Hasan Basri Akşener
TCMB ayrıyeten bankaların yurtdışında %4,3 faizle LİBOR olarak tuttukları yabancı parayı ülkeye getirmesi hâlinde zarurî karşılık fiyatının üzerindeki yabancı para cinsinden hesaplara %4,5 oranında TL cinsinden faiz ödeyeceğini açıkladı.
Oysaki; İktisat bakanı Nurettin Nebati bir TV programında ‘düşük kur yüksek faiz’ siyaseti ile kur üzerine kurulan baskının ithalatı desteklediği, ihracatı ise desteklemediği için iktisada ziyan verdiğinden kelam etmişti.
Burada düşük kurdan bahis; faizin ve enflasyonun altında bir kur siyaseti demektir, yüksek faizden bahis ise; kur artışına nazaran çok daha fazla faiz vermektir.
Oysaki; 2023 yılında geçen yılın enflasyon oranını ve ortalama kur artışı ortasındaki korelasyon kurarsak; 2022 yılı ortalama kurun 16 TL civarında olduğu, 2002 yılında TÜİK datalarına nazaran %65 enflasyon olduğunu hesap edince; USD/TL’nin enflasyon bindirilince en az 26,5 TL civarında olması gerektiği açıktır.
İhracatı arttırma siyaseti güden bir hükümet TL’nin bedelli olmasından ne üzere bir yarar sağlayabilir, bunun seçime dönük bir siyaset olduğu, üretim artışı ve ihracat ile değil çeşitli mali yollardan kurun baskılandığı ve seçim sonrası bu kur siyasetinin sürdürülebilir olmadığı açıktır.
İhracatçı cephesinde TL maliyetleri yükselirken, dışsatım yapan bir firma için USD/TRY ya da EUR/TRY oranı tıpkı korelasyonu göstermiyorsa, bunun ihracatçıya yararı yerine ziyanı olur.
Eğer siz bunu savunmuyoruz, yapısal ıslahatlar yerinde para siyasetleri ile yani düşük kur yüksek faiz ile devam edelim diyorsanız; ki bu da bir siyasettir, bu türlü bir süre daha devam edersiniz, ancak sonuç olarak, döviz kurları er ya da geç gerçek düzeyini görecektir.
Yüksek faiz ve öteki yollardan ‘KUR’ üzerine baskı kurmak yerine içeride üretimi arttırarak, dışsatım ile iktisadımızı döviz kazandıran bir yapıya getirmeliydik, ama biz ne yaptık ithalat yaparak oluşan dış ticaret açığını kapamak için haliyle borçlanma ile en kolay yolu seçtik.
2002 ile 2012 yılları ortasında döviz kurları neredeyse hiç artmazken, enflasyonun üstünde bir faiz siyaseti ve kamu şirketlerimizi özelleştirmeler ile dış fonlara gel gel yaparak bu mali olarak sağlandı.
Fakat bu durum global konjonktürel bir durumdu ve bilhassa 2008 finansal kriz sonrasında ABD merkez bankası FED’in mali genişleme siyaseti sonucunda, dünyada bol ölçüde dolar geziyordu, haliyle dolar bol olunca başka para ünitelerine karşı da paha kaybediyordu.
ABD merkez bankası FED resesyonun önünü kesmek için faizleri sıfıra indirince, para yüksek faiz veren ülkelere aktı, bunlardan biri de bizdik.
Türkiye hiçbir yapısal ıslahat yapmadan konjonktürel olarak TL’nin bedel kazandığı o yıllarda, ABD doları ucuz olunca ithalat da ucuzladığı için, ülke ithal mal cennetine döndü, işte bu durum ülke üreticisine yapılmış en büyük hançerdi.
Yapısal ıslahatlar olmadan yalnızca global para ölçüsünün artması ve yüksek faiz ile gelinen bedelli TL yılları, 2013 yılından sonra konjonktür değişince haliyle bilakis döndü.
Siz üretiminizi arttırmadan yalnızca para siyasetleri ile paranızı çok bedelli tutarsanız, ithalatı patlatırsınız ve içeride üretmek ithal etmekten çok daha kıymetli hale gelir.
Ülkeyi o kadar dışa bağımlı bir hale getirdiler ki; ihracat yapmak için %70’e yakın ithalat yapmamız gerekiyor.
Zaten o nedenle ‘Cari Açık’ bir türlü kapanmıyor.
Türkiye’nin sahiden ‘Cari Fazla’ vermesinin tek yolu içeride üretimi arttırıp bunu dışarıya ithal ettiğinden çok daha fazla kârlı biçimde satmasından geçiyor.
Yapısal ıslahatlar yapmadan, kronik enflasyonu düşürmedikten sonra, pahalı TL siyaseti uzun süre süremez, dolar bir süre sonra sert bir atılım ile daha da çok yükselmek zorunda kalacaktır.
Kurun çok yükselmesi de düşmesi de istikrarlı bir iktisat için istenen bir durum değildir.
İstikrarlı bir ülke iktisadında ‘öngörülebilirlik’ değerlidir.
Gelişmiş ekonomilerde paranın kıymetinin ne fazla yükselmesi ne de apansız düşmesi beklenir, bu ikisi de sıhhatsiz bir modeldir.
İstikrarlı bir iktisatta enflasyon, faiz ve kur korelasyonu uyumlu olmalıdır.
Hasan Basri Akşener