Hacettepe Üniversitesi İrtibat Fakültesi’nde öğretim üyesi olan A. Nevin Yıldız’ın ‘Dünyanın Kustuğu Yer’ isimli hikaye kitabı, İrtibat Yayınları’ndan çıktı. Hem kitabın muharririne hem de bu röportajı yapan bana nazaran bu hikayeler, toplumda görünmeyen ya da görünmesi istenmeyen antikahramanları anlatıyor. Kitabın geçtiği yer, Abre isimli bir kasaba… Abre; Portekizce’de ve Arapça’da bataklık, İspanyolca’da ise açıklık manasına geliyor ki, bu kitabın kahramanları için ne kadar uygun olduğunu okurken görebiliyorsunuz. Süslü Neslihan, eğitim neferi Nadide, muhalif ikili Gül ve Sevda, Kako, hekim Reşat, Neriman Köksal replikası Serap, cinli Veli ve daha kacı bu mahallede yaşamayı öğrenen kahramanlar.
‘Dünyanın Kustuğu Yer’i, müellifi Nevin Yıldız’la konuştuk.
Önce yazma hikâyenizden başlayalım. Viranşehir doğumlusunuz. Ankara, Selçuk ve Hacettepe Üniversitelerinde akademisyenlik yapmışsınız. Sizi yazmaya iten neydi?
Evet, Viranşehir’de doğdum ve 17 yaşıma kadar oradaydım. Sonrası üniversite ve farklı kurumlarda hem akademik hem akademik olmayan iş ve ömür deneyimleri… Gerek doğup büyüdüğüm Viranşehir’deki ömrüm, gerekse sonrası için diyebileceğim birinci şey, ben daima yazdım. Farklı omurların yahut yerlerin içindeyken yazdım, bilindik olanın içindeyken de… Çünkü yazmak kendimi, beni çevreleyen dünyayı, insanları manaya uğraşımın bir sonucu, bir çeşit tefekkür hali. Yani olana bitene aralanmak, dışına çıkmak ve durmak için yazıyorum tahminen de. Size beni yazmaya şu itti, bu itti üzere somut bir cevap yahut an ya da olay söylemem, mümkün değil ancak hem kendi iç dünyam hem dış dünyada olan bitenler üzerine düşünmeye başladığımda yazmaya da başladım sanırım. Mesela; birinci hikaye defterim ki hala saklarım; ortaokul yıllarıma ilişkin ve birinci hikayem, namus cinayeti kurbanı bir bayanın bir günü.
‘KAHRAMANLARIMIN HABER KIYMETİ VAR’
Kitabın ismi ‘Dünyanın Kustuğu Yer’. Kitaptaki kahramanlar toplum tarafından pek de önemsenmeyen bireyler, Abre de kaybeden tiplerin bir ortaya geldiği bir mahalle. Bu kitabı neden yazma muhtaçlığı duydunuz?
Bir gereksinimden mı çıktı emin değilim. Yani yazmak bir gereksinim mı ondan da emin değilim, bunun cevabını bilmiyorum. Lakin kitaptaki kahramanlar her gün yanından geçip gittiğimiz, göz ucuyla bakıp kaçtığımız ve hatta aman ha bana bulaşmasın dediğimiz beşerler. Dahası biz bu insanları ya hatalı, sapkın ya da mağdur ve mazlum görme üzere iki uca savruluyoruz. Halbuki bu beşerler ne sapkın ne de mağdur! Onlar, herkes üzere geçim tasası ve hayat telaşı olan, gülen ağlayan, yanılgı yapan beşerler. Fakat çoğunluktan çok kıymetli bir farkları var. O da hayatın kendisini ve kendi dileklerini, gerçekliklerini olduğu üzere kabul etme yüreğine sahip olmaları. Abre’nin kahramanları benim için hayatın gerçek kahramanları, ya da birer antikahraman… Haberci lisanıyla konuşacak olursam, Abre kahramanlarının haber bedeli var zira hepsi birer antikahramanlar! Bu yüzden yazıldılar ya da ben onları yazmaya çalışırken temelinde onlar beni yazdı.
Dünyanın Kustuğu Yer, A. Nevin Yıldız, 108 syf., Bağlantı Yayıncılık, 2022. Abre bir ütopya mı, yoksa sahiden ismi Abre olmasa bile var mı?
Çok sıkıntı bir soru bu benim için, zira hem var hem yok! Evet, Abre diye bir mahalle var(dı), kahramanların her biri gerçek hayatta da bu mahalleye çok lakin çok yakışırdı. Lakin bu mahalle benim ona yakıştırdığım ve yıllar boyunca yüzlerce kıssadan süzüp yanımda gezdirdiğim kahramanlarıyla varlık kazandı. Hem normlar açısından baktığımızda Abre bir ütopyadan fazla distopya üzere, düşünsenize bu denli ahlakçılığın olduğu yerde nizamın yıkımı demek Abre! Fakat gerçek benim için bir ütopya.
