AB, haziranda onayladığı 6. yaptırım paketi kapsamında Rusya’dan deniz yoluyla ham petrol ithalatını yıl sonuna kadar, petrol eserleri ithalatını ise 2023’ün birinci 2 ayı prestijiyle sonlandırma kararı aldı. Bu karar, AB’nin Rusya’dan mevcut petrol ithalatının yüzde 90’ını kapsıyor.
Geçen yıl Rusya’dan 48 milyar avro bedelinde ham petrol ve 23 milyar avroluk rafine petrol eserleri ithal eden AB’de, boru çizgisiyle ithalat yapan ülkeler için ambargo kararında süreksiz mühletle istisna uygulanacak. Bu ülkeler, aldıkları petrolü öteki üye ülkelere yahut üçüncü taraflara satamayacak.
Coğrafi pozisyonundan kaynaklı zorluk sebebiyle Bulgaristan 2024’ün sonuna kadar Rusya’dan ham petrol ve petrol eserlerini deniz yoluyla ithal edebilecek. Hırvatistan ise rafinerisinin çalışması için gerekli olan vakum gazı ithalatına 2023’ün sonuna kadar müsaade verecek.
Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlamasının akabinde Rusya’dan fosil yakıt ithalatını azaltmaya çalışan AB’nin, ham petrol ithalatını ambargo kapsamında yıl sonuna kadar sonlandırmasının daha kolay olduğu düşünülüyor. Uzmanlar, AB’nin asıl zorluğu Rusya’dan dizel ithalatını bitirme konusunda yaşayacağını öngörüyor.
ORTA DOĞU’DAN İTHALAT GÜNLÜK 600 BİN VARİL ARTTI
Gerçek vakitli bilgi takip şirketi Vortexa’nın Başekonomisti David Wech’in AA muhabiriyle paylaştığı datalara nazaran, Avrupa 1-21 Ağustos devrinde Rusya’dan deniz yoluyla günlük 1,1 milyon varil ham petrol ithal etti.
Bu ithalatın büyük kısmı Hollanda ve İtalya’ya giderken, Bulgaristan, Romanya ve Polonya da Rusya’dan günlük ham petrol ithalatını sürdürüyor. Öteki Avrupa ülkeleri ise Rusya’dan deniz yoluyla ham petrol alımını neredeyse büsbütün durdurdu. Kelam konusu ülkelerin savaş başlamadan evvel deniz yoluyla ithal ettiği ham petrol ölçüsü günlük 700 bin varil düzeyindeydi.
Avrupa’nın deniz yoluyla ham petrol ithalatında Rusya’nın hissesi savaş öncesine kıyasla yüzde 20’den yüzde 10’a, toplam petrol ithalatında ise yüzde 40’tan yüzde 25’e geriledi.
AB Rusya’ya bağımlılığını azaltmak için alternatif kaynak arayışında Afrika ve Orta Doğu başta olmak üzere dünyanın farklı bölgelerine yöneldi.
Afrika’dan AB’ye ham petrol ithalatı savaş öncesine nazaran 200 bin varil artışla günlük ortalama 2,6 milyon varile, Orta Doğu’dan ithalat 600 bin varil artışla günlük 1,4 milyon varile çıktı.
AB’nin ABD’den ham petrol ithalatı 140 bin varil artarak günlük 1,5 milyon varile, Güney Amerika’dan ithalatı 240 bin varil artışla günlük 600 bin varile yükseldi.
Rusya’dan ham petrol ithalatı ise mevcut durumda savaş öncesine nazaran yaklaşık 550 bin varil düşüşle günlük 1,1 milyon düzeyine geriledi. Öte yandan, AB’nin Kazakistan’dan ham petrol ithalatı da yaklaşık 140 bin varil düşüşle 800 bin varile indi.
“AB’NİN İTHAL ETTİĞİ DİZELDE RUSYA’NIN HİSSESİ YÜZDE 50”
Vortexa Başekonomisti Wech, AB’nin Rusya’dan petrol ithalatı düşerken, Rus dizeline bağımlılığında ise artış olduğuna dikkati çekti.
