Rusya-Ukrayna Savaşı hala sürerken global aktörler Balkanlarda yapay problemler yaratarak yeni krizler çıkarmaya devam ediyor. Acılı/çatışmalı bir geçmişe sahip bölgede en ufak bir kıvılcım felakete dönüşebilir.
Kosova ile Sırbistan’ın önderleri, iki taraf ortasındaki gerginliğin düşürülmesi için Avrupa Birliği’nin (AB) kolaylaştırıcılığında Brüksel’de evvelki gün yapılan acil nitelikli toplantıda mutabakat sağlayamadı. AB Dış Münasebetler ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell yaptığı açıklamada, Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksander Vucic ile Kosova Başbakanı Albin Kurti‘nin görüşmesinden gerginliğin düşürülmesi ismine bir tahlil çıkmadığını açıkladı.
Gerilim vakit zaman düşse de sürmeye devam edecek demektir bu. İki ülkenin de en ufak bir tansiyonda ordularını alarma geçirip, sonlarını kapattığını biliyoruz. Avrupa’nın ortasında şayet yaşanırsa yakın devirler Avrupasının ikinci savaşı olur bu. Birincisi Yugoslavya savaşıydı.
Bölgedeki tansiyon 31 Temmuz’da doruğa çıkmıştı, malum. Kosova’nın kuzeyindeki yaşayan Sırpların, Sırbistan tarafından verilen araç plakalarıyla kimlik kartlarının Kosova evraklarıyla değiştirilmek istenmesi, tansiyonun görünen nedeni. Bunu kabul etmeyen lokal Sırpların protesto hedefiyle yolları kapatması üzerine Kosova idaresi bölgeye özel polis güçleri yığmıştı. Birebirini Sırbistan da ülkede yaşayan Kosovalılara uyguluyordu.
Anımsayalım; Sırbistan Kosova’nın tek tarafı bağımsızlığını tanımıyor, Rusya’nın tanımadığı üzere. Aslında birtakım Avrupa Birliği (AB) üyeleri de yani İspanya, Yunanistan, Kıbrıs, Romanya, Slovakya da Kosova’nın bağımsızlığını tanımış değil. Buna karşın ABD Kosova’nın bağımsızlığını tanıyor. Bu tanınma vesilesiyle de bir müddettir uzak durduğu bölgede tekrar etkin olmaya başlıyor.
ABD tekrar bölgede
Geçtiğimiz on yıl boyunca Washington, ABD’nin dikkatini diğer yerlere vermesi nedeniyle Kosova uyuşmazlığının sorumluluğunu Avrupa Birliği’ne bırakmıştı. Bunu belirtelim öncelikle ancak bu bölgeden büsbütün elini çektiği manasına gelmiyor.
ABD’nin bölgede oynadığı rolün kapsayıcılığına şu örnek verilebilir; Kosova’nın başşehri Priştine’deki ABD Büyükelçiliği, Kosova idaresinden doküman değişimini 30 gün ertelemesini istemişti. Kosova idaresi bu isteğe uymuştu. Kosova’daki Sırpların yol kapama aksiyonlarından kısa mühlet evvel Kosova Cumhurbaşkanı Vjosa Osmani ile Başbakanı Albin Kurti, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile görüşmek üzere Washington’a giderken, Kosova-Sırbistan diyalogu eski Özel Temsilcisi Richard Grenell de Sırbistan’ı ziyaret ediyordu.
Grenell eski bir diplomat, ABD idaresinin bir kesimi değil ancak Balkanlar’da hala çok tesirli bir figür. Her iki idarenin yetkilileriyle sık sık görüşmeler gerçekleştiriyor. 2020 yılında Washington’da imzalanan “tarihi” Sırbistan-Kosova muahedesine yol açan Belgrad ile Priştine ortasındaki bağlantıların olağanlaştırılması sürecinde de değerli bir rol oynadı. Yalnızca bu değil Arnavutluk, Kuzey Makedonya, Sırbistan’dan oluşan bir ekonomik/ siyasi bölge olan vdaha sonra Açık Balkan Teşebbüsü olarak tekrar isimlendirilen “mini-Schengen” teşebbüsünün esas mimarlarından biri. ABD idaresi Kosova da dahil olmak üzere öbür bölgesel aktörleri, AB üyeliğinin yerine işte bu Açık Balkan Teşebbüsü’ne katılmaları için zorluyor.
Rusya-Çin faktörü
Hem ABD hem Avrupa ülkeleri, bölgedeki kriz aracılığıyla nüfuzlarını arttırmanın peşinde. Sırbistan’ın Rusya ile müttefik oluşu, Çin’le âlâ alakalar kurması bölgeyi bu aktörler için daha da kıymetli kılıyor. Kosova büsbütün ABD yörüngesinde, Washington’un taleplerini Sırbistan’ın önüne koyuyor ABD ismine. Bu tansiyonun bitmeyeceğini işareti. ABD Lideri Joe Biden Kosova’da yüksek popülariteye sahip. Priština’da bir caddeye Biden’ın 1990’ların sonunda Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı için ülkede çalışan oğlu Beau’nun ismi verildi.
Bölgeyi uzun mühlet ihmal etmiş olan ABD, artık Rusya ile Çin’in tesiri karşısında yeni siyasetler üretiyor. Lakin bunu yaparken tansiyonu çözmeye çalışır üzere yaparken krizi derinleştirecek adımlar da atıyor. Kosova’yı da Sırbistan’ı da kendileri için sıkıntı olacak adımlara zorluyor. Özellkle Sırbistan üzerinde ağır baskıları var.
Savaş çıkmaz, lakin..
Savaş çıkar mı pekala? Çıkmaması gerek, zira Kosova büyük bir Amerikan askeri üssüne konut sahipliği yapıyor. Bu nedenle Kosova’yı kendi eyaleti olarak gören Sırbistan’ın buraya yönelik saldırısı çılgınlık olur. NATO’nun Kosova Gücü (KFOR) misyonu da, Kosova’nın kuzeyinde istikrarın tehlikeye girmesi halinde müdahaleye hazır. (Aslında bu tıp misyonların çatışmaları tedbire üzere bir maharetleri yok. Bosna’da da 8 bin Bosnalı Müslüman, BM Barış Gücü gücü tarafından korunan bölgede öldürülmüşlerdi)
Sırbistan hariç bölgedeki tüm ülkeler ya NATO üyesi ya da NATO birliklerine konut sahipliği yapıyor. Etrafı hem NATO hem de AB tarafından büsbütün çevrelenmiş, ekonomik olarak Avrupa Birliği’ne büyük ölçüde bağlı olan Sırbistan, Kosova konusunda ABD’nin hakimiyetindeki İttifak ile karşı karşıya gelmek istemez.
Savaş çıkmasa bile tansiyonlarla bölgeyi yormaya devam edecek global aktörler. Çok milletli, farklı etnik ögeli bir bölge olarak bu başına her vakit geldi Balkanların.
Coğrafya sahiden yazgıdır.