ne yapacağız” diye ortamızda tartışırdık.
Biz bu işe birinci başladığımızda, yani değişimle yüzleşme seyahatine çıktığımızda, Silikon Vadisi’ne gittik. 10 gün civarında adeta bir “zehirlenme” çeşidi yaptık. Orada çok farklı yerleri gezdik, sahiden “virüsü” kaptık geldik.
Her şeyi yine düşünmemiz gerektiğini anladık. Hiçbir şey olduğu üzere devam etmek zorunda değil. Geriden devraldığımız hiçbir şeyin mecburi olmadığını gördük.
NEDEN BİLGİ MERKEZİYLE BAŞLADIK?
Felsefesini kavrayabilmek için çok vakitli olarak bunun literatürüne hâkim olmaya çalıştık. Bunun değerli olduğunu düşünüyorum.
Değişimi ve ideolojisini anladığımızda işe mesela Bilgi Merkezi kurmakla başladık. Bence ideolojisini uygun kavradığımız için dataya öncelik verdik. Zira, Bilgi Merkezi olmadan üzerine bina edebileceğimiz tekil yapıların başarılı olamayacağını gördük.
Bu epey değerli. Aksi halde, şayet ideolojisini baştan düzgün kavramadıysanız, bu kaplana binmek üzeredir. İnerseniz sizi yer, inmezseniz kaplanın gittiği yere kadar gidersiniz. Yani gideceği yeri o seçer. Onun için sizin evvel bir yol planınız ve kavrayışınız olmalı.
YENİ NESLE KAYBEDELİM!
Çalışma biçimleri de çok değişti. Hibrit çalışma, uzaktan çalışma üzere modeller var. Bizim üzere ofis ortamına, onun hiyerarşisine, kıyafetlerine, birçok ritüeline alışkın bir nesil var. Bir de neredeyse doğuştan itibaren internet kontaklı, kesintisiz irtibata sahip, ofise gereksinimi olmayan, onun ritüellerine de rastgele bir bağlılığı olmayan orijinal diğer bir nesil var.
Bunlar ortasında çatışma olacak. Bence bu çatışmanın kazananı da aşikâr. Sorun “kanlı mı olacak, kansız mı olacak” sorunu? Bence âlâ olanı olsun, “kansız” olsun. Daha doğrusu ben bizim nesle “yenilmeyi” öneriyorum. Bari onurumuzu koruyalım. Yarayla, bereyle yenileceğinize hiç olmazsa yol vermiş olun. Onlar bizim evlatlarımız. Olağan ki gururla, en ufak bir rahatsızlık duymadan onlara yenilirim.
İşimiz bu ortamda çok sıkıntı. Bütün bu trendleri, değişimleri, dalgaları yöneteceğiz. Bunu da cari bilançolarımızı, kısa periyotlu korkularımızı, performanslarımızı düşürmeden yapacağız. Geleceğe matuf yatırım için kâfi imkanları yaratmaya devam ederek yapacağız. Sıkıntı iştir. Fakat bu zorluk periyodunda bunu yapabilecek tecrübemizin olduğunu da kanaatimce gördük.
Bir taraftan da bu değişimler sırasında kimi şeylerin özünün de değiştiğini zannetme yanlışına düşebiliyoruz. Ancak aslında insanın özü ve iş hayatında da karşılığı olan bu özün değişimi kelam konusu değil. Formları değişiyor olabilir, önyüzü ya da modeli değişiyor olabilir lakin özü değişmez.
ÇOK İSTİKAMETLİ LİDERLİK
Yeni devrin başkanları yüzde 100 çok taraflı olmak zorundalar. Adam Smith’in hiç unutamadığım bir kelamı var; “sadece iktisatçı olan düzgün bir iktisatçı da değildir.” Zira, ilişkileri yakalayamaz. Onun için çapraz disiplinler üzerinde güzel bir bilgi birikimi olması lazım.
Çağımız artık ihtisaslaşmayı geçti. Başka ihtisas bahislerinin birbirleriyle olan linklerine ve çapraz disiplinlere hâkim profilleri öne çıkarıyor. Artık yalnızca bir mühendis olmanız yetmez. Birebir vakitte psikoloji bilmeniz de gerekebilir. Yalnızca bir tıp hekimi olmanız yetmez. Fizik mühendisliği de gerekebilir.
