Solomon Adaları’nın ABD donanma gemilerine giriş yasağı koyması son günlerin en çarpıcı gelişmesiydi kuşkusuz. Bu küçük Pasifik adası ABD ile Çin ortasındaki rekabetin yeni “savaş alanı”na dönüşmüş görünüyor. Klasik olarak ABD ile Avustralya’nın müttefiki olan Solomon Adaları Nisan ayında Çin ile bir güvenlik mutabakatı imzalayarak dünyayı şaşırtmıştı. O günden bugüne başta ABD olmak üzere Çin aykırısı bloğun baskılarıyla gayret ediyor ülke.
Nakliye koridoru
Solomon Adaları’nın ABD’ye bu türlü meydan okuması bir çılgınlık ya da içi boş bir cüret gösterisi değil. Bu küçük ada siyasi/coğrafi büyüklüğünün bölge için ne kadar büyük olduğunun farkında. Bu bahadır tavırları almasının nedeni bu. Öncelikle adanın değerine değinelim. Pasifik’in güney bölümünde memleketler arası nakliyat açısından bir geçiş koridoru olarak epey stratejik bir pozisyona sahip öncelikle. Ayrıyeten, sadece gemilerin değil, birçoğu Avustralya ile Yeni Zelanda’dan kuzeye Asya’ya gitmek için o bölgeden geçmesi gereken ABD uçaklarının navigasyonu için de değerlidir. Bir de dünyadaki orkinos balıklarının yarısından fazlası burada avlanıyor. Bu nedenle balıkçı gemilerinin seyir özgürlüğü de kritik değer taşıyor.
ABD ile müttefiklerinin telaşı Solomon Adaları’nın, yapılan güvenlik muahedesi uyarınca Çin askeri gücüne mesken sahipliği yapacak oluşu. Mutabakat uyarınca Çin, Solomon Adaları hükümeti tarafından talep edilmesi halinde silahlı polis ile askeri güçler gönderebilecek. Çin’in donanma gemilerinin ada kıyılarına yerleştirmesine de müsaade verilebilir muahede uyarınca. Bunlar elbette ABD’nin güzeline gidecek gelişmeler değil. Mutabakatın bölgeye istikrarsızlık getireceği üzere anlamsız açıklamaları oldu ABD’nin.
Şaşırtan (!) Anlaşma
Avustralya ile Yeni Zelanda, Solomon Adaları ile güvenlik içerikli ilgiler kurmuştu. Fiji, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine üzere komşu ülkelerden Avustralya liderliğindeki çok uluslu bir barış gücü, ülkede çıkan ayaklanmaların akabinde Solomon Adaları’nın başşehri Honiara’ya gönderilmişti. Çin aykırısı sayılacak ülkelerle bu diplomatik bağlarına karşın Çin’le muahede imzalaması şaşırtan olmuştu nitekim.
Neden şaşırıldığını anlamak sıkıntı. Halbuki yakın bir tarihte ABD, Avustralya, İngiltere bir ortaya gelerek Pasifik’te istikrarları bozacak AUKUS olarak bilinen savunma muahedesini hayata geçirmişlerdi. Ayrıyeten tekrar ABD, Avustralya, Japonya, Hindistan üzere ülkeleri içeren Dörtlü de “Çin’in bölgede artan gücü”ne karşı faaliyette hala. Yani ABD dilediği ülke ile her türlü ittifakı yapabilir ancak Çin yapamaz. Son derece bencilce bir tavır bu elbette. Solomon Adaları, eski müttefiklerinin kendisine bugüne kadar bir faydası olmadığını fark edince tarafını Çin’e çevirdi haklı olarak.
Tabii Solomon Adaları’nın Çin’le yakınlaşması, ülke içinde de reaksiyonlara yol açtı. Dışarıdan kışkırtıldığı sonradan ortaya çıkan protestolar sırasında ülkedeki Çin kurumları yağmalandı, Çin vatandaşları akınlara uğradı. Lakin ada idaresi bunların üstesinden gelerek Çin’le yakınlaşmasını bir güvenlik muahedesiyle pekiştirdi.
Pelosi’nin ziyaretinden sonra
Solomon Adaları’nın ABD donanmasına ilişkin gemilere limanlarına giriş yasağı koyması ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin Tayvan ziyaretinden kısa bir mühlet sonra gerçekleşmesi dikkat cazibeli. Ada, Avustralya kıyılarından üç saat uzakta. Burada bir Çin gücünün olmasının kaygıya yol açmasını anlamak sıkıntı değil. Adalardaki varlığı Çin’i Avustralya ile Yeni Zelanda’nın “kapısına kadar” getirmekle kalmayacak, onu büyük askeri üslere konut sahipliği yapan ABD bölgesi Guam’a da son derece yakınlaştıracak.
ABD’nin Solomon Adaları’nın elinden kaçmasını hazmetmesi sıkıntı. Daha evvel denediklerini bir kere daha yapıp ülkede Çin zıtlığını güçlendirecek her adımı atacak.
Mevcut hükümeti bile devirebilirler ki işte bu sürpriz olmaz.