Alternatif tedarikçiler göz önüne alındığında AB’nin ham petrolde Rusya’ya bağımlılığını azaltmasının görece daha kolay olduğunu belirten Wech, “Dizel ithalatında ise durum farklı. AB’nin ithal ettiği dizelde Rusya’nın hissesi yüzde 50. ABD, Orta Doğu ve Hindistan üzere öteki tedarikçilerden ithalatı artırmak da sıkıntı. Tüm bu piyasalar esasen rekor düzeyde dizel üretiyor ve ihraç ediyor. Bu bölgelerdeki talep de Avrupa’ya gönderilecek hacimleri sınırlıyor. Avrupa’nın Rusya’da dizel bağımlılığını azaltmasının tek yolu, Rus dizelinin Latin Amerika, Afrika ve Orta Doğu’ya gitmesi ve böylelikle öteki pazarlarda ortaya çıkacak dizel arzının Avrupa’ya yönelmesi olabilir.” değerlendirmesinde bulundu.
AB’nin Rusya’dan dizel ithalatı savaş öncesindeki yıllık ortalama düzeyine nazaran 200 bin varil artışla 700 bin varile yaklaştı. Bu artış, AB’nin yaptırımlar kapsamında Rusya’dan dizel ithalatını sonlandırıp sonlandıramayacağı konusundaki soru işaretlerini artırıyor. Rekor düzeye ulaşan dizel fiyatları, dizelin doğal gazı ikame için kullanılmasıyla artan talep ve global rafineri sistemindeki kısıtların Avrupa’nın Rusya’dan dizel ithalatını sonlandırma tarafındaki kararlılığını nasıl etkileyeceği merak ediliyor.
“RUS PETROLÜNÜN PİYASADAN ÇIKMASI FİYATLARI ETKİLEYECEK”
Londra merkezli petrol data şirketi OilX’in Kıdemli Analisti Neil Crosby, ağustosta Rusya’dan OECD Avrupa ülkelerine ihracatın aylık bazda arttığını ancak bu ölçünün ocak ayındaki düzeye nazaran 500 bin varil düşük olduğunu söyledi.
Bu durumun Avrupa ülkeleri ortasındaki bölgesel farklılıkları “maskelediğini” aktaran Crosby, şunları kaydetti:
“Kuzeybatı Avrupa ülkeleri yavaş bir biçimde Rus petrolünü devreden çıkarırken, birtakım Akdeniz ülkelerinin ithalatında şu anda artış var. OECD Avrupa’ya ve bilhassa kuzeybatı Avrupa ülkelerine deniz yoluyla giden ham petrolün büyük kısmı, yaptırımlar kapsamında anlaşıldığı üzere devreden çıkacak. Drujba sınırının bilhassa kuzey kısmında da akışın büyük ölçüde azaltılması gerekiyor. Petrol eserlerindeki ambargo tarihi ise ham petrolden birkaç ay sonra geliyor fakat şu an için Avrupa’nın kararlılığında bir değişiklik yok. Bu da ticaretin giderek daha fazla azalması manasına geliyor. Rus ham petrolünü devreden çıkarma süreci ilerledikçe ve ambargo tarihi yaklaştıkça, 2022 sonu ve 2023 başlarında, petrol fiyatlarında oynaklık görebiliriz. Sonuç olarak aşikâr ölçüde Rus petrolü piyasadan çıkacak ve bunun da fiyatlara kaçınılmaz halde tesiri olacaktır.”
Crosby, öte yandan, AB’nin Avrupalı şirketlerin üçüncü ülkelere petrol taşımak emeliyle Rus kuruluşlarla ticaret yapmasına müsaade vermek için son yaptırım paketinde kimi sözleri değiştirdiğini belirterek, bu durumun daha evvel varsayım edilenden fazla Rus petrolünün global piyasada kalmasına müsaade verebileceğini kelamlarına ekledi.