Avukat Selim Sarıibrahimoğlu, “YEDAŞ Davası” ismiyle bilinen ve bir Türk rulman fabrikasının Avrupa Adalet Divanı’nda açtığı davanın da mimarı.
Bu davada, AB’ye üye olmadığımız halde bir Türk firması birinci sefer dava açma hakkı elde ederken, Türk sanayicilerinin Gümrük Birliği uygulamalarından ziyana uğramaları halinde AB mahkemelerine başvurabilmelerinin yolu açılmıştı.
Hürriyet müellifi Oya Armutçu bugünkü köşesine Selim Sarıibrahimoğlu olan röportajını taşıdı.
Röportaj şöyle:
1) Türkiye Gümrük Birliği nedeniyle ziyana mı uğradı?
Türkiye ile AB ortasındaki Gümrük Birliği muahedesi 1 Ocak 1996’da yürürlüğe girdi. Ülkemiz ile Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ortasında paydaşlık yaratan Ankara Anlaşması’nın, Türkiye’nin ekonomik güvenliği açısından en kıymetli başlangıcı 1973 protokolüdür. Protokolle, Türk endüstrisinin gelişimi için 22 yıl boyunca AB’ye sanayi eserlerinin sıfır gümrükle girmesi kabul edilmişti. Fakat, Türk endüstrisinin AB’yi zorlaması üzerine 1976’da sıfır gümrük uygulaması kaldırıldı. Biz 1976’dan Gümrük Birliği’ne girdiğimiz 1996’ya kadar yaklaşık 20 yıl boyunca sıfır gümrükle sanayi eserlerimizi AB’ye satarak gelişmekten yoksun kaldık. Sanayi odaları, endüstriciler ve Türk halkının ziyanının 100 milyar Euro’dan fazla olduğu hesaplanıyor. Bu fevkalade zararın talep ve tazmin edilmesi gerekiyor.
2) Bu bahiste Komite ve Türkiye ne yaptı?
Komisyon, Ankara Mutabakatı ve 1973 Ek Protokolü konusunda sessiz kaldı. Türkiye, Dışişleri Bakanlığı’nın ikazlarına karşın itiraz etme, yasal yollara başvurma üzere çağdaş ve yasal formülleri kullanmak yerine, 1976 yılında yalnızca dokuma bölümünü kurtarmak için kendi kendini sınırlayan bir kota uygulaması başlattı.
3) Yunanistan’a birebir uygulama yapıldı mı?
Yunanistan da 1971’de 20 yıl boyunca AB’ye sıfır gümrükleme ile sanayi eserleri satma imkânı sağlayan protokolü imzaladı. AB ülkeleri, Türkiye’de olduğu üzere Yunanistan’dan gelen mallar açısından da bu yüke dayanamadı ve Yunanistan’a karşı tedbirler almaya başladı. Fakat, Yunanistan ulusal bir reaksiyon gösterdi. AB’nin birebir talebine karşı 1973’te “OHİ” (hayır) diyerek, mevzuyu Avrupa Adalet Divanı’na taşıdı.
4) Avrupa Adalet Divanı Yunanistan tarafından ne karar verdi?
Avrupa Adalet Divanı, Yunanistan’ın haklı olduğuna karar verdi. 1974 tarihli “Haegeman Kararı” ile AB kotası kaldırıldı. Yunanistan, üyelik sürecinin kalan bütün kısımlarında sanayi eserlerini sıfır gümrükle AB’ye ihraç etti. Tek kuruş ziyan etmedi.
5) Türkiye, Divan’a bu türlü bir müracaat yaptı mı?
Hayır. Türkiye’de hükümetler bu süreçte Yunanistan’ın yaptığı üzere Avrupa Adalet Divanı’na başvurmadı.
6) Yunanistan kararları Türkiye için emsal mi?
Avrupa Adalet Divanı’nın, 1973’te Yunanistan’ın başvurusu üzerine verdiği 1974 tarihli kararı bizim için emsal. İkinci desteğimiz şu. 1978’de Yunanistan, AB’den Türkiye’ye yapılacak 700 milyon Euro’luk “Yatırım Geliştirme Yardımı”nı veto ediyor. AB, sessiz kalıyor. Yunanistan 1984’te yeniden yardımı veto edince, bu defa AB Kurulu, Avrupa Adalet Divanı’na, Yunanistan aleyhine başvuruyor. Divan, bu çeşit mali yardımların veto edilemeyeceğine karar veriyor. Biz diyoruz ki; Divan’ın hem mali yardımların veto edilemeyeceği hem de Yunanistan kararı var. Bizim de Gümrük Birliği’nden doğan ziyanımızı ve ödenmeyen yardımları faiziyle geri ödeyin. Bize yapılmayan 700 milyon Euro’luk yardımın bile bedeli şu anda 30 milyar Euro. Bu paranın da tazminat olarak ödenmesi gerekiyor.
7) AB Gümrük Birliği’nden doğan ziyanımızı karşılamak zorunda mı?
