Habertürk Muharriri Abdurrahman Yıldırım, Türkiye’nin dış ticaret sayılarına ait bir yazı kaleme aldı. Yazısında dış ticaret sayılarının 120 milyar dolar düzeylerine çıkacağını aktaran Yıldırım, “Bu seviyede cari açık elbette yüksek ve iktisat için bir risk kaynağı. Lakin finanse edildiği sürece de sürdürülebilir. Zati açık verilip sonra finanse edilmiyor, evvel finansmanı sağlanıyor, sonra ithalat yapılıyor” ifadelerini kullandı.
İşte Abdurrahman Yıldırım’ın o yazısı:
Temmuz ayı cari açığı beklentilerin üzerinde 4 milyar dolar açıklandı. 7 aylık toplam açık da geçen yılki 13.7 milyar dolar seviyesinden bu yıl 36.7 milyar dolara çıktı.
Yılın 7 aylık periyodundaki cari açıkta tesirli en büyük kalem 62.2 milyar dolar dış ticaret açığı. Diğer hizmet gelirlerinin fazlası, bu açığı kısmen aşağı düşürüyor.
Eylül ayının birinci haftasında açıklanan Orta Vadeli Program’da cari açığın bu yıl 47.3 milyar dolar olarak gerçekleşmesi bekleniyor. Bunun yıllık 808 milyar dolarlık 2022 GSYH iddiasına oranı yüzde 5.9 alınmıştı.
Şimdiden görünen o ki cari açık varsayımı kıymetli ölçüde sapacak.
Yılın son çeyreğine iktisat yavaşlayarak giriyor olmasına karşı cari açık nasıl olup da artışını sürdürecek denilebilir.
Üstelik turizm mevsiminin bu yıl ekstra olarak uzaması kelam konusu.
Ayrıca kış aylarında Avrupa’nın kıymetli doğalgazından kaçan turistleri bekliyoruz. Kısaca turizm gelirleri varsayımlardan daha yeterli çıkabilir.
İTHALAT GERÇEKTE ARTMIYOR
Dün açıklanan ve bitişikte de grafikleri yer alan dış ticaret ölçü endekslerine nazaran ithalatta gerçek yahut ölçü bazında bir artış yok. Yatay bir seyir kelam konusu. İhracat ise ölçü olarak artıyor lakin son ay istikametini aşağıya çevirmiş.
Kamuoyunun bildiği ve ilgilendiği ise meblağ bazındaki dış ticaret sayıları. Tutar bazında 7 aylık ithalat artışı yüzde 40, ihracat artışı yüzde 19 ve dış ticaret açığı 62.2 milyar dolar.
Dış ticaret hadleri Türkiye’nin aleyhine dönmüş. İthal ettiklerimizin fiyatı yükselmiş, ihraç ettiklerimizin düşmüş.
Krediler kısıtlandığına ve iktisat yavaşlamakta olduğuna nazaran ithalatta azalma çok hudutlu kalabilir. Zati şimdiye kadar gerçek bazda artış yok.
Kaldı ki finansmanı bulan endüstrici tükenen stoklarını yerine koymak ister.
Çünkü döviz kuru, kur muhafazalı mevduatın tesiriyle bu yıl epeyce istikrarlı bir seyir içinde. Merkez Bankası’nın üretici fiyatlarıyla hesapladığı gerçek efektif döviz kuruna nazaran ki, ithalat yapacakları da üretici fiyatlarıyla hesaplama ilgilendirir, TL son 5 ayda pahalandı bile.
PETROL FİYATLARI DÜŞÜYOR
Bunun yanında ithalatı meblağ bazında artıran güç fiyatlarının yükselmesi. Aslında yılın 7 aylık devrinde güç ithalatı geçen yılın toplam güç ithalatını geride bıraktı.
2021’de 50.6 milyar dolarlık güç ithalatına karşı bu yılın 7 ayında 55.6 milyar dolarlık ithalat yapıldı. Ağustos ayı öncü datalarına nazaran bu fiyat 64.3 milyar dolara çıktı. Her aya 8 milyar dolarlık güç ithali demek.
Yılın geride kalan 5 ayında güç ithalatı düşer mi sanki?
Bu açıdan petrol fiyatlarının 100 doların altına inmesi düzgün bir gelişme.
DOĞALGAZ FİYATLARI YÜKSELİYOR
Ancak yükselen doğalgaz fiyatlarının kış aylarında daha da artması bekleniyor.
Petrolden sağlanacak avantajı doğalgaz fiyatlarının yükselişi ziyadesiyle alıp götürebilir.
Çünkü havaların soğuması ile konutlarda doğalgaz kullanımının artması, güç ithal faturasını kabartacak ve petrolden gelebilecek azalmaya müsaade vermeyecek.
Reel olarak yahut ölçü bazında artmasa hatta düşse bile, fiyat yükselişlerinden ötürü ithalat fiyat bazında artışını sürdürebilir.
İhracatta ise Avrupa tarafında iktisatların sakinliğe gerçek gitmesinden ötürü iş zora giriyor. Temmuz ve ağustos ayındaki yavaşlama bunun birinci işaretleri. Siparişlerde besbelli bir azalma olduğu tabir ediliyor.
REKOR DIŞ TİCARET AÇIĞINA HAKİKAT MU?
Sonuçta ithalat düşmeyecek ve ihracat sürat kesecek, iddia edilen 105 milyar dolarlık dış ticaret açığı da 120 milyar doları bulabilir. Bu da yıllık bazda rekor dış ticaret açığı olacak.
Dış ticaret açığında gerçekleşme bu türlü olacaksa cari açık 47.3 milyar dolar yerine 15 milyar dolar daha üste, 60 milyar doları geçerek 62 milyar dolara çıkabilir.
Orta Vadeli Programda varsayım edilen 808 milyar dolarlık GSYH üzerinden yüzde 7.6’lık bir cari açık oranı demek.
Ancak bizim ulusal gelir varsayımımız OVP’den bir puan kadar daha yüksek. Programın iddiası olan yıllık 16.62 TL ortalama dolar kuru ile GSYH’yı 840 milyar dolar civarında bekliyoruz. Buna göre cari açığın ulusal gelire oranı yüzde 7 civarına çıkabilir.
Bu seviyede cari açık elbette yüksek ve iktisat için bir risk kaynağı. Lakin finanse edildiği sürece de sürdürülebilir. Aslında açık verilip sonra finanse edilmiyor, evvel finansmanı sağlanıyor, sonra ithalat yapılıyor.
Yılın 7 aylık devrinde 24 milyar dolar net kusur ve noksan ismi altında kaynağı belgisiz para girişi de cari açığın finansmanında ana kalem haline geldi. 36.7 milyar dolar açığın 24 milyar doları net kusur ve noksan kaleminden finanse edildi. Üçte ikilik finansman da ve fiyat da tarihi rekorda.