Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, Marmara’da bir sarsıntı olacağını, fakat bunun vaktinin bilinmediğini belirterek, “7’nin üstünde bir zelzele olabilir. Lakin o fay tek kesim mı kırılacak? Muhtemelen tek modül kırılmayacak. Birkaç modül kırılacak. Onunla ilgili araştırmalarımız da var.” dedi.
Marmara’da 17 Ağustos 1999 yaşanan zelzelenin 23’üncü yılında, Türkiye’de sarsıntı riskleri konusunda farkındalık yaratmak ve sarsıntıya karşı alınacak önlemleri hatırlatmak hedefiyle Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Kıymetlendirme Merkezi’nde basın toplantısı düzenledi.
Toplantıda konuşan Prof. Dr. Haluk Özener, son yıllarda zelzelelerin arttığı istikametindeki yorumların hakikat olmadığını belirterek, 1999’da 30 istasyonla Türkiye’deki sarsıntıların izlendiğini söyledi.
O vakit muhakkak küçük zelzelelerin ölçüldüğünü lisana getiren Özener, “O vakitler bu kadar hassas kulaklarımız yoktu. Yani biz o vakitler tahminen üçlük zelzeleleri ölçüyorduk diyebilirim. Meğer bugün Marmara Denizi’nin tabanındaki sarsıntı müşahede aygıtlarıyla deniz tabanı sismometreleriyle 0,2 büyüklüğündeki zelzelesi dahi kayıt edebiliyoruz. Hasebiyle sarsıntı sayılarının artması, aslında bizim algı eşiğimizin düşmesi de daha güzel duymamıza bağlı.” sözlerini kullandı.
Kendilerine daima Kuzey Anadolu Fay Sınırı’nda neresinin kırılacağının sorulduğunu belirten Özener, “(Marmara’da) Daima söylüyoruz yani, bir sarsıntı olacak. Ne vakit olacak bilmiyoruz. Ne büyüklükte olacak? İşte 7’nin üstünde bir zelzele olabilir. Lakin o fay tek modül mı kırılacak? Muhtemelen tek kesim kırılmayacak. Birkaç modül kırılacak. Onunla ilgili araştırmalarımız da var.” diye konuştu.
Depremlerden sonra ikinci bir afetin tsunami olduğuna değinen Özener, şöyle devam etti:
“Yani tsunami gerçeği aslında bu tatlı coğrafyada yeniden denizlerimizde Ege, Akdeniz, Marmara Denizi’nde tarih boyunca olan bir gerçek. Lakin bunu fakat biz Bodrum Kos zelzelesi sonrasındaki tsunamiden daha sonra, İzmir’de, Selçuk’ta olan tsunamiden sonra öğrendik. Tsunamiler Marmara’da yalnızca deniz tabanındaki heyelanların yaratacağı tsunamiler olacak. Yani Marmara’da uzak doğuda olan bir tsunami üzere bir tsunami beklenmiyor. Ancak heyelandan ötürü tarih boyunca olmuş birtakım tsunamiler, Marmara Denizi’nde var. Bu tsunamiler Marmara’da olacak büyük bir sarsıntıdan sonra gerçekleşebilir.”
“Marmara’da zelzele erken uyarısı 5-7 saniye olabilir”
Tsunamiyle ilgili alınacak tedbirlerin kolay olduğunu kaydeden Özener, bir sarsıntının tsunami yaratıp yaratmayacağıyla ilgili bilgiyi çabuk olarak AFAD ile paylaştıklarını belirtti.
Deprem erken ikazının zelzele olmadan evvel verilen bir ihtar olmadığını anlatan Özener, “Dolayısıyla yeniden bazen yanlış algılama oluyor. Erken ikaz demek, sarsıntının nerede olacağını vermek değil. Zelzele olduktan sonra yıkıcı dalga size gelmeden evvel bir ikaz iletisi demek.” dedi.
Marmara’da verilebilecek erken ikazın 5-7 saniye olabileceğini vurgulayan Özener, bu sayede Marmaray’ın inançlı bir istasyona çekilebileceğini, elektrik üretim tesislerindeki üretimin durdurulabileceğini, doğal gaz dağıtım ana borularının kapanabileceğini ve zelzeleden sonra meydana gelecek ikinci afetlerin önüne geçilebileceğini anlattı.