Zor bir şey tanım ettiğimizin farkındayım. Lakin doğrusu bu… Bizim jenerasyona ihtisaslaşma yetti. Silo üzere bir şeyin içinde büyüdük, yetiştik. Herkes de “tamam, bu adam, bu bayan bunu yapabilir” dedi. Onun için çapraz disiplinler ortası uygulamaları, adaptasyonları çok değerli buluyorum.
DİNLEMEYİ ÂLÂ BİLMELİ
Bu ortamda ebediyen şimdiki olmalısınız, bunun için de güzel bir dinleyici ve takipçi olmanız gerekiyor. Yeni bilgiye hep hâkim olmak gerekiyor. Öğrencilik bitmiyor hayatta. Ömrümüz bitmediği sürece öğrenciliğimiz de sona ermez. Onun için ondan hiç vazgeçmeyeceğiz, çalışacağız. O manada düzgün de bir dinleyici olmak lazım.
İyi bir dinleyici, karşısındakini dinlerken, bir sonraki kelam almada ne söyleyeceğini kurgulayan kişi değildir. O, karşıdakini dinlememek, vakit geçirmek demektir. Aslında kişi, o sırada kendini kurgulamaktadır, bu bir dinleyicilik değil. Kendini açacaksın, olduğu üzere dinleyeceksin. Bir sonraki kelam aldığında dinlediklerini de alarak konuşursun. Lakin dinlemeyi feda etme uğruna konuşmanı kurgulama. Ömrümde bunun çok örneğini gördüğüm için söylüyorum.
Bir de samimiyet… Güvenilirliğin hiç değişmez kesimi samimiyet… Lakin, telaffuzda olmamalı. Günlük ömürde nasıl davrandığını bildiğim kimi insanları görüyorum. Röportajlarda süslü süslü kelamlar ediyorlar. O halde konuşurken birlikte çalıştığı arkadaşları ne düşünüyorlar sanki? Onlar bu kelamlar için ne düşünüyor? O kelamların altını sahiden dolduruyor musunuz? O bütünsellik yakalanamadıysa ne olacak? Bu nedenle bilhassa “samimiyete” vurgu yapıyorum.
HAK EDİLMİŞLİK VE FARK YARATMA
Bir değerli bahis daha var. Öndere “hak edilmişlik” atfedilmeli. CEO’ya, işverene bağlı çalışanlar var… CEO’nun altında ona bağlı çalışanlar var. Burada bir eşitsiz bağlantı var. Bu “eşitsiz” alakada istekli bir çalışma dileği yaratılmalı. Aksi halde çalışanların bu eşitsiz alakaya razı olmasında kasvet çıkabilir. Alttakinin iç huzuruyla, “Evet ben Ömer Bey’e çalışıyorum. Ömer Bey’in başarısı benim başarımdır. Onun başarısızlığına neden olmak benim kâbusumdur” diyebilmesi lazım.
Bunu dedirtemiyorsanız, o vakit şöyle yaklaşırsınız; “Emir veririm, talimat veririm, yaparlar.” Tamam doğru… Bir tahakküm gücünüz var. O denli de olur. Lakin o yemek, yemek olur da tıpkı materyallere karşın lezzetli olmaz.
Fark yaratıcı olmanız lazım. Her şeye fark yaratmak üzerine bakılmalı.
FUTBOLDAN İNOVASYON DERSLERİ:VAR SİSTEMİ
İnovasyon konusunda büyük mahzurlar var. Lakin oradaki pürüzleri aşmanın da kolay olmadığının farkındayım. Çok önemli dirençler var. Futboldan bir örnek vereyim. Mesela VAR sistemini biliyoruz. Aslında VAR sistemi, evvel televizyon programlarında hakem kararlarını pahalandırmak için kullanıldı. Halbuki kararın kendisi alanda, o sistemle düzeltilebilir iken… Fakat o teknoloji lakin yıllar sonra devreye girdi, kullanılır oldu.
ZİHİNSEL ENGEL
İnovasyonun önünde ne kadar büyük zihinsel pürüzler olduğuna dair kolay bir örnek daha vereyim. Evvelce oyundan çıkan futbolcu yedek kulübelerinin oradan alandan çıkar ve vakit kaybı olurdu. Yakın olduğu yer neresi ise oradan çıkması kuralı daha yalnızca 2 yıl evvel konuldu. O tarihe kadar akıl edilememiş. Korner bayrağı orada duruyor, birinin gözüne batacak. Direk nedeniyle futbolcu yanlışsız dürüst korner atamıyor. Bayrak konusunda bir düzenleme yapılamıyor.
