Bakan Nebati KKM’nin bütçe üzerindeki tesirinin sonlu olduğunu ileri sürse de bilgiler bunun aksini gösterdi. KKM’nin birinci 9 aydaki maliyeti toplumsal harcamalar, ziraî takviyeler, eğitim ve sıhhat yardımı üzere ödemeleri katladı.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati dün yaptığı konuşmada Kur Morumalı Mevduat’ın (KKM) bütçe üzerindeki tesirinin hudutlu olduğunu ileri sürdü.
Hazine ve Maliye Bakanlığı datalarına nazaran, KKM’nin Hazine’ye maliyeti şuanda 75,6 milyar TL’yi bulmuş durumda. Bütçe dataları KKM yükü olmasaydı bu sayıyla çiftçilere ve toplumsal ödemelere tartı verilebileceğini gösteriyor.
75,6 milyar TL sırf Hazine’den mudilere ödenen ölçü. TCMB’nin dövizden KKM’ye geçenlere ne kadar ödediği tam olarak bilinmese de KKM’nin kamuya toplam maliyetinin bu ödemelerle birlikte 150 milyar TL’nin üzerinde olduğu kestirim ediliyor.
NEBATİ: TESİRİ SINIRLI
Dün 2. Türkiye Çiftçi Zirvesi’nde yaptığı konuşmada Bakan Nebati KKM’ye ait de değerlendirmelerde bulundu. Nebati, “Kur muhafazalı mevduat 1,37 trilyon TL’ye ulaştı. Ülkedeki mevduatın 3’te birini karşılıyor. KKM’nin maliyeti 75,6 milyar TL. KKM’nin Türkiye bütçesi üzerinde tesirinin sonlu olduğu çok net bir biçimde ortada” dedi.
Aralık ayında yaşanan kur krizinin akabinde hükümet kur muhafazalı mevduatı devreye alarak mudilerin yatırımlarını TL aracılığı ile bankada değerlendirmesine ve mümkün kur ziyanının Hazine aracılığı ile karşılanmasına ait düzenleme getirmişti.
Sonrasında KKM’deki kur farklarının mevduat sahiplerine birinci ödenmeye başlandığı mart ayında bu sayı 11,7 milyar olarak gerçekleşmiş, dolar/TL’deki hızlanmanın hudutlu seyrettiği nisan ve mayıs aylarında sırasıyla 4,5 milyar TL ve 4,8 milyar TL’lik ödemeler yapılmıştı.
Haziran, temmuz ve ağustos aylarında ise dolar/TL’deki artışın tekrar ivmelenmesi ve 18 düzeylerine geri dönmesiyle KKM’nin Hazine’ye olan maliyeti de artmaya devam etti. Böylelikle ağustos sonunda KKM’nin bütçeye toplam maliyeti 75,6 milyar TL oldu.
Buna nazaran 8 ayda toplam bütçe masrafının yaklaşık 1,7 trilyon TL olduğu hesaba katıldığında KKM’nin bütçenin yaklaşık yüzde 4’üne denk geldiği görüldü. Şayet yıl sonuna kadar dolar/TL’deki yükseliş hızlanırsa KKM’nin bütçeye sağlayacağı yük daha da artacak.
SOSYAL YARDIMLAR KKM’NİN YANINDA SOLDA SIFIR KALDI
Bütçenin detaylarına bakıldığında KKM’ye ödenen paranın kimi eğitim kalemleri, toplumsal yardımlar ve çiftçi dayanağı üzere ödemelerin çok altında kaldığı görüldü. Ağustos ayı bütçe datalarına nazaran, 2022 yılında birinci 8 ayda toplumsal maksatlı transferlere toplamda 26,4 milyar TL harcandığı görüldü.
Sosyal emelli transferler içerisinde engellilere, dul ve yetimlere, muhtaç durumda kalanlara yapılan ödemeler bulunuyor. Öte yandan eğitim, sıhhat, yiyecek ve barınma hedefli transferlerin toplamda 4,4 milyar TL ile hudutlu kaldı.
Verilere bakıldığında KKM’nin bütçeye oluşturduğu yükün diğer yerlere aktarıldığı senaryolarda toplumsal yardım ödemelerinin de artmasının gündeme gelebileceği görüldü.
KKM’YE VERİLEN PARA İLE ÇİFTÇİYE HAK ETTİĞİ ÖDENEBİLİRDİ
Ayrıca bütçede mazot, gübre takviyesi üzere kalemlerin bulunduğu ‘Alan bazlı ziraî takviye ödemeleri’ne 8 ayda toplam 10,2 milyar TL ödendiği görüldü. Hayvancılık dayanaklarına ödenen ölçü 5,6 milyar TL olurken tarım sigortası dayanakları 1,1 milyar TL oldu.
Fark ödemesi niteliğindeki ziraî takviyeler 5,5 milyar TL, başka ziraî dayanaklar ise 2,3 milyar TL düzeyinde oldu. Öbür kalemler de dikkat alındığında çiftçi ve hayvancılara ödenen toplam meblağ 8 ayda 26,1 milyar TL ile hudutlu kaldı.
Normal kurallarda Tarım Kanunun 21. hususuna nazaran çiftçiye her yıl bütçeden ulusal gelirin en az yüzde 1’i oranında hisse verilmesi gerekiyor. Buna nazaran Türkiye’nin birinci altı ayda yaklaşık 6 trilyon TL olan gayri safi yurt içi hasılası hesaba katıldığında bu periyotta çiftçiye yaklaşık 60 milyar TL ödeme yapılması gerekiyordu.
Veriler göz önüne alındığında birinci 8 ayda çiftçilere yapılan ödemenin bu ölçünün çok altında kaldığı görüldü. Bütçe bilgilerine nazaran çiftçiye yapılan toplam ödeme KKM fiyatının yaklaşık 3’te birini oluşturdu.