Yaklaşık 503 bin şahsa eğitim verildi
Depremin doğal bir olay olduğunu ve önüne geçemeyeceklerini belirten Özener, sarsıntının vereceği ziyanların alınabilecek tedbirlerle azaltılabileceğini vurguladı.
Toplum olarak zelzeleye hazır olunması gerektiğini söz eden Özener, konuşmasında şunları lisana getirdi:
“1999 sarsıntısından sonra Dünya Bankası’nın dayanağıyla Kandilli’de bir proje gerçekleştirilmişti. Şimdiki ismiyle ‘Afete Hazırlık Laboratuvarı’. Burada gezici zelzele tırıyla öğrencilere, öğretmenlere verdiğimiz eğitimlerle biz bu sarsıntı gerçeğini ve sarsıntı sırası, anı, öncesi ve sonrasında neler yapılması gerektiğini anlatıyoruz. Kaç bireye ulaştık? 502 bin 982 şahsa ulaştık. Natürel ki gönül ister ki çok daha fazla lakin bu ulaştığımız beşerler da diğerlerine ulaşıyor. Yani eğitim eğitimi yapıyoruz. Onlar da toplumun farklı bölümlerini eğitiyor.”
“Ayasofya’daki sensörler artırılacak”
Tarihi yapıların, asma köprülerin, Marmaray’ın daima olarak izlendiğine değinen Özener, Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi’nde de ivmeölçerlerin bulunduğunu söyledi.
Tüm raporları Vakıflar Genel Müdürlüğüne sunduklarını anlatan Özener “Camiye çevirdikten sonra da orada ayrıyeten özel bir çalışma başlatıldı. Vakıflar Genel Müdürlüğüne bu hususta elimizdeki bilgi, evrakları verdik. Anlıyoruz ki orada daha ayrıntılı bir çalışma başlayacak. Münasebetiyle önümüzdeki günlerde yahut aylarda oradaki sensörlerin sayısının artması büyük olasılıkla gerçekleşecek. Öteki mescitlerde de bahsettiğiniz üzere sismik sensörler duruyor. Oradaki müşahedelerimiz devam ediyor. Lakin Ayasofya olağan çok özel bir yer, onunla ilgili Vakıflar Genel Müdürlüğü özelinde çok önemli bir çalışma başlatıldı.” bilgisini verdi.
Erken ihtar konusunda kelam alan Dr. Selda Altuncu Poyraz da zelzelede birinci gelen P dalgasının yıkıcı olmadığını belirterek, “P dalgasının gelme mühleti sarsıntının merkeziyle bulunduğunuz yer ortasındaki uzaklığa bağlıdır. Olağan ki araya bağlı olarak saniyeler mertebesinde değişebilir. Üç olabilir, beş olabilir. Birinci P dalgası geldikten sonra sarsıntının yerini ve büyüklüğünü belirleyebiliyoruz. Aslında erken ihtar dediğimiz şey P dalgası geldikten sonra yani birinci dalga geldikten sonra saniyeler içerisinde verdiğimiz bilgiye erken ikaz diyoruz.” diye konuştu.
“Kuşadası zelzelesi geç kalmış bir artçı”
Prof. Dr. Ali Pınar da 14 Ağustos’ta Kuşadası Körfezi’nde meydana gelen sarsıntıya ait soru üzerine şunları söyledi:
“Bazı araştırmacılar bu yeni zelzelenin aslında münferit farklı bir sarsıntı olduğunu ve yeni bir fayın tetiklenme mümkünlüğü olduğu konusunda görüşler bildirmiştir. Yani biz yeniden yaptığımız incelemeler sonucunda bu zelzelenin direkt 2020 İzmir, yani Kuşadası sarsıntısıyla bağlantılı olduğunu görüşünü savunuyoruz. Münasebetiyle bu birkaç gün evvel meydana gelen sarsıntısı geç kalmış bir artçı sarsıntı olarak nitelendiriyoruz.”