Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bugün başkanlık ettiği toplantıda Borsa İstanbul’da kaldıraçlı konumlardaki teminat açığı kaynaklı keskin düşüşün ortaya çıkardığı sıkıntıların tahlili için şirket paylarında manipülasyonu zorlaştırmayı da içeren düzenlemeler geliyor.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın bugün başkanlık ettiği toplantıda da bu konun ele alınması beklenirken, değişikliklerin hafta sonu yahut gelecek hafta içinde açıklanacağı iddia ediliyor.
Piyasa iştirakçileri ve uzmanlar mümkün düzenleme değişiklikleri ortasında vadeli hisse mukavelelerinin sayısının azaltılmasının da bulunabileceğini söz ettiler.
Kaynaklar, iki aya yakın devam eden %150 yükseliş ve takip eden 10 günlük düşüş periyodunda açılan konumlar nedeniyle hem büyük hem de küçük pekçok yatırımcının ziyan ettiğini varsayım ederken, bu durumun hükümet nezdinde de rahatsızlık yarattığını belirtti.
Üst seviye bir iktisat yetkilisi, “Banka paylarında yaşanan gelişmelerin hem ekonomik hem de siyasi tesirleri oluyor… Benzeri hareketlerin muhakkak yaşanmasının önüne geçilmesi gerekiyor. Alternatif adımlar üzerinde duruluyor. Hangi adımların atılacağına kısa müddette karar verilecek” dedi.
Reuters’ta yer alan habere nazaran, isminin açıklanmasını istemeyen bir aracı kurum yöneticisi, kaldıraçlı durumların yüksek süreç hacmine sahip bankalar üzere büyük paylarda yarattığı keskin fiyat hareketlerinin iktisat idaresinde rahatsızlık yarattığını ve bunun bir daha gerçekleşmesini zorlaştıracak bir düzenleme değişikliğine Hazine koordinatörlüğünde gidilebileceğini söz etti.
Aynı kaynak, “Burada bir hassasiyet oluştu, bilhassa likit banka paylarındaki volatiliteden dolayı… Ne olup ne olamayacağı otoriteler tarafından belirlenecek, büyük ihtimalle haftaya kalmayacak” dedi.
Piyasa uzmanları teminat açığının yatırımcılar tarafından karşılanamaması halinde, aracı kurum bilançolarına yansıyabileceğine dikkat çektiler.
Bazı uzmanlar ayrıyeten süreç hacminin düşük olduğu, fiyat manipülasyonuna imkan veren küçük-orta ölçekli şirketlerin hisselerine dayalı vadeli kontratları kısıtlayıcı adım atılabileceğini de belirttiler.
Hazine ve Borsa İstanbul rastgele bir adım atılıp atılmayacağı istikametindeki Reuters’ın sorusunu düzenleyici kurumlara yönlendirdi. Fakat Sermaye Piyasası Kurumu’ndan (SPK) haberin yazıldığı sırada bir cevap gelmedi.
HASAR NET DEĞİL, SIKIŞIKLIK SÜRÜYOR
Bazı yatırımcılar tarafından Vadeli Süreç ve Opsiyon Piyasası’nın (VİOP) “ilk büyük krizi” olarak niteledikleri tırmanış ve düşüşün akabinde keskin hareketler bu hafta duruldu.
Türkiye’nin en büyük banka payları .XBANK geçen hafta arka arda taban olduktan sonra bu hafta yatay seyire geçerek piyasa genelindeki gerilimin azaldığını gösterdi.
Ancak Şekerbank SKBNK.IS, TSKB TSKB.IS ve İş GYO ISGYO.IS paylarında geçen haftadan bu yana aralıksız devam eden taban hareketi gerilimin piyasanın kimi kısımlarında son bulmadığını gösterdi. Şekerbank payları arka arda yedinci günde, TSKB ve İş GYO ise arka arda altıncı günde taban oldu.
Bir kaynak, vadeli süreç piyasasındaki konumların yüklü olarak beş aracı kurumdan süreç yapan yatırımcılarda bulunduğunu söz ederken, bu durumların gerektirdiği teminatın yatırımcılar tarafından tamamlanmaması halinde aracı kurum bilançolarına yansıyabileceğini belirtti.
