24 Şubat sabahında Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in Ulusa Sesleniş konuşmasıyla başlattığını söylediği “Ukrayna’nın doğusuna yönelik özel askeri operasyon” dünyayı global krizlere sokan bir savaşın başlangıç fitilini ateşledi. Rusya’nın “özel askeri operasyon” dediği atak, dünyanın istikrarını değiştiren ve 6’ncı ayına giren savaşı başlattı.
Savaşın birinci gününden bu yana 6 ayda yaşanan tüm değerli gelişmeleri derledik. İşte yarım yılı geride bırakan savaşın 6 aylık almanağı…
Nazi tartışmaları
Rusya’nın Neo-nazi tenkitlerinin odağı olan ve savaşta faal bir halde konuşulan Azov Taburu, başlangıçta Mayıs 2014’te istekli bir milis birliği olarak kuruldu ve o vakitten beri Donbass Savaşı’nda Rus yanlısı güçlerle savaşıyor. Lakin Azov taburu, 2014’te, azap ve savaş cürümleri savlarının yanı sıra neo-Nazi sempatisi ve Neo-Nazi sembollerinin kullanılması üzere tezlerle da gündeme geliyordu.
Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenski, 9 Mayıs Zafer Günü’nü toplumsal medya hesabından hamle yeleğinde SS Totenkopf* arması olan bir askerin fotoğrafını paylaşmıştı. Zelenski gelen yansılar akabinde sözkonusu paylaşımını silmişti.
*3. SS Panzer Tümeni ‘Totenkopf’, SS-Heimwehr Danzig ve Nazi toplama kamplarında misyon yapmakta olan işçinin bir ortaya getirilmesiyle kurulmuştu.
Savaşın başlangıcı ve katlanan mülteci krizi
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in 24 Şubat’ta Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’a “özel askeri operasyon”
Bir sabah savaşa uyanan Ukrayna halkı ise yavaş yavaş ülkelerini terk etmeye ve rotalarını başta Polonya olmak üzere Avrupa ülkelerine çevirdiler. Zati “büyük bir sorun” olarak görülen mülteci krizine kısa müddette milyonlarca Ukraynalı da eklenmiş oldu. Yalnızca savaşın birinci haftasında dahi ülkeyi terk edenlerin sayısı, Suriye iç savaşının birinci yılında ülkeyi terk eden sivillerin sayısını geçmişti. Savaşın birinci haftasında Ukrayna’yı terk edenlerin sayısı 1 milyona dayanmışken 6’ncı ayda ise Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin datalarına nazaran ülkeden gidenlerin sayısı 10 milyonu aştı.
Ülkelerin kayıpları
Savaşın başladığı tarihten Rusya ve Ukrayna karşı tarafın kayıplarına dair bakanlık datalarını tertipli olarak açıklıyor. Lakin iki ülkenin birbirlerinin kayıpları hakkında verdikleri bilgiler pek örtüşmüyor. Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov, açıkladığı son bilgilerde, Ukrayna’nın bugüne kadar 268 uçak, 148 helikopter, 1796 insansız hava aracı, 369 hava savunma füze sistemi, 4 bin 377 tank ve zırhlı araç, 818 çok namlulu roketatar, 3 bin 335 obüs ve havan topu, 5 bin 24 özel askeri aracı yok edildi. Konaşenkov, son bilgilerde Ukrayna’nın asker kayıplarına değinmese de Konstantinovka’da 200’den fazla Ukraynalı milliyetçinin son 24 saatte öldürüldüğünü tabir etti.
Ukrayna Genelkurmay Başkanlığı ise 24 Şubat-23 Ağustos devrinde, Ukrayna’da toplam 45 bin 550 Rus askerinin etkisiz hale getirildiği kaydedildi. Bu periyotta Ruslara ilişkin 234 uçak, 198 helikopter, bin 921 tank, 4 bin 238 zırhlı araç, bin 33 top, 266 roketatar ve 146 hava savunma sisteminin imha edildiği bildirildi. Rusya Savunma Bakanlığından 25 Mart’ta yapılan açıklamada, Ukrayna’da 1351 Rus askerinin öldüğü duyurulmuş lakin daha sonra kayıplara ait datalar yenilenmemişti. Ukrayna ise savaşta öldürülen asker sayısının yaklaşık 9 bin olduğunu duyurmuştu.
