Ardıl Batmaz
ADIYAMAN – Maraş merkezli zelzelelerin yıkıma neden olduğu Adıyaman’da 10. güne girildi. Arama kurtarma çalışmalarının devam ettiği kentte hayatını kaybeden binlerce kişi, mezarlıkta açılan toplu mezar alanlarına defnediliyor.
Adıyaman Yeni Belediye Mezarlığına giderek durumu yerinde gözlemlemek istesek de yıkılan binaların enkazları ve kapatılan yollar navigasyonun da başını karıştırmıştı. Neredeyse sağlam binanın kalmadığı sokaklarda dolanıp dururken peş peşe giden cenaze nakil araçlarını takip ederek mezarlığa ulaştık. Mezarlığın çabucak girişinde cenazesini aracının ardında taşıyarak getiren bir depremzede ve aracın gerisine dizilmiş cenaze namazı kılan beşerler karşıladı bizi. Mezarlığın aşağısına gerçek inerken her türlü görüntü ile karşılaşmak mümkün. Tek başına yasını tutanlar, yakınlarından teselli arayanlar, feryat figan ağlayanlar ve mezar başlarına çakılan tahtalara yazılmış meyyit sayıları: 6699, 6700, 6701…
KEPÇE OPERATÖRÜ BAYRAM: GÜNDÜZLER MEZAR KAZIYOR, AKŞAMLARI ENKAZDA ÇALIŞIYOR
Havanın uygunca soğumasıyla titreyen ellerimizi ısıtmak için kepçelerin akabinde yükselen ateşe gerçek ilerledik. Bizi, Mersin’in Anamur ilçesinden Adıyaman’a istekli olarak gelen Bayram Ersin karşıladı. Sarsıntısı Mersin’de az da olsa hissetmiş lakin yıkımın boyutunun farkına sabah uyanınca varmış. Direkt Anamur Kaymakamlığı’nın ve valiliğin yolunu tutan Ersin, ismini yazdırmış fakat sıra gelmeyince Yücelen Vakfı’na ilişkin istekli grubuna dahil olmuş. Zelzelenin ikinci günü Adıyaman’a ulaşan Ersin, birinci iki gün yalnızca enkazda, üçüncü günden itibaren gündüzleri mezarlıkta, akşamları enkazda çalışmaya koyulmuş.
Operatör arkadaşlarıyla bir arada minibüs koltuğunda günde 2 saat uyuyabilen, birden fazla vakit da uyuyamayan Bayram Ersin, aracın klimalarını sabaha kadar çalıştırarak ısınmaya çalışıyor: “O da tehlikeli aslında, klimayı sabaha kadar açıp da içinde zehirlenebilirsin fakat yapacak bir şey yok.”
ARKADAŞLARIYLA BİRLİKTE MİNİBÜS KOLTUĞUNDA KALIYOR
Gönüllü olarak farklı farklı vilayetlerden gelen, canla başla çalışan bu insanlara çadır verilmemesini garipsemiş olduğumu fark eden Bayram Ersin, şunları söylüyor: “Bize çadır vermek istediler fakat hakikaten muhtaçlığı olan, dışarıda kalan depremzedelere ulaşması için kabul etmedik, otomobilde kalırız dedik.”
Kente gelir gelmez arama kurtarma çalışmalarına başlayan ve bir bayan ile kızının cesedine ulaşan Ersin, “Çok berbat hissettim lakin ikinci gün alışıyor insan. Gördüğünde, dokunduğunda bir şey olmuyor” diyor.
‘ÖLÜ KOKUSUNA DA ALIŞTIM’
Enkazları kaldırırken ve cesetleri gömerken elinden geldiğince dikkat etmiş, mezara taş bile düşmesin diye canla başla çalışmış Ersin. “Kokuya dayanabiliyor musun?” diye soruyorum. “Alıştım… Meyyit kokusuna da alıştım” diyerek içerisinde bulunduğu durumu özetliyor.
