Washington Üniversitesi Yer Bilimleri Kısmı’nda Profesör ve Kuzeybatı Pasifik Sismik Ağı Yöneticisi olan Harold Tobin, Kahramanmaraş merkezli, 10 ili etkileyen zelzelelerin büyüklüğünü ve yapısını anlattı.
Çocukluğunun 5 yılını Osmanlı araştırmaları yapan babasının doktora periyodunda İstanbul ve Ankara’da geçirdiğini belirten Tobin, üzerinde çalıştığı alanlardan birinin de Anadolu Fay Sınırı olduğunu lisana getirdi.
Türkiye’nin zelzeleye en yatkın ülkelerden biri olduğunu kaydeden Tobin, Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların gerçek manada çok büyük olduğuna işaret etti.
Tobin, “Bunlar, yalnızca Türkiye’de son yıllarda yaşadığımız en büyük zelzele değil, dünyada da son yüzyılda ya da daha uzun müddettir meskun bölgelerde yaşanan en büyük sarsıntı.” yorumunda bulundu.
“ŞİDDETİ ÖNGÖRÜLENDEN DAHA BÜYÜK”
Tobin, 7,7 büyüklüğündeki birinci sarsıntının yıllardır bilinen bir yarar meydana geldiğini belirtti.
“Bu bölgede sarsıntılar bekleniyordu lakin sarsıntının şiddeti öngörülenden daha büyük.” diyen Tobin, şunları kaydetti:
“Doğu Anadolu Fay Çizgisi’nde bu kadar büyük bir sarsıntının tarihte olduğunu düşünmüyorum. Bu kadar büyük bir zelzele, fay çizgisinde çok büyük bir alana yayıldı. Alışılmış ki fay çizgisindeki öbür bölgeleri etkileyen artçıları görürüz lakin 9 saat sonra 7,6 büyüklüğünde yaşanan zelzele bu çizgiyle ilişkili fakat büsbütün farklı bir hatta. Bu çizgi da daha evvelden biliniyordu lakin bu kadar büyük sarsıntılar bilinmiyordu. Bu ikisinin bir ortaya gelmesi ne yazık ki vahim bir trajedi. Birinci sarsıntı çok hasara yol açtı ve ikinci zati hasarlı bölgeleri salladı. Bu, arama kurtarma takımları ve bölgedeki beşerler için nitekim çok sıkıntı bir durum.”
Depremlerin akabinde Anadolu levhasının 3 metre kadar kaydığına ait bilgilere de değinen Tobin, Anadolu’nun iki fay sınırının ortasında sıkışmış durumda olduğunu söyledi.
“SANTİMETRİK HAREKETLER METRELERE DÖNÜŞTÜ”
Tobin, yerin kaymasının gerisindeki bilimsel gerçekleri ise şöyle anlattı:
“Afrika, kuzeye yanlışsız hareket ediyor, Suudi Arabistan ülkeyi doğuya itiyor, bu da levhaların çok yavaş bir biçimde hareket etmesini sağlıyor. Bu hareket her yıl santimetrik oluyor lakin bu levhalar fay çizgilerinin ortasında sıkışmış durumda. Ağır bir mobilyayı itmeye çalıştığınızda ne olur bilirsiniz, evvel direnir, hareket etmez. Bu, yer kabuğundaki gerginliği oluşturur lakin sonra zelzele olduğunda bir dakika üzere bir müddette tüm gücünü salar. Bu fay sınırlarında birkaç metre hareket meydana geldi. Bu da yüzlerce yıllık levha tektonik hareketlerinin biriken gerginliğiydi. Yüzlerce yıl sonra oluşan bir sarsıntıda santimetrik hareketler, metrelere dönüştü.”
“SİSMOLOJİK ALETLERİN İCADINDAN BERİ GÖRMEDİK”
Ana karalarda sarsıntıların yan yana duran levhaların yanal hareketleriyle oluştuğuna ve Türkiye’deki zelzelenin karakterinin farklı olduğuna işaret eden Tobin, “24 saatten daha kısa bir vakit diliminde 7,7 ve 7,6 kadar büyük bir şiddette sarsıntısı son 200 yılda dahi bilmiyorum.” dedi.
Tobin, arka arda yaşanan sarsıntıların daha evvel 1940’larda Japonya’da ve 2004 ile 2005’te Endonezya’da görüldüğünü lakin bu sarsıntıların ortasında aylar olduğunu belirterek, “Ancak 24 saatten kısa bir müddet içinde bu kadar büyük iki sarsıntı neredeyse eşi gibisi görülmemiş bir olay. Çok çok uzun vakittir ki iddiam sismolojik aletlerin icadından bu yana bu türlü bir olay görmedik.” sözlerini kullandı.
Türkiye’deki fay çizgilerinin 500 ila 800 kilometrelere ulaştığının altını çizen Tobin, “Fay çizgisinde bir bölgede sarsıntı olduğunda bir sonraki bölgenin üzerindeki basınç değişiyor. Son 2 günde gördüğümüz de ne yazık ki 7,7 büyüklüğündeki zelzele, yer kabuğundaki basınç dağılımını değiştirdi ve bu da 7,6 büyüklüğünde diğer bir zelzeleye yol açtı. Bu artan baskı fay sınırındaki öbür bölgelerin durumunu da değiştirebilir. 7,7 ve 7,6’nın nitekim dehşetli olaylar olduğunu biliyoruz ve öteki büyük sarsıntılara yol açmamasını diliyoruz lakin insanların Anadolu Fay Sınırı’nda daha çok sarsıntıya hazırlıklı olması gerekir.” diye konuştu.