6 ayın bilançosu: 5 binden fazla sivil hayatını kaybetti
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’nin her ay nizamlı olarak yayınladığı sivil kayıplara yönelik rapora nazaran, savaşın başladığı Şubat’tan bu yana hayatını kaybeden toplam sivil sayısı, 5 bin 237. En son Temmuz ayı datalarıyla açıklanan bu raporda savaşın başlamasından bu yana hayatını kaybedenlerin 2 bin 19’unun erkek, 1379’unun bayan, 143’ünün kız çocuğu ve 164’ünün de erkek çocuğu olduğu tabir ediliyor. Öte yandan raporda, 1491’i yetişkin ve 41’i çocuk olmak olmak üzere hayatını kaybedenlerin cinsiyetlerinin tespit edilemediği de belirtildi.
Raporda, savaşın başladığı 24 Şubat tarihinden bu yana en yüksek sivil kaybın yaşandığı ayın ise Mart olduğu tabir ediliyor. Mart ayında hayatını kaybedenlerin sayısının 3 bin 120 olduğu kaydedilmişti.
Dünyayı saran nükleer korku
Putin’in Ulusa Sesleniş konuşmasının akabinde Ukrayna topraklarına üç koldan giren Rus güçleri, Belarus topraklarından indikleri Çernobil’de nükleer santralin denetimini ele geçirmişti. Rus güçlerinin Çernobil’deki nükleer santrale girmesi akabinde tüm dünya için nükleer endişenin dejavusu başlamış oldu. Yaklaşık 30 yıldır nükleer tehidtlerden uzakta yaşayan dünya için Çernobil’in ele geçirilmesi, eski travmaların yine deşilmesine neden oldu.
Savaşın nükleer künyesi:
Savaşın birinci gününde 1986’da dünyanın şahit olduğu en büyük nükleer felaketlerden birine sahne olan ve hâlâ az ölçüde radyasyon sızdıran Çernobil nükleer santralini ele geçiren Rus askerleri santralde çalışan 100’den fazla emekçi ve 200 güvenlik görevlisinin tesisten ayrılmasına günlerce müsaade vermedi. Dünya başkanları Çernobil’in Rus denetimi geçmesi akabinde nükleer tehlike ikazları yaparken uzmanlar da Rusya’nın o bölgedeki hedefinin Kiev’e ilerlemek olduğunu söylüyorlardı. Rus askerleri, mart ayı sonunda bölgeden çekildi.
Avrupa’nın en büyük nükleer santrali Zaporojye ise hala Rus ordusunun denetiminde. Santral içine askeri araç sokan Rusya, tesisi kalkan olarak kullanmakla suçlanıyor. Mart başından beri reaktör duvarlarının hasar aldığı birden fazla çatışma yaşandı. Moskova’nın santraldan Ukrayna’ya verilen elektriği kesmeye hazırlandığı savı gündemde.
Buça ve Irpin’de dehşet görüntüleri
Savaşın en dikkat çeken mevzularından biri de Kiev ve Mariupol’de yaşananlar oldu. Kiev banliyölerinden Buça ve Irpin’de bulunan toplu mezarlar dünyanın dikkatini o bölgeye çekti. Katliam, Rusların bölgeden çekilmesiyle ortaya çıktı. Elleri ve gözleri bağlı halde sokak ortasında infaz edilmiş sivillerin imgeleri aylarca konuşuldu. Toplu mezarlardan 1300 sivilin cesedi çıktı.
İşgal altındaki Mariupol’de olanlara dair tek ipucu ise uydu fotoğraflarına yansıyan toplu mezar imajları olmuştu. Kiev’e nazaran burada 20 bin sivil öldü. Tiyatro binasının bombalanmasında 600, doğum hastanesine yönelik akında 4 kişi ömrünü yitirdi. Azovstal çelik fabrikasına yönelik kuşatma ise 2500 askerin teslim olmasıyla son buldu.