Teminat tamamlama gerektiren durumları taşıyan yatırımcıların Ahlatçı, Alnus, Gedik, Tacirler ve Trive Yatırım’dan süreç yaptığını belirten iki işlemci, kelam konusu üç paydaki taban hareketi sona erene kadar sıkışıklığın ve teminat meselesinin çözülmeyeceğini söz ettiler.
Hafta başında 1.4 milyar lira ile geçen haftaki 1.8 milyar liralık rekora yakın seyreden teminat tamamlama daveti son günlerde gerilemiş olsa da dün prestijiyle 567 milyon lira ile yüksek seyrini korudu.
Yatırımcıların kaldıraçlı konumları taşımaya devam etmek için teminat daveti kadar nakit, pay yahut öteki menkul değer göstererek teminat açıklarını tamamlamaları gerekiyor.
Bu mümkün değilse aracı kurumların yatırımcıların elindeki payları satarak teminat tamamlıyorlar. Spot pay piyasasında düşüşlere yol açan bu satışlar yetersiz kalırsa aracı kurumların kendi özkaynaklarıyla açığı tamamlaması, bu da yetersiz kalırsa Takasbank’taki garanti fonunun kullanılması gerekiyor.
Takasbank hafta başında taban teminat sonlarını düşürerek piyasayı rahatlatmıştı. Büyüklüğü 1.2 milyar lira olan Takasbank garanti fonunda potansiyel tüm ziyanı karşılamaya yetecek olsa da, mümkün ziyanların aracı kurumların bilançosuna yansıması ihtimal dahilinde.
Gedik Yatırım mevzuyla ilgili Reuters’ın sorularına “Piyasalarda oluşan volatilite ile ilgili bir yorum yapamıyoruz. Ülkemizin sermaye piyasalarına itimadımız dün olduğu üzere bugün de devam ediyor. Operasyonlarımıza tıpkı formda devam ediyoruz” karşılığını verdi.
Alnus Yatırım sorulara karşılık vermedi, lakin şirkete yakın bir kaynak bir kısmı pay olmak üzere kâfi teminat bulunduğunu söz etti.
Ahlatçı, Trive ve Tacirler Yatırım’dan ise haberin yazıldığı sırada bir dönüş olmadı.
OLASI ÖNLEMLER
VİOP’ta toplam 49 şirketin hisseye dayalı vadeli süreç kontratı süreç açık pozisyonda bulunuyor. Hisseye dayalı her kontrat için üç vade daima olarak süreç görürken, vade sonunda payların fiziki olarak el değiştirmesiyle kontratlar tamamlanıyor.
Daha sonra VİOP’a dönüşen vadeli süreç piyasalarının 2005 yılında kuruluşunda misyon alan Deriva Danışmanlık Yönetici Ortağı Tolga Uysal, piyasadaki sıkışıklığın temel olarak hisse vadeli kontratlarının 30 Eylül’de dolacak vade sonunda fiziki uzlaşma zorunluluğundan kaynaklandığını söz ederek, “Bu krizin bir daha yaşanmaması için tahtası sığ olan hisselerde vadeli süreçlerin açılmaması lazım” dedi.
Şekerbank, TSKB ve İş GYO paylarındaki taban hareketinin 30 Eylül’e kadar devam etmesi durumunda fiziki teslimatın yarattığı sıkışıklığın nakdi uzlaşı, yani ortadaki fiyat farkının alıcı ile satıcı ortasında mahsuplaşılması ile çözülebileceğini belirten Uysal, bu durumun ise VİOP’ta arbitraj durumu açan kurumsal fonlarda ziyan yaratabileceğine dikkat çekti.
Piyasadaki sorunu, “Burada olan sorun teminat tamamlama davetinin spot piyasada sığ paylarda yarattığı kayıplarla oluşan fasit döngü ve fiziki uzlaşı kaidesinin yarattığı sıkışıklık. Uzun durum alan yatırımcıların vade sonunda bu payları bir yerden bulması gerekecek” diyerek özetleyen Uysal, vade sonunda teminat tamamlanmaması halinde aracı kurumların ziyanlarla karşılaşabileceğini, fakat aracı kurumların Takasbank’taki kademeli teminat havuzunun oluşması halinde ziyanları karşılamak için kâfi olacağını belirtti.