ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi, dört gün sürecek Asya çeşidine çıktı.
Bu ziyarete ait, cevabı en çok merak edilen mevzu ise Pelosi’nin Çin ile ihtilaflı Tayvan’ı ziyaret edip etmeyeceğiydi.
ABD’de Beyaz Saray Sözcüsü Çin ile artan tansiyona karşın, Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin uçağının Tapei’yi indiğini duyurdu.
İki haftadır hakkında spekülasyon yapılan, ABD ile Çin ortasında tansiyona sebep olan ziyaret gerçekleşmiş oldu.
PELOSİ: TAYVAN HALKIYLA DAYANIŞMAMIZ HER ZAMANKİNDEN DAHA ÖNEMLİ
Konuyla alakalı açıklama yapan Pelosi, “Tayvan ile görüşmelerimiz, müttfiğimize verdiğimiz takviyesi doğrulamamıza ve ortak çıkarlarımızı desteklemeye odaklanacaktır. ABD’nin Tayvan halkı ile dayanışması, bugün her zamankinden daha kıymetlidir. Ziyaretimiz ABD’nin siyasetiyle çelişmiyor” dedi.
Pelosi, Twitter hesabından ziyarete ait, “Singapur, Malezya, Güney Kore, ve Japonya dahil Hint-Pasifik bölgesindeki ziyaretlerimiz ortak güvenlik, ekonomik ve demokratik idare odaklıydı. Tayvan liderliğiyle görüşmelerimiz, ortağımıza takviyemizi tekrar teyit edip özgür ve açık Hint-Pasifik bölgesini ilerletmek de dahil olmak üzere ortak çıkarlarımızı destekleyecek. Ziyaret, ABD’nin Tayvan’ın demokrasisini destekleme konusundaki sarsılmaz taahhüdünü onurlandırdı.” sözlerini kullandı.
Ziyaretin kıymetine işaret eden Pelosi, “Dünya otokrasi ve demokrasi ortasında seçimle karşı karşıya kalırken, ABD’nin 23 milyon Tayvanlıyla dayanışması bugün her zamankinden daha değerli.” değerlendirmesinde bulundu.
Pelosi’nin yarın Tayvan önderi Tsai ile görüşeceği ve Tayvan Parlamentosu’nu ziyaret edeceği bildirildi.
ÇİN SAVUNMA BAKANLIĞI: ALARM DURUMUNA GEÇİLDİ
Çin ise ziyarete reaksiyonlu… Çin Dışişleri Bakanlığı, Pelosi’nin Tayvan ziyaretini kınadı.
Bakanlıktan Pelosi’nin ziyaretine ait yapılan açıklamada, “Bu davranış, ateşle oynamak üzere, son derece tehlikeli. Ateşle oynayan kendini yakar. Kongre, ABD hükümetinin bir kesimi olarak, tek Çin siyasetine uymakla ve Tayvan bölgesi ile resmi ilgi kurmaktan kaçınmakla yükümlüdür. Temsilciler Meclisi Lideri Pelosi, Kongre’nin misyondaki başkanlarından olduğuna nazaran, Tayvan’ı ziyareti ve buradaki aktiflikleri, her ne biçim ve sebeple olursa olsun, ABD’nin resmi alakaların düzeyini yükseltmeye yönelik büyük bir siyasi provokasyonudur.” denildi.
Çin Dışişleri Bakanı Wang da, “ABD’li siyasetçiler Tayvan konusunda açıkca ateşle oynuyor” dedi. Çİn Savunma Bakanlığı da alarm durumuna geçildiğini açıkladı.
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü ise Pelosi’nin Tayvan’ı ziyaret etmesi halinde Çin ordusunun buna kayıtsız kalmayacağını belirtmişti. Sözcü, ziyaretin önemli sonuçları olabileceği konusunda ABD’yi uyarmıştı.
ÇİN’E İLİŞKİN 21 SAVAŞ UÇAĞI TAYVAN HAVA ALANINA GİRDİ
Peş peşe yapılan açıklamaların akabinde Tayvan Savunma Bakanlığı, Çin’e İlişkin 21 savaş uçağının Tayvan hava savunma alanına girdiğini duyurdu.
Pelosi’nin uçağının rotası adım adım takip edildi. ÇİN VE TAYVAN’DAN KARŞILIKLI AÇIKLAMALAR
Çin devlet medyası Çin’e ilişkin savaş uçaklarının Tayvan Boğazı’nı geçtiğini bildirdi. Tayvan Savunma Bakanlığı ise Çin uçaklarının Tayvan Boğazı’nı geçtiği tezlerini yalanladı.
Çin Savunma Bakanlığı’ndan da ziyarete ait, “Yüksek alarm durumuna geçtik Pelosi’nin Tayvan ziyaretine karşılık olarak askeri operasyonlar düzenleyeceğiz” açıklaması gelirken, Tayvan Savunma Bakanlığı’ndan ise, “Tayvan yakınlarında duruma hakimiz, düşman tehditlerine karşı birliklerimizi sevk edeceğiz” denildi.
Pelosi, 25 yıl sonra Tayvan’a giden ikinci Temsilciler Meclisi lideri oldu. RUSYA: PROVOKASYON
Konuyla ilgili Rusya’dan da bir kıymetlendirme var. Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zaharova, ülkesinin tek Çin prensibini desteklediğini ve Tayvan’ın bağımsızlığına karşı çıktığını söyledi. Zaharova, Pelosi’nin mümkün ziyaretini de provokasyon olarak nitelendirdi.