Rusya’ya yaptırımlar ve Çin’in uyardığı ‘Bumerang etkisi’
Savaşın başlamasının akabinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avrupa ülkeleri başta olmak üzere, 30’dan fazla ülke Rusya’ya yönelik sert yaptırımlar uygulamaya başladı. ABD’nin teknoloji alanında en büyük rakibi olarak gördüğü Çin ve hem Rusya hem de ABD ile değişken ilgileri Türkiye ise yaptırımlara katılmamakla eleştirildi. Çin Devlet Lideri Şi Cinping, haziran ayında yaptığı açıklamalarda,“Yaptırımların iki ucu sivri kılıç olduğu ve bumerang tesiriyle uygulayanlara ziyan verdiği çok kez kanıtlanmıştır” diyerek sözkonusu yaptırımların faturasının uygulayıcılara kesileceği imasında bulunmuştu. Dünya tarihinin gördüğü en sert yaptırımlara maruz kalan Rusya’nın elindeki güç kozu ise Batı ülkelerini birçok krizin eşiğine getirdi.
Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışını apansız durdurması riski, Avrupa’yı daha evvel hiç olmadığı kadar büyük bir güç krizi ile baş başa bıraktı. Rusya’ya güç bağımlılığını azaltmak isteyen Avrupa, daha fazla likit doğalgaz (LNG) sağlaması konusunda ABD ile mutabakata varsa da kısa vadede Rus gazına bağımlılığı devam ediyor.
Enerji kriziyle boğuşan Avrupa’da halkın reaksiyonuna neden olan tasarruf tedbirleri alınıyor. Almanya’da akşamları kamusal alanlar ve devlet binalarında karartma uygulaması başlanırken bir Bakan’ın “daha az duş alın” önerisi ise infial yaratmıştı.
Enerji krizinin yanısıra Rusya ve Ukrayna ortasında devam eden savaş nedeniyle yaşanan tedarik ezası birçok ülkeyi besin krizi tehdidiyle karşı karşıya bıraktı. Besin krizinin çözülmesi gerektğine yönelik diplomatik davetler devam ederken 22 Haziran’da İstanbul’da Türkiye ve BM arabuluculuğuyla bir ortaya gelen taraflar ortasında tahıl eserlerinin Karadeniz üzerinden dünya pazarlarına taşınmasına imkan sağlayan muahede imzalandı. Muahedenin akabinde İstanbul’da kurulan Müşterek Uyum Merkezi kontrolüyle tahıl taşıyan gemiler eserleri pazarlarına taşımaya devam ediyor.
NATO’da güçlenme
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’ne (SSCB) karşı bir savunma paktı olarak 1949’da kurulan NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü), Rusya ve Ukrayna savaşı akabinde tekrar güçlenmeye başladı. Rusya’nın açtığı savaş tasası nedeniyle tarafsızlık siyaseti yürüten İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya üye olmak için teşebbüste bulunması, ittifakın dünya sahnesinde yine güçlenmeye başlayacağı yorumlarına sebep oldu.
NATO üyeleri, ittifakın kendi sonuna yaklaşması kaygısı içinde olan Rusya’ya, birlik olmalarını sağladığı için teşekkür ettikleri açıklamalar yapmışlardı.
Savaşın bürokrasi yansımaları
Savaş yalnızca sokaklarda ve cephelerde değil bürokrasi dünyasında da büyük bir yansımaya sebep oldu. Rusya ve Ukrayna ortasındaki birinci müzakere masasına oturanlardan Denis Kireev‘in meyyit bulunması dünyanın gündemini oldukça meşgul etti. Kireev’in Ruslara çalıştığı ve gözaltı sırasında öldürüldüğü öne sürülmüştü. Ukrayna’dan yapılan açıklamada istihbaratçı Kireev’in kahraman olduğu belirtilirken Rusya ise Kireev’in Ukrayna istihbaratı tarafından öldürüldüğünü argüman etti.
Mart ayında, Ukrayna Cumhurbaşkanlığı Ofisi Lider Yardımcısı Kirill Timoşenko, Melitopol Belediye Lideri Ivan Fedorov‘un Rus güçleri tarafından kaçırıldığını açıkladı. Melitopol Belediye Lideri İvan Fedorov’un özgür kalması için savaş sırasında esir alınan 9 Rus askeri ile değiştirildiği bildirildi.
Rusya’nın tanınmış siyaset uzmanı Aleksandr Dugin’in kızı Darya Dugina, içinde bulunduğu aracın Moskova bölgesindeki Odintsovo kentinin yakınlarında 20 Ağustos’ta infilak etmesi sonucu hayatını kaybetti. Rusya saldırılan Ukrayna istihbaratını sorumlu tutarken Kiev ise tezleri reddetti.
haktv.com.tr // Dış Haberler