Aylin Rana Aydin – Salgınla birlikte değişen tüketici alışkanlıkları ve gelişen sürdürülebilirlik bilinci… Global bedel zincirinde yer edinen ‘hızlı moda’ kavramı yerini yavaş ve sürdürülebilir moda kavramına bırakıyor. Bilinçsiz üretim ve tüketimin yerini daha sorumlu etrafa, iklime karşı şuurlu, ekolojik ve sürdürülebilir bir üretim alıyor. Dünyada yıllık yaklaşık 92 milyon ton dokumacılık atığının ortaya çıktığı iddia edilirken, dokuma üreticileri bu istikamette tedbirlerini almaya başladı. Markalar bu kapsamda pak ve çevreci bir üretim maksadıyla çalışmalarını sürdürüyor. Dünyadaki örneklerin yanı sıra Türkiye’deki yerli markalar da bu istikamette çalışmalar yapıyor. Kullan-at tüketim döngüsüyle birlikte giyilmeyen kıyafetler uzun mühlet dolaplarda yer alırken ya da hiç kullanılmadan çöpe giderken, giysi markaları bunun önüne geçebilmek ismine tüketicilerden eskimiş kıyafetlerini alışverişlerde kullanabilecekleri indirimler karşılığında alıyor. Bu da sürdürülebilirlik konusunda tüketicilere yol gösterici olurken kıyafetler atıl kalmıyor ya da çöpe gitmiyor. Hem de iktisada katkı sağlıyor.
Döngüsel iş modeli
Daha döngüsel iş modelleri emisyonları azaltmanın yanı sıra herkes için daha yaşanabilir bir dünya inşa etmeyi de mümkün kılarken, üretimlerde daha az su kullanımı, güç tasarrufu üzere mevzular öne çıkıyor. Giysi markaları koleksiyonlarında geri dönüştürülmüş malzemelerden elde edilen eserlere yer vererek de bu akımda yerini alıyor. Türkiye’de de bu hususta çalışmalar yapan giysi markaları bulunuyor. Markaların gayesinde ise koleksiyonlarının büyük bir kısmının ‘sürdürülebilir ürün’lerden oluşması var. Bu tarafta kıyafet üretiminde pet şişeden elde edilmiş polyesterin yanı sıra fındık kabuğundan düğme üretimi üzere pek çok örnek bulunuyor.
Ulaşılabilir olmalı
Geri dönüşümlü eserlerin öbür eserlere nazaran fiyatları daha yüksek oluyor. Bu da tüketicilerin satın alma davranışlarını etkiliyor. Lakin hususun uzmanları tarafından bu durum ile ilgili geri dönüşümlü eserlerden üretilen kıyafetlerin daha ulaşılabilir olması için bu tarafta yapılan çalışmaların artması gerektiği söz ediliyor. Yapılan araştırmalara nazaran de ekonomik nedenler tüketicilerin sürdürülebilir davranışları gerçekleştirmesini engelliyor. Markaların fiyat konusunu aşması gerektiği belirtilirken, talebin artması ve bu alanda inovasyonun yaygınlaşmasıyla birlikte fiyatların da aşağı çekileceği iddia ediliyor.
Tüketici markadan şeffaflık istiyor
Yeni jenerasyonun çevresel mevzulardaki hassaslığı markalara da dönüşüm zaruriliği getiriyor. Bu kapsamda markaların tüketicilere yaptığı çalışmalarla ilgili şeffaf olması gerektiğinin altı çizilirken, tüketicilerin markaların kâfi derecede şeffaf olmaması durumda o markayı kolay bir halde terk ettiği vurgulanıyor.
Paylaşım ekonomisi
Bu kapsamda tüketicilerin ilgi gösterdiği ve paylaşım iktisadı üzerine kurulan kıyafet kiralama platformları da yükselişte. Hem kaynakları daha verimli kullanmak hem de ‘bir sefer giyilecek kıyafetlerin dolaplarda uzun yıllar beklememesi’ için kıyafet kiralama seçeneği son periyotta çokça tercih ediliyor. Süratli modanın tesirleri sonucunda tüketiciler de bilinçleniyor. Bunun yanı sıra ikinci el eserlerde de son periyotta tüketicinin önyargısı kırılmaya başlamış durumda. Tüketiciler kıyafet üzere eserleri yüksek fiyatlara almak yerine pak kullanılmış, hiçbir sorunu olmayan ikinci el kıyafetlere ilgi gösteriyor. ABD’li ikinci el giysi alanında faaliyet gösteren ThredUp’ın raporuna nazaran, ikinci el pazarının 2026’ya kadar yüzde 127 oranında büyümesi öngörülüyor. Yüzde 24 büyüme ile en süratli büyümenin ise 2022 yılında gerçekleşeceği kestirim ediliyor. Ayrıyeten global ikinci el giysi pazarının global giysi pazarından üç kat daha süratli büyümesi bekleniyor.