Ankara Anlaşması’nın 12. unsuru ve protokoller çerçevesinde AB’nin, Türk sanayi ve ticaretini destekleyerek Türkiye’nin ekonomik açıdan daha bağımsız ve istikrarlı bir ülke haline gelmesi tarafında dayanak olma sorumluluğu vardır. Bu nedenle Gümrük Birliği nedeniyle Türk sanayi ve ticaretinde meydana gelen tüm ziyanlar AB tarafından tazmin edilmelidir. Yunanlar Avrupa Adalet Divanı’na başvurup aldıkları “Haegeman Kararı” ile Gümrük Birliği’nde tıpkı haksızlığın kendilerine uygulanmasını önlemiştir. AB bu örnek mahkeme kararına Türkiye açısından uymamıştır. Hem hukuk hem de AB’nin kontratın koruyucusu olduğu açıkça Ankara Anlaşması’nda kabul edilen AB Kurulu, haksızlık yapmış ve hem Türk endüstrisine hem de bizim üzere vatandaşlarına ziyan vermiştir. Bu zararın tazminini sanayi odaları, endüstriciler ve tüm Türk halkı talep edebilir.
TÜRKLERE VİZE HUKUKSUZ
Avukat Sarıibrahimoğlu vize konusunda da AB’ye reaksiyonlu: “Türklere vize uygulaması haksız ve hukuka karşıttır. 2001’de 539/2001 sayılı “Schengen Tüzüğü” çıkartılarak, ‘Roma Anlaşması’nın ayrılmaz bir kesimi haline gelen ‘Ankara Anlaşması’ kararlarına ve kazanılmış hak kuralına rağmen, Türkiye vizeye tabi ülkeler ortasına girdi. Böylelikle, Türkiye’nin hür deveran ile ilgili hakları ortadan kaldırıldı. Türkiye Cumhuriyeti resmi makamları haziran sonuna kadar olan iki aylık zamanaşımı müddeti içinde itiraz etmediler ve bu tüzük katılaştı. Nasıl ki kanunlar anayasaya karşıt olmazlar ise, AB kapsamında çıkarılan tüzükler de AB’nin Türkiye ile imzalamış olduğu memleketler arası mutabakatlara ters olamazlar. AB Kurulu, kontrol makamı olan AB Parlamentosu’na karşı sorumludur. Fakat, AB Komisyonu’nun, vize konusunda AB Kurucu Antlaşmaları’nın ayrılmaz bir modülü olan Ankara Antlaşması ve ek protokollerini uygulamayıp Türkiye’yi vizeye tabi liste 1’e alması, “Görevini ihmal” ve hatta “Kötüye kullanması” manasını taşımaktadır. AB Kurulu, hukukun genel prensiplerinden olan “eşit muamele” unsurunu de gözardı etmiştir. Ben bu bahiste da AB Parlamentosu Başkanlığı’na dilekçe hakkını kullanarak başvurdum.
O dilekçede şunu söyledim: “Yetkili Türk mercileri iki aylık vakit aşımı mühleti içinde başvurmamış olabilir. Lakin, AB Komisyonu’nun, muahedeye nazaran, mutabakatın yanlışsız uygulanmasını sağlaması ve insan hakları açısından Türk halkının bu değişikliği yaparak ziyan görmesini önlemesi gerekirdi. Bu sorumluluk onlara da aittir. Bu nedenle eski hale dönmesi gerekir.”
Bu müracaatım, ‘AB Parlamento Dilekçe Komisyonu’ tarafından haklı bulundu.
TÜRK VATANDAŞLARININ HAKLARINI KORUMADINIZ
Sarıibrahimoğlu, Avrupa Kurulu Lideri Leyen’e gönderdikleri yazıda Türkiye’nin Gümrük Birliği’nden ve ödenmeyen yardımlardan doğan ziyanlarının tazmin edilmemesi halinde hukuk ofisi olarak Avrupa Adalet Divanı’na başvuracaklarını belirttiklerini söyledi. O yazı şöyle: “Avrupa Kurulu, mutabakatların garantörü ve koruyucusu olmasına karşın, Kurul, üçüncü ülke Türkiye ile AB ortasındaki bu muahedede, Türk vatandaşlarının haklarını koruyamamıştır. Avrupa Adalet Divanı’nın anılan bağlayıcı kararına rağmen Türkiye bahis olunca 22 yıllık sanayi eserlerinin Türkiye’den endüstrinin gelişmesi için sıfır gümrükle AB ülkelerine ihracına yönelik taahhüdünüzü çiğnemiş bulunmaktasınız. Adalet Divanı’nın, Yunanistan için de birebir çeşit Gümrük Birliği’ne ait Türkiye’nin lehine bir kararı varken, bu kararın Türkiye’ye uygulanmaması ve Paydaşlık Konseyi’nin kararına alışılmamış hareket edilmesi, AB’nin adaletini itibarsızlaştıracaktır. Türk halkına ve iktisadına verdiğiniz ziyanlar faiziyle birlikte ödenmediği takdirde, Avrupa Adalet Divanı’na taşınacağı kuşkusuzdur.”