Bankacılık bölümü baş döndüren makroihtiyati önlemler ve tutturulması gereken amaçlar ile bu gayeler yakalanamadığında karşı karşıya kalınacak zorunluluklardan kaçınmak için bu sefer döviz mevduat faizini minimuma çekti.
Ekonomim.com’dan Şebnem Turhan’ın haberine nazaran, para siyasetinde düşük siyaset faizine karşılık makroihtiyati önlemlerle uygulanan sıkılaştırma bankaların her gün yeni bir usulü devreye almasına neden oluyor. Bankacılık dalı hem yabancı para mevduatı mecburî karşılıklarından komite uygulaması hem de TL mevduat oranı amacı ile getirilen ek menkul değer alımından kaçınmak için döviz mevduatlarında faizleri neredeyse sıfıra çekti. Bunun bilakis TL mevduatlarda ise faiz oranları yüzde 20-28 ortasında değişiyor. Kur muhafazalı mevduatta yüzde 12’ye kadar gerileyen mevduat faizine karşılık bölüm bilhassa hukukî bireylerden TL mevduat kapabilmek için ağır bir uğraş içinde. Birebir vakitte tekrar getirilen makroihtiyati tedbirler nedeniyle hukukî şahıslar de ticari kredi kullanabilmek için döviz mevduatlarını azaltmak zorundalar. İşte tüm bu tedbirler ticari kredi faizinin üzerinde TL mevduat faizinin yanı sıra döviz mevduatlarında düşük faiz siyaseti uygulanmasına neden oluyor.
MERKEZ BANKASI HANGİ TEDBİRLERİ DEVREYE ALDI?
Merkez Bankası’nın haziranda başlayan ve temmuzda ağırlaşan makroihtiyati tedbirleri yılın sonlarına gerçek daha yüksek oranlarla uygulanmaya başladı. Birinci olarak haziranda bankalara TCMB taraflı swap ve bankalararası para piyasası süreçleri için asgarî devlet tahvili bulundurma oranını yüzde 30’dan yüzde 45’e çeken Merkez Bankası ağustosta ise bu oranı yüzde 60’a yükseltti. Akabinde ise zorunluk karşılıklar ve menkul değer tesisine ait tedbirler devreye alınmaya başladı. Temmuzda ticari kredilere uygulanan mecburî karşılık oranı yüzde 10’dan yüzde 20’ye çıkarılırken döviz mevduatları zarurî karşılıkları için uygulanan komite oranı da yüzde 1,5’ten yüzde 5’e yükseltildi. Yabancı para mevduat için yüzde 3 oranında sabit faizli devlet tahvili tesisine karar verildi dönüşüm oranına nazaran de ek menkul değer tesisi kararı alındı. TL mevduat oranı yüzde 50’nin altında olan bankalara da yabancı para mevduat için tesis edilmesi gereken zarurî karşılık meblağı üzerinden yıllık yüzde 3 ek kurul uygulanacağı duyuruldu. Krediler için zarurî karşılık tesisi de eylül sonunda devlet tahvili tutma zorunluluğuna dönüştürüldü. Kredi büyümesinde yüzde 10’u aşan bankalara da aşan fiyat kadar menkul değer tutması ayrıyeten ticari kredi faizinin de referans faiz oranının üstünde olması durumunda da tekrar ek menkul değer tesisi zaruriliği geldi, oran da yükseltildi. Son olarak da yabancı para mevduat dönüşüm oranı yerine yılbaşından itibaren TL mevduat oranı gayesine nazaran ek menkul değer tesisi yapılacağı duyuruldu. Döviz mevduat hesapları zarurî karşılıklarından alınan yıllık komite oranını da yeni yıldan itibaren TL hissesine nazaran farklılaşmak üzere yüzde 8’e çıkarıldığı açıklandı. 23 Aralık tarihinden itibaren TL hissesine nazaran farklılaşmak üzere kurul oranları belirlendi.