“Makine kullanırken tepkin farklı oluyor, anladın mı?” diye anlatıyor Bayram: “Bazen sert döküyorsun malzemeyi istemeden. Bu sefer karşı tarafın reaksiyonu oluyor. Ben onları da anlıyorum. Aslında yakınları ölmüş, aslında acıları var. Bir de gömülürken canları yansın istemiyorlar.”
‘ADIYAMAN’DA ORTALAMA 10-12 BİN MEYYİT VAR’
Cesetlerin gömüldüğü manzaralar toplumsal medyada gündem olmuştu. Ersin bu imajlar için, “Tepki gösteriyorlar, ‘bu olağan değil’ diyorlar. Bu durumun olağan olmadığını biz de biliyoruz fakat yapacak bir şey de yok. Buradaki mezar vazifelileri arkadaşlar bize Adıyaman’da ortalama 10-12 bin civarında meyyit olduğunu söylüyorlar. Biz bir seferinde 150 kişiyi topluca gömdük. Yalnızca bu mezarlıkta dört sıra açtım, 300-350 kişiyi gömdüm” diyor.
Soğuktan titreyen elleri, uykusuzluk ve yorgunluktan kan çanağına dönmüş gözleri, Ersin’in fiziken nasıl yıprandığını ele veriyor. Pekala psikolojisi ne durumda, nasıl hissediyor?
“Psikolojik olarak etkileniyorsun ancak birinci günler kadar makus değilim, alıştım. Şu an bu ortamda olduğum için kaidelere ahenk sağlayabildim lakin bu ortamdan çıkınca, başımı toplayınca nasıl olur, ne olur bilmiyorum. Kolay kolay tesirinden çıkamayacağımı, olağan hayatıma devam edemeyeceğimi hissediyorum. Burada çaresizliği, insanların acısını gördükçe kendimizi düşünmeye fırsat kalmıyor.”
‘CANIMIZ GİDİYOR, SEN ORADA UYUYORSUN’ DİYECEKLERMİŞ ÜZERE GELİYOR’
Bayram Ersin ve arkadaşları, cenazeler birinci günlere nazaran daha az gelmeye başlayınca vardiyalı çalışmaya başlamışlar. Aslında Ersin ile konuştuğumuz sırada vardiyası çoktan bitmişti. Gidip uyuyabilirdi. Elbette uyku uyuyabilseydi: “İki saatlik uykuyla duruyorum, uyuyamıyorum. ‘Bizim burada canımız gidiyor, sen orada uyuyorsun’ diyeceklermiş gibime geliyor, o denli hissediyorum. Yalnızca bu da değil, uyumaya kalksam gördüklerim gözümün önüne geliyor. Çok berbat, yaşamadan bilemezsin. Olağanda kürekle gömülür cenaze ancak biz makineyle gömüyoruz. Yani şey geliyor biraz… Sanki ben ona eziyet mi ediyorum, acı mı veriyorum? Onun için çok sıkıntı.”
‘GÖMDÜĞÜMÜZÜ ÇIKARIP YİNE GÖMDÜĞÜMÜZ OLUYOR, EN ÇOK O ZORLUYOR’
Ersin’i en çok zorlayan şey, akşam enkazdan çıkardığı cesedi sabah gömmek, yanlış gömüldüğünü anlayıp mezardan çıkararak tekrar gömmek:
“Bizi en çok bu zorluyor, en çok bu koyuyor beşere. Ceset aile mezarlığına gömülecek lakin toplu mezara konulmuş. Çıkarıp tekrar gömmek zorunda kalıyorsun. Birçok defa yaşadık bu durumu. İşte bu durum başkalarından de berbat, çok makus. Düşün yatırıyorsun cenazeyi, defnetmişsin. Yine rahatsız ediyorsun, kaldırıyorsun diğer yere götürüyorsun.”
Ersin, iki gün daha Adıyaman’da kalmayı, hem defin süreçlerinde, hem enkaz alanlarında çalışmaya devam etmeyi planlıyor. Vedalaşırken kartını uzatıyor. “Bayram Usta Hafriyat. Bahçe ortası taş toplama, her türlü sera işleri ve etraf düzenleme işleri itina ile yapılır…”