KATI DİRENÇ SORUNU
Son Fenerbahçe-Beşiktaş maçı 41 dakika oynanmış. Manchester City – Real Madrid maçını seyrettim. 1,5 katından fazla oynadığı süre… Güya birebir şey… Basketbolda saliseler ölçülürken futbolda niçin olmuyor? Bunları şu nedenle paylaştım: İnovasyonun önündeki zihinsel maniler eski dirençliğinde duruyor.
GENÇLER İÇİN 4 KIYMETLİ UYARI
Oyun, sıfır toplamlı olmak zorunda değil. İlla rakibinize yahut muhatabınıza kaybettirerek kazandığınızı varsaymayın.
Pastayı büyüterek kazanmak, kapsayıcılık ve sürdürülebilirlik bunların içinden geçiyor. Muhatabınızın da memnun olduğu ilgiler kalıcıdır ve daimdir.
Rakamlar, bilgiler her şeyin gerçekçi olması lazım. Maalesef biraz bunun da komplikasyonlarını yaşıyoruz. Mesela değerli hocam Prof. Korkut Boratav, “Rakamlara yeteri kadar azap ederseniz, onlara dilek ettiğinizi söyletebilirsiniz” der. Yeterli de sonra hakikatin ortaya çıkmak üzere de bir huyu var.
İyi eğitim, üzerine âlâ tecrübe alınmadığında her şeyin mümkün olabileceğini düşünenler var. Olabildiğini zannettiğin bir dönem olabilir. Lakin sonra o, biriktirdiği meseleleriyle bir daha önünüze gelir.
Adnan Bali’nin kıymet verdiği İlkokul karnesinin ‘Hâl ve gidiş’ tarafında ne vardı?
Temizlik alışkanlığı
Beslenme alışkanlığı
Arkadaşlarıyla geçimi/yardımseverlik
Büyüklerine karşı saygı
Kurallara uyma
Bağımsız olarak iş yapabilme gücü
Planlı ve disiplinli çalışabilme
Eşya, araç ve gereçleri dikkatli kullanma
Diğerleriyle birlikte çalışabilme
Küme içinde çalışma ve sorumluluk alabilme
Aldığı vazifesi yerine getirebilme
Boş vakitleri değerlendirebilme alışkanlığı
(Not: 1980’lere ilişkin ilkokul karnesinin sağ tarafı)
YENİ NESLE TAVSİYEM ‘ÜTME KÜLTÜRÜNÜ’ TERK EDİN
Samimi olayım, iş hayatında çok duyduğum ve hiç sevmediğim bir kelam var; “Para mal alırken kazanılır.” Bu ne demek? Para, mal alınırken kazanılıyorsa, karşı taraf da kaybediyordur. Bu, karşı tarafı aldatma manasına gelir esasen.
Aynı müzakere şartları içerisindeyken alırken kazanıyorsanız ya güç ya bilgi orada bir asimetri vardır. Satan aldandığı için kaybediyordur. Hâlbuki bedel yaratmak bu değil. Malı ederinden almak fakat size has olan bir bedel yaratarak kazanmanız gerekir. O vakit satan da “Benim verdiğim şey bu değildi. Şimdiki hali onun eseri” diyecektir.
Onun için yeni jenerasyon de “ütme” kültüründen vazgeçmeli. “Ütme kültürü” başa beladır ve esasen kendinizi küçük düşürme işidir. Bu, zeki ile kurnaz ortasındaki farktır. Zeki, muhatabının da en az kendisi kadar zeki olduğunu düşünür. Kurnaz, âlemin en akıllısının kendisi olduğunu düşünür. Lakin bu küçük düşmedir aslında.
ADNAN BALİ
Türkiye İş Bankası’nın genel müdürlüğünden sonra 2021’de YKB vazifesini üstlendi
BUNLARDAN KAÇININ
Majör yanılgı yapmayacaksınız. Yanılgı olur, girişimciliğin, iş hayatının tabiatında var. Fakat majör yanılgı olmaz.
Tıpkı yanılgıyı tekrar tekrar yapmayacaksınız. O da olmaz.
GENÇLERE İKAZ VE ÖNERİ
Hep çabuk olsun istiyorlar. Hayattan farklı bir beklentileri var lakin hayata fark koymuyorlar.
Bunu başarman için senin orta yere bir kıstas, teknik bir kabiliyet, bir fark koyman lazım. (bankadünyası.com)