‘ÖYKÜ, AZ CÜMLEYLE ÇOK ŞEY ANLATMAYI GEREKTİRİYOR’
Öykü, yazın çeşidi olarak biraz yabana atılıyor üzere. Siz bu çeşitte yazan biri olarak ne düşünüyorsunuz?
Bu benim üzerine çokça düşündüğüm bir konu. Hikayeye yapılan bu muamele, erkeklerin bayan emeğine yönelik bakışıyla çok benziyor üzere. Ya da gündelik hayatı kavrama biçiminde çıkan aşağılama pratiklerine. Mesela ortada büyük büyük devlet ve memleket sıkıntıları varken yemek yapmak, çocuk yetiştirmek ve mesken temizlemek üzere konular ne ki! Meğer dönüp baktığımızda buradaki emek sayesinde dünya dönüyor ve dahası birileri bu kıymetsiz işleri yaparken başkaları bu işlerin bu görünmez emeğin üstüne basarak yükseliyor. Hikaye denince de işte böylesine değersiz, komplike olmayan ve kolay bir anlatı çeşidi geliyor akla. Hikaye yazmak ne ki roman yazmanın yanında, dahası hikaye müellifliği roman yazarlığına giden yolda geçirilmesi gereken bir merhale üzere görülüyor. Halbuki kolay her vakit zordur ve hatta en güç şeylerden biri bizim kolay dediğimiz şeylerdir. Buna sebeptir ki, bir insanın kolay bir gününü öyküleştirmek harikulâde insanların hayatlarını öyküleştirmekten daha zordur. Dahası bu denli kolay ve sıradan olan birini üç-beş sayfada okunur bir metin haline getirebilmek çok daha zordur. Romandaki üzere uzun uzun anlatma, dününü bugününü deşme, tasvir etme talihiniz yoktur. Sonuç olarak hikaye, az cümleyle çok şey anlatmayı gerektiriyor, haliyle kolay fakat ağır bir anlatı tipi olarak varlık gösteriyor.
Kitaptaki bayan kahramanlardan kimileri erkekler yüzünden, onlara duydukları aşk yüzünden yaşadıkları yerlerden sürülürken bayanın bayandan hoşlanması üzere pek konuşulmayan durumlarda var yazınınızda. Bu kavramları görünür kılma nedeniniz neydi? Size nasıl görüşler geldi?
Son sorudan başlayayım zira çok eğlenceli reaksiyonlar geldi. Mesela yakın etrafımdan biri ‘Sürgün’ü okuyup, ‘İpli Don’a geçmek için bir müddet beklediğini zira birinci hikayenin onda şok tesiri yarattığını söyledi. ‘İpli Don’dan sonra da bir hafta beklemesi gerektiğine kanaat getirmiş. Bir öteki arkadaşım da tüm hikayelerinde bir lubunyalık var dedi. Hikayelerimi çok mert, muhalif hayatların içinde gezinen ve hatta erotik bulanlar oldu. Olağan bir de en çok gelen ikinci yorum var: Hikayelerinde çok acı var lakin beşerde acı değil, gülme hissi yaratıyorlar. Bunlar hem yakın hem uzak etrafımdan gelen yansıların ortaklaştığı yorumlar. Sanırım bu yorumlar hikayelerimin ömürle örtüştüğünü gösteriyor.
Birinci soruya gelince, sanırım akademik meraklarım ve çalışma alanlarımla öyküleştirdiğim konular çok iç içe geçiyor, bu niçin bu türlü oluyor çok bilmiyorum. Fakat bildiğim şey; cinsiyet, cinsellik ve toplumsal cinsiyet artık ismine ne derseniz deyin gündelik ömrümüz ve kurduğumuz sistem açısından son derece belirleyici bir konu, yani hayatın ta kendisi. Bunlara ait siyasetler yapıyı düzenliyor, vücudumuz üzerinden düzenlenen bu yapı içinde yaşıyoruz. Çatışmalarımız, çelişkilerimiz bu yapıyla vücutlarımız ve isteğimiz ortasındaki aralıktan kaynaklı büyük oranda.
Özetle, niyetli bir yazma biçimi değil benim için bu, ya da evvelce karar verilmiş bir bahis da. Etrafımı çevreleyen dünyadan süzülüp gelen kıssalar bunlar, var olanın varlığının teslimi bir nevi. Mesela ‘Zakkum’un kahramanı Kako, Ermeni ve lubunya kimlikleriyle sonlarda gezinen bir karakter, temelinde tam da dünyanın kustuğu yerde, bir açıklıkta varlık gösteriyor. Onu bu iki özelliğinden, kimliğinden ve de yöneliminden bağımsız düşünmek de mümkün değil, bunlar var. Ya da hayatta bunlar var, o vakit niçin yazılmasın ki!