BANKACILIK DALI HER SEFERİNDE ÇIKIŞ BULDU
İşte bu baş döndüren makroihtiyati önlemler bankaların da daima yeni yan yollar bulmasına neden oldu. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ve Merkez Bankası dataları bilhassa kasımın son haftasında bankaların TL mevduat oranını yakalamak için hızlandığını gösteriyor. Bilhassa 25 Kasım haftasında hukuksal bireylerin döviz mevduatında yaşanan sert düşüş de bu gayretlerin aşikâr ölçüde muvaffakiyete ulaştığını ortaya koyuyor. Bankalar tüm bu zorunluluklardan kaçınabilmek için müşterilerine öncelikle TL mevduatı daha cazip hale getirmek için yüksek faiz oranları uyguluyor. Ve bu son devirde yalnızca yüksek ölçülü mevduatlar için değil genele yayılmış bir biçimde uygulanıyor. Hiçbir banka 10 bin TL mevduata bile yüzde 16,5’in altında faiz uygulamıyor. Mevduat büyüdükçe faiz oranı yüzde 30 sonuna kadar çıkıyor. Merkez Bankası’nın ortalama faiz oranlarını gösteren datalarında de 3 ay vadeli TL mevduatta ortalama faizin 25 Kasım haftası itibariyle yüzde 21,42 olduğunu gösteriyor. Ki bu birtakım bankaların açıkladığı üzere TL mevduatta bir gaye belirlememesi ve mevduat yarışının içinde olmaması nedeniyle birden fazla bankanın uyguladığı faizden daha düşük bir oran çıkmasına neden oluyor.
İkinci yol ise döviz mevduatında ısrar eden müşterilere düşük mevduat faizi vermek. Mevduatta epey kelam sahibi olan büyük kimi bankalarda yıllık dolar mevduat faizi yüzde 0,01 ile sıfır düzeyine geldi. Piyasada hissesi yüksek olan bankalar ortasında en yüksek faizi verenlerde de sayı yüzde 0.25 düzeyine çıkıyor. Fakat tekrar Merkez Bankası’nın ortalama bilgileri 3 ay vadeli ortalama dolar mevduat faizinin 25 Kasım haftası itibariyle yıllık yüzde 2,26 olduğunu gösteriyor. Bu kimi bankaların hem müşterilerinin mevduat tercihlerine karışmamasından hem de kimi bankaların döviz durumu ile ilgili düşünce yaşaması yahut döviz ödemelerinin bulunması nedeniyle piyasadan farklılaşıyor. Buna rağmen Merkez Bankası dataları de makroihtiyati tedbirlerin ağır olarak devreye alındığı temmuz ortasından bu yana dolar mevduat faizinin 1.4 puan gerilediğini de ortaya koyuyor.
KKM İLE DÜŞÜK TL MEVDUAT FAİZİ UYGULUYOR
Bankaların üçüncü tahlil prosedürü ise bilhassa hukukî bireylere TL mevduata geçiş için opsiyonlar sunmak. Aşikâr ölçüdeki döviz mevduatının bir kısmını KKM ve opsiyonlu döviz mevduatı olarak çeviren bankalar bu müşterilere uyguladıkları döviz mevduat faizini ise yüksek tutuyor. Fakat bir kısmını TL mevduata ve KKM ile düşük faizli TL mevduata çevirdikleri için çıkarlı çıkan bankalar döviz mevduatında ısrar eden müşterilerine ise bu sefer dövizli yatırım fonu önerisi sunuyor.
Bankacılık kesimi uzmanları sistemin kendi kurallarıyla değil makroihtiyati tedbirlere karşı bölümün icatlarıyla sürdürülmeye çalıştığına dikkat çekerken Merkez Bankası ve BDDK’nın bu şekil uygulamalara karşı bankaları sık sık uyardığını vurguladı. İkazlara karşın hem bilançosunda düşük faizli uzun vadeli menkul değer yükü taşımak hem de yüksek oranlarda komite ödemek istemeyen bankacılık bölümünün uzmanlar bu uygulamalara karşı regülatörlerden düzenleme gelse de yeni yollarla başvuracağını belirtti.
Bankacılık kesimi uzmanları uzun müddettir yatay seyreden dolar kurunun özgür bırakılması durumunda işlerin daha da karışacağı konusunda uyarıyor. Bilgi veren bankacılık kaynakları bilhassa ihracatçıların son günlerde ağırlaşan kur ikazları nedeniyle iktisat idaresinin dolar/TL’yi biraz gevşetmesi durumunda döviz mevduatlarından kaçınmak için bankacılık dalının negatif faiz oranları uygulamaya başlayabileceğine dikkat çekti. Bilhassa yüksek dış ticaret açığı ile de yükselen ihracatçı şikayetlerinin iktisat idaresini bu türlü bir uygulamaya itebileceğini söyleyen bankacılık kaynakları Türkiye’de daha evvel rastlanmamış biçimde negatif faiz görülebileceğini söyledi. (HABER MERKEZİ)