KRİZ NEDEN YAŞANIYOR?
Tayvan Boğazı, Çin’de iç savaşın sona ermesini izleyen 10 yılda ana karada ve Ada’da kurulan farklı hükümetlerin güçleri ortasında direkt çatışmaların yaşandığı cephe sınırı oldu.
Tayvan, İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde Çin’de çıkan iç savaştan bu yana Çin ana karası ile Ada’daki hükümetler ortasında egemenlik ihtilafı kaynaklı askeri tansiyonlara sahne oluyor.
Tayvan ile Çin ana karası ortasındaki cepheleşme, 1949’dan bu yana geçen 70 yılı aşkın müddette bölgede çok sayıda çatışma ve askeri tansiyona sebep oldu. Evvelden Portekiz sömürgesi olup “Formoza” ismiyle bilinen Ada, Pasifik Okyanusu’nun batı kıyısında, Amerikalı tarihçi ve askeri strateji uzmanı Alfred Thayer Mahan’ın büyük güçlerin deniz hakimiyeti stratejilerinin temelini oluşturduğunu öne sürdüğü, okyanusun dar geçitlere ve boğazlara bağlandığı “daralma noktalarının” en kıymetlilerinden biri olarak öne çıkıyor.
Güney Çin Denizi ile Doğu Çin Denizi ve Filipin Denizi ortasındaki kritik geçiş noktasında bulunan Ada, dünya ticaretinin yaklaşık üçte birinin güzergahı olan bir bölgenin merkezinde yer alıyor.
İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin akabinde, Tayvan’da 1895’teki Birinci Çin-Japon savaşından bu yana süren Japon işgali son buldu. Ada, o sırada Çin Cumhuriyeti’nde iktidarda olan Milliyetçi Parti (Koumintang/KMT) himayesine girdi.
Bu periyotta Ada’nın yerli halkı ile Koumintang idaresi ortasında tansiyonlar meydana geldi. 1947’de, “28 Şubat” olayı olarak anılan isyan teşebbüsü Milliyetçiler tarafından kanlı formda bastırıldı.
O periyotta, ana karada Çin Komünist Partisi (ÇKP) ile KMT ortasında kanlı bir iç savaş patlak verdi. Savaş, 1949’da Komünistlerin kesin zaferiyle sonuçlandı. Mao Zıdong önderliğindeki ÇKP, 1 Ekim’de Pekin’de Çin Halk Cumhuriyeti’nin (ÇHC) kuruluşunu ilan etti.
Yenik düşen KMT mensupları ise Komünistlerin deniz gücünün zayıf olmasından yararlanarak Tayvan Adası’na çekildi. Çan Kay-şek önderliğindeki partizanlar, 1912’de kurulan Çin Cumhuriyeti’nin (ÇC) egemenliğinin Ada’da devam ettiğini ileri sürerek Aralık 1949’da Taipei’yi süreksiz başşehir ilan etti.
Taraflar ortasındaki savaş hali 1979’a kadar sürdürdü. Birinci olarak KMT güçleri Haziran 1949’da tüm Çin limanlarının kapatıldığını ilan ederek, bölgeden geçen yabancı gemilere müdahaleye başladı. O yıllarda Çin ana karasında demir yolu ağı yaygın olmadığından bu müdahale kuzey ve güney Çin ortasındaki ticareti sekteye uğrattı.
ÇHC’nin ilanının çabucak akabinde Komünistler Ekim 1949’da Tayvan Boğazı’nda KMT denetimindeki Kinmen (Quemoy) Adaları’na atak başlattı. Milliyetçiler saldırıyı püskürterek Komünistlerin Tayvan’a ilerlemesini önledi.
Komünistler sonraki yıl düzenledikleri taarruzlarda ise başarılı oldu. Nisan 1950’de güneybatıdaki Hainan Adası’nı, mayısta Cıciang eyaleti açığındaki Couşan Adası’nı, ağustosta ise Guangdong eyaleti açığındaki Vanşan Adası’nı ele geçirdi.
Koumintang, ana karadaki Fucien eyaleti kıyısında denetim ettiği adaları, gelecekte Komünistlere karşı düzenleyeceği bir harekatın sıçrama tahtası olarak görüyordu.
Komünistlerin 3 Eylül 1953’te Kinmen Adaları’nı bombalamaya başlayıp birebir anda Doğu Çin Denizi’ndeki Daçen Adaları’nı tehdit etmesiyle Birinci Tayvan Boğazı krizi patlak verdi.
ÇHC’nin 20 Ocak 1955’te Doğu Çin Denizi’ndeki Yicangşan Adaları’nı KMT’den geri alması üzerinde ABD Kongresi, 24 Ocak’ta devrin ABD Lideri’ne Çin Cumhuriyeti’nin deniz çok topraklarını müdafaa yetkisi veren “Formoza Kararı”nı kabul etti.
İkinci Dünya Savaşı boyunca Çan Kay-şek önderliğindeki Milliyetçi Parti güçlerini bilfiil destekleyen ABD, birinci sefer Tayvan konusunda kendine bir tıp garantör rolü biçiyordu.