Estonya ve Letonya, bu hafta içinde Çin-Orta ve Doğu Avrupa Ülkeleri İş Birliği’nden (Çin-CEEC İş Birliği) ayrıldıklarını bildirdi.
İki ülke dışişleri bakanlıkları, yayımladıkları misal açıklamalarda, “Çin ile gerek ikili alakalar, gerekse de AB-Çin İş Birliği kapsamında, memleketler arası hukuka, insan haklarına ve kurallara dayalı milletlerarası sisteme hürmet ve karşılıklı yarar temelinde yapan ve pragmatik münasebetlerini sürdürmeyi istediklerini” belirtti.
16+1 OLARAK BAŞLAMIŞTI
“16+1” adı verilen, Çin ile bölge ülkeleri ortasında ticareti ve yatırımları geliştirmeyi hedefleyen iş birliği diyaloğunun bundan böyle “14+1” olarak anılması gerekecek. Pekin’in 2012’de 16 bölge ülkesi ile başlattığı iş birliği forumu, 2019’da Yunanistan’ın iştirakiyle 17 ülkeye çıkmıştı.
Litvanya, geçen yıl, “ekonomik sonuçların beklentilerin altında kaldığı” gerekçesiyle forumdan ayrıldığını açıklamıştı. Öbür Baltık ülkeleri Estonya ve Letonya’nın da onu izleyeceği varsayım ediliyordu.
Estonya ve Letonya’nın ayrılma kararında, Çin’in Litvanya’ya Tayvan ile bağları nedeniyle uyguladığı yaptırımların yanı sıra Pekin’in Ukrayna krizinde Rusya’ya yakın duran hali tesirli oldu.
ÇİN-LİTVANYA ANLAŞMAZLIĞI
Çin-Litvanya bağları, Vilnius’un, Tayvan’ın 9 Ağustos 2021’de ülkesinde kendi ismiyle temsilcilik kurmasına müsaade vermesinin akabinde gerilmişti.
Çin, kararın, “Tek Çin” ilkesine ve adadaki egemenlik haklarına atak olduğunu savunarak, Litvanya’daki büyükelçisini geri çağırmış, Litvanya’dan da Pekin Büyükelçisini geri çağırmasını istemişti.
Pekin, 21 Kasım 2021’de Litvanya ile diplomatik bağlarının derecesini düşürerek maslahatgüzar seviyesinde sürdürülmesi kararını almıştı. Litvanya da diplomatlarının güvenliğinden duyduğu tasa nedeniyle 15 Aralık 2021’de Pekin Büyükelçiliğini kapattığını bildirmişti.
İHRACAT DURMA NOKTASINA GELMİŞTİ
Tayvan uyuşmazlığı nedeniyle Litvanya’nın Çin’e ihracatı durma noktasına gelmişti. İhracat, 2021’de evvelki yıla kıyasla, kasımda yüzde 91,1, aralıkta ise yüzde 91,4 azalmış, Litvanyalı ihracatçılar Çin’in ismi konulmamış ticaret ambargosuna maruz kalmıştı.
AB, Tayvan uyuşmazlığı nedeniyle diplomatik tansiyon yaşadığı Litvanya’ya ayrımcı ticari kısıtlama uyguladığı gerekçesiyle Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) şikayet etmişti.
UKRAYNA KRİZİ
Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in Ukrayna Savaşı’nın başlamasından çabucak evvel Pekin Kış Olimpiyatları’nda Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile görüşmesinde “iki ülke dostluğunun limiti olmadığını” açıklaması, Moskova’nın Ukrayna’da başlatacağı askeri operasyona örtülü bir dayanak olarak yorumlanmıştı.
Pekin, krizin başlangıcından itibaren Ukrayna’daki savaş ile ilgili “işgal”, “saldırı” sözcüklerini ve “kınama” manasına gelecek tabirleri kullanmaktan kaçınırken, Batı’nın mali yaptırımlarına karşı Çin ile Rusya ortasındaki ticaret hacminde artış gözlenmişti.
Rusya ile Batı ortasındaki stratejik rekabetin cephe çizgisinde yer alan Baltık ülkeleri, Rusya ile Çin ortasındaki yakınlaşmanın Batı-karşıtı bir stratejik iştirake dönüşmesi halinde, Sovyet Rusya’nın nüfuz alanı içinde kaldıkları Soğuk Savaş yıllarını hatırlatan bir gruplaşmada yer almaktan kaçınmayı tercih ediyor.