LAL OKUYAN
Çağdaş çocuk edebiyatının kıymetli isimlerinden biri olan John Boyne’nin 46 lisana çevrilen “Çizgili Pijamalı Çocuk” kitabının devamı sayılan, fakat yetişkinlere hitap eden Artık Hiçbir Yer Konut Değil okuyucunun karşısına çıktı. Birinci kitabında Auschwitz Toplama Kampı’nda Nazi kumandanlarından birinin oğlu Bruno ile kampta esir bir Yahudi çocuğu olan Schmuel’in öyküsünü anlatan İrlandalı müellif, yeni romanında Bruno’nun ablası Gretel’in sırlarla örülü hayat kıssasını anlatıyor. Boyne, İkinci Dünya Savaşı’nın sonundan günümüze uzanarak, üç farklı ülkede geçen sarsıcı olayları kaleme aldığı romanında; suçluluk duygusu, cürüm iştiraki ve yas temalarına işliyor.
ŞEYTANIN KIZI GRETEL
Yazar, yıllar boyunca farklı kimliklerin arkasına saklanarak geçmişinden kaçmaya çalışan doksanlı yaşlardaki bir bayanın vicdanıyla giriştiği savaşa tanıklık etmemizi sağlıyor. 1946’nın Paris’i, 1953’ün Sydney’i ve 2022’nin Londra’sı ortasında gidip gelen bir anlatı karşılıyor okuyucuyu. 2022 yılının Londra’sında, Hyde Park görüntülü bir mesken. Şeytanın kızı ismiyle da anılan Gretel artık doksan bir yaşına gelmiştir. Sırlarını en yakınlarına bile hiç açmamış olsa da geçmişinden asla kurtulamaz. Bir vakitler dünyaya Führer’in gözlerinden bakabilme cüretini gösteren bu yaşlı bayan için savaş hiçbir vakit sona ermez. Zira olup bitenlerden dolayı kendi içinde yaşadığı suçluluk hissinden bir an dahi kurtulamaz. Romanda geçmiş ve şimdiki vakit çarpıştıran bir tansiyon karşılıyor sizi. Gretel’in Avrupa’dan olabildiğince uzaklaşmak için kaçtığı Avustralya’da, yaşadığı dehşetli olaylar, Londra’ya döndükten sonra toplama kamplarında akrabalarını kaybeden ve geçmişi hakkında hiçbir fikri olmayan bir Yahudi’ye aşık olması. Bu hassas etkileşim anlarının onu nasıl paramparça ettiğine şahit olur okuyucu. Londra’daki inançlı dairesinde sinema imalcisi varlıklı yeni komşusu, karısı ve küçük oğulları Henry hakkında casusluk yapar. Gretel, kendi güvenliğini tehlikeye atmadan, birinin hayatını kurtarmaya hazır olduğunu düşünür. Henry, Gretel’e hem ölmüş erkek kardeşini hem de bir anne olarak başarısızlıklarını hatırlatan hayalet gibisi bir figür olur.
SUÇLULUK, KAÇIŞ VE YÜZLEŞME
Romanda bu suçluluk duygusu, “Voltaire’nin dediği üzere her insan, yapmadığı tüm düzgünlüklerden hatalıysa o halde ben koca bir ömrü, yaşanan tüm berbatlıklar karşısında saf olduğumu ikna etmeye çalışarak geçirmişim demektir. Onlarca yıl kendimi geçmişimden sürgün etmek ve tarihi hafıza kaybının kurbanı olarak görmek, hata iştirakinden aklanmanın, suçlamalardan beraat etmenin düzgün bir yoluydu.” kelamlarıyla karşımıza çıkıyor. Roman, etrafını saran tarihî olaylar karşısında bir insanın ne kadar kusurlu sayılabileceği ve dolaylı ya da dolaysız yoldan işlediği hatalardan ne derece sorumlu tutulabileceği hakkında sorgulamalara yöneltiyor. Bruno’nun kederli, hatalı kız kardeşi Gretel’in İkinci Dünya Savaşı’nın sonunun kaosundan kaçmaya çalışırken, Auschwitz’e, ailesine ve erkek kardeşinin ölümündeki kendi hissesine dair anılarıyla boğuşur. Gretel’in kendisinin ve oburlarının berbatlığıyla yüzleşirken arınma gayretlerine şahit oluyoruz. Gretel, paylaşabileceği faydalı bilgileri hayatta kalanlar ile kurbanların ailelerine sunma fırsatı varken, Nazi avcıları ve memleketler arası mahkemelerle uğraşmaktan kaçınır ve bir ömrü boyunca palavraların tutsağı olur. Londra’da 60 yılı aşkın bir mühlet kaldıktan sonra bile ihbar edilmekten korkar. Müellif, bu yüzleşmelerde bizi, kefaretin tabiatını ve şiddetin daha da makûs bir şeyin önlenmesini haklı gösterip gösteremeyeceğini düşünmeye zorluyor.