Günce Akpamuk
Geçen yıl Eylül ayında darbe yapan Gine’deki junta idaresi, Mayıs ayında Türkiye’ye gelen eski cumhurbaşkanı Alpha Condé’nin ülkeye dönmesini talep ediyor.
BBC İzleme Servisi’nin Fransa merkezli Jeune Afrique haber sitesinden aktardığına nazaran, Eylül ayı başında birinci yılı dolan askeri idare, Condé’nin Gine’ye dönmesi için Türkiye’ye baskı yapıyor.
Haberde, Gine askerlerinin 7 Eylül’de başkentteki limanı işleten Albayrak kümesi bünyesindeki Alport Conakry ofisine gittiği belirtildi. Gine’nin süreksiz süreç cumhurbaşkanı Kolonel Mamady Doumbouya’nın, devrik cumhurbaşkanı Condé’nin ülkeye dönmesi için Türkiye’ye 72 saat verdiği vurgulandı. Alport Conakry’den Condé’nin dönüşünü organize etmesi, aksi takdirde ülkedeki işlerinin engelleneceği aktarıldı.
Yeni Şafak’ın da sahibi olan hükümete yakın Albayrak kümesi, Condé’nin idarede olduğu 2018 yılında, limanın “yap, işlet, devret” modeliyle işletilmesi için 25 yıllık bir kontrat imzalamıştı.
BBC Gine muhabiri Alhassan Sillah bu haberleri teyit etti.
Mamady Doumbouya’nın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a kelamlı bir nota göndererek Condé’nin Gine’ye dönmesini istediğini belirten Sillah, aksi takdirde liman işletmesinin durdurulacağı bildirisinin verildiğini belirtti.
Sillah, Condé’nin Türkiye’de kalmaya devam ettiğini, bunun üzerine 12 Eylül Pazartesi günü Gine askerlerinin limana gittiğini, Alport Conakry Genel Müdürü Mustafa Levent Adalı ve çalışanlarının ofisi terk etmesinin istendiğini söylüyor. Ofisin anahtarlarının askerler tarafından ellerinden alındığını tabir ediyor.
Haberde ayrıyeten, Conakry’deki müzakerelerin Türkiye Büyükelçisi Volkan Türk Vural liderliğinde devam ettiği, Vural’ın 9 Eylül’de Gine Dışişleri Bakanı ile Condé’nin dönüşüyle ilgili konuştuğu bildiriliyor.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da 14 Eylül sabahı Gine Dışişleri Bakanı ile çevrimiçi bir görüşme gerçekleştirdiğini açıkladı.
Bakanlıktan görüşmeyle ilgili bir açıklama şimdi yayımlanmadı.
Sillah’nın bildirdiğine nazaran, 15 Eylül’de Alport vazifelileri tekrar çalışmaya başladı ve limanda her şey olağana döndü. Fakat Albayrak kümesi ve Türkiye ile Gine idaresi ortasında neler konuşulduğu ve liman işletmesinin nasıl olağana döndüğüyle ilgili açıklama yapılmadığını ekledi.
Gine’den liberal siyasi parti UFR sözcüsü ve lokal basın, Ankara ve Conakry ortasında Condé’nin dönüşüyle ilgili bir muahede imzalandığını aktardı. Bu mutabakatın ayrıntıları paylaşılmadı.
Condé, Mayıs ayında Türkiye’ye gitmişti
Ordunun Gine’de idaresi ele almasının akabinde Türkiye “Gine’de meydana gelen darbe teşebbüsünü ve Cumhurbaşkanı Alpha Conde’nin alıkonulmasını kınıyor ve derin tasayla karşılıyoruz” açıklaması yapmıştı.
Condé’ye insan hakları ihlalleri ve yolsuzluk suçlamasıyla idarenin belirlediği bir ikametgahta mesken mahpusu cezası verilmişti.
Ocak ayında tedavi için Abu Dabi’ye gitmesine müsaade verilen ve bu süreçte tabibi dışında kimseyle görüştürülmeyen Condé’nin Nisan’da ülkesine geri döndü. Akabinde özgür bırakılan eski cumhurbaşkanı 21 Mayıs’ta tedavi için Türkiye’ye gitti.
Rfi’nin o dönemki haberine nazaran Condé’nin partisi, onun Erdoğan’la olan yakın münasebetlerinden ötürü Türkiye’ye gitmeyi tercih ettiğini söyledi.
Alhassan Sillah, Condé’nin 21 Mayıs’ta Türkiye’ye seyahatini Albayrak şirketinin ayarladığını belirtti. BBC İzleme Servisi, Gine idaresinin Condé’nin ülkeye dönüşüyle ilgili Albayrak şirketine bu nedenle baskı uyguladığını yazdı.
Condé neden artık geri isteniyor?
İstanbul’da kanser tedavisi gören 84 yaşındaki Condé’nin neden şu anda Gine’ye geri dönmesinin istendiği konusu net değil.
Alhassan Sillah da hususla ilgili bilgilendirme yapılmadığını belirtiyor.
Eylül ayı başında, africaguinee haber sitesi Condé’nin hastaneye yattığı ve tedavisinin İstanbul’da Türk makamlarıyla işbirliği halinde yürütüldüğünü yazdı.
BBC İzleme Servisi’ne nazaran, Jeune Afrique gazetesi tarafından 29 Ağustos’ta yayımlanan François Soudan imzalı ve “Gine: Alpha Condé, bir yıl sonra, bir sürgünün son sırları” başlıklı yazı, Doumbouya’nın öfkesini tetikledi. Zira eski cumhurbaşkanının hareketleriyle ilgili yayımlanan rastgele bir yazı, askeri idare tarafından istikrarsızlık propagandası olarak görülüyordu.
İzleme Servisi, pasaportsuz formda Türkiye’ye giden Condé’nin Erdoğan’la ülkede kalmak için anlaştığını ve onun onayı olmadan ülkeden çıkamayacağını belirtiyor. Ya Türkiye’nin Doumbouya’ya eski cumhurbaşkanıyla ilgili kaygılarını giderecek garantiler vermesi ya da Condé’nin sığınmak için öbür bir ülke bulması muhtemel görünüyor.
Haber sitesi africaguinee, junta idaresinin Ankara’ya baskısına karşın Condé’nin dönmesinin pek mümkün olmadığını lakin 2020’deki anayasa değişikliği referandumu sırasında mağdur olanların avukatlarının buna karşı çıktığını yazıyor. Zira Condé’nin böylelikle yargı önünde tabir vermekten kurtulduğunu ekliyor.
Af Örgütü raporuna nazaran, Ekim 2019 ve Temmuz 2020 ortasında Gine’deki anayasa değişikliğine karşı yapılan şovlar sırasında, elektrik kısıtlamaları ve Covid-19’la çabadaki yanlış uygulamalara karşı düzenlenen protestolarda 50 kişi öldürülmüştü. Yaklaşık 200 kişi de yaralanmıştı.
Mağdurlar ve hayatını kaybedenlerin yakınları Condé’nin bu olaylardaki rolünün açıklığa kavuşturulmasını, bu nedenle ülkeye geri dönmesini istiyorlar.
BBC Türkçe sorularını ilettiği Türkiye Dışişleri Bakanlığı, Türkiye’nin Gine Büyükelçiliği, Gine’nin Londra Büyükelçiliği, Alport Conakry ve Albayrak Kurumsal İrtibat Ünitesi’nden karşılık alamadı.