Övgü Pınar
ROMA – Çin’de, hükümetin Covid-19 kısıtlamalarına karşı düzenlenen protestolar Avrupa’nın önde gelen iki haftalık mecmuasının kapağındaydı. Çin’in ‘sıfır Covid’ siyaseti, bunun tesirleri ve Şi Cinping idaresinin karşı karşıya olduğu kriz kıta basınında, ‘Tiananmen’ benzetmeleri ve demokrasi-otokratik rejim karşılaştırmalarıyla yer buldu.
İngiltere merkezli The Economist mecmuasının 3-9 Aralık tarihli sayısı ‘’Çin’in Covid başarısızlığı’’ kapağıyla çıktı. ‘’Şi Cinping’in sıfır Covid siyaseti bir sıhhat krizini siyasi krize dönüştürdü’’ denilen mecmuada şu tabirlere yer verildi: ‘’Protestolar ve artan hadiseler, Şi’nin kitlesel tecritler ile kitlesel enfeksiyon ortasında gidip gelmek zorunda kalacağı ve sonuçta muhtemelen her ikisiyle karşılaşacağı manasına geliyor. Gelecek aylar, 2012’de iktidara gelmesinden bu yana iktidarına yönelik en büyük tehdidi ve 1989’da Tiananmen Meydanı etrafındaki protestolardan bu yana Komünist Parti’nin otoritesine yönelik en büyük tehdidi teşkil edecek.’’
Çin’in karşı karşıya olduğu siyasi ve ekonomik çalkantıları kavramak için öncelikle bu ülkede salgınla ilgili yapılan kusurları göz önünde bulundurmak gerektiğini yazan The Economist, bu sıkıntılar ortasında ‘kibir’ ögesini da saydı: ‘’Sıfır Covid siyaseti, milyonlarca Çinlinin hayatını kurtararak çarpıcı bir muvaffakiyet olarak başladı. Başlangıçta, daha az hastalık birebir vakitte daha az ekonomik ziyan manasına geliyordu… Devlet medyası aylarca bunun, toplu ölümlerden sorumlu olan yozlaşmış Batılı siyasetçilerin tersine Bay Şi ve partisinin uzman ve insancıl olduğunu kanıtladığını ilan ediyordu. Bu kelamlar artık küle dönüştü.’’
BATI KAOSUNA ÜSTÜNLÜK İDDİASI
Batılı ‘demokrasi-otoriter rejim’ kıyaslaması İtalyan Corriere della Sera’da da vurgu yapılan bir öge oldu. 28 Kasım tarihli ‘’Hatalar ve protestolar; Covid Çin’i sallıyor’’ başlıklı yazıda şu sözler yer aldı: ‘’Çin’de parti devleti çökmüyor. Lakin Şi Cinping ve teknokrat yoldaşları, otoriter ve baskıcı modelin ‘Batı kaosuna’ üstünlüğünü göstermek için Covid-19’u ülke topraklarından silmek üzere imkansız bir hayalin peşinden koşarak, kendi elleriyle yarattıkları bir ekonomik ve toplumsal kriz bataklığına saplandılar.”
Gazete, Çin idaresinin ‘uygulaması imkansız Covid siyasetleri ve baskı aracı haline gelen bir sıhhat nezaret sistemi kurmak için muazzam fonlar harcadığını’ savundu ve şöyle devam etti: ‘’Pekin, sıhhat kısıtlamaları kafesinden çıkmak için bir strateji oluşturmaksızın çok fazla vakit ve çok fazla kaynak harcadı. Şu anda enfeksiyonlar günde yaklaşık 40 bin ile sonlu. Lakin Çin, Batılı aşılardan daha az tesirli ve daha az yaygın aşılarıyla, daha hazırlıksız hastaneleriyle artık tekrar açılırsa, önümüzdeki altı ayda 363 milyon enfeksiyon ve 620 bin vefat olabilir. Tecritler nedeniyle üç yıl acı çektikten sonra Şi bile, parti devletinin Batı demokrasilerinden daha berbat çalıştığını kabul ederek Çinlilere başarısızlığın vahametini açıklayamaz.’’
BOŞ KAĞIT SEMBOLÜ
Çin’deki protestoları bu haftaki kapağına taşıyan bir öteki mecmua de Alman Der Spiegel oldu. Der Spiegel’in 3 Aralık sayısının kapağında elinde boş kağıtla protestolara katılan bir Çinlinin fotoğrafı ‘’Özgürlük virüsü’’ başlığıyla yer aldı. Sıfır Covid ideolojisinin başarısızlığa uğradığını yazan mecmua, binlerce Çinlinin katıldığı şovların evvel sıfır Covid siyasetine karşı başladığını akabinde özgürlük talebine dönüştüğünü, beyaz kağıtların sembol haline geldiğini vurguladı.
Boş kağıtlı özgürlük talebi İngiliz Financial Times gazetesinin de üzerinde durduğu bir konuydu. FT, ‘’Çin Komünist Partisi son yıllarda çok daha büyük şovlarla, bilhassa de 2019’da Hong Kong’da milyonlarca insanı sokaklara döken demokrasi yanlısı kitlesel protestolarla uğraş etmek zorunda kaldı’’ derken, öte yandan ulusal kapsamı ve parti otoritesine direkt meydan okuması açısından, sıfır Covid siyasetine karşı hareketin ‘1989 Tiananmen Meydanı protestolarından bu yana benzerinin görülmediğini’ belirtti.
Şanghay’da göstericilerin açıkça parti ve Şi’nin ‘görevden çekilmesi’ için slogan attığını vurgulayan gazetede, “Bazı protestocular sansürü sembolize etmek için boş kağıt modülleri tutuyordu — bu Hong Kong’daki demokrasi yanlısı aktivistler tarafından da kullanılan bir jestti. Kimileri ise Çin kültüründe yasın sembolü olan beyaz çiçekler taşıyordu’’ sözlerine yer verildi.
Günler süren şovların akabinde hükümetin Covid tedbirlerinde gevşemeye gitme sinyalleri vermesi lakin bunu yaparken şovlara atıfta bulunulmaması da dikkat çekti. İspanyol El Mundo gazetesinin 1 Aralık tarihli makalesinde ‘’Hükümet, protestocuları dinlediğinin işaretlerini vermeye başladı’’ denildi: ‘’Sıfır Covid siyasetine karşı ülke geneline yayılan seferberlik meyvelerini vermeye başladı. Hükümet yetkilileri ve devlet medyası, protestolara atıfta bulunmamayı sürdürseler de, birtakım blokajların kaldırılmasıyla göstericilerin taleplerine göz kırparak fatalist yaklaşımda hafif bir taraf değişikliğine gidiyor.’’