AA muhabirinin DASK bilgilerinden derlediği bilgiye nazaran, binlerce can kaybına ve milyarlarca dolar ekonomik ziyana yol açan zelzelenin akabinde 23 yıl geçmesine karşın zelzele sigortalı konut sayısı her geçen yıl artsa da hala istenilen düzeylere ulaşılamadı.
Halihazırda Türkiye genelindeki 20 milyon 32 bin konuttan yüzde 53,90’ı, yani 10 milyon 795 bin 698 konut için zelzele sigortası yaptırıldı. Şimdi 9 milyon 236 bin 302 konutun Mecburî Zelzele Sigortası bulunmuyor.
Ülkede en ağır kentleşmenin yaşandığı ve 6 milyon 840 bin konutun yer aldığı Marmara, sarsıntı sigortasına en fazla ilgi gösteren bölge oldu. Bölgede yüzde 62,90’lık oranla 4 milyon 302 bin 607 konutun Mecburî Sarsıntı Sigortası bulunuyor.
Marmara Bölgesi’ni, yüzde 54,60 ile Ege, yüzde 49,20 ile İç Anadolu, yüzde 48,70 ile Doğu Anadolu, yüzde 48,30 ile Güneydoğu Anadolu, yüzde 47,20 ile Akdeniz ve yüzde 44,40 ile Karadeniz izledi.
Sigortalılık oranı en yüksek Bolu, en düşük Hakkari’de
Büyükşehirlerin sigortalılık oranları, İstanbul’da yüzde 61,90’a, İzmir’de yüzde 58,50’ye, Ankara’da yüzde 56,10’a, Bursa’da yüzde 57,40’a ve Antalya’da yüzde 53,40’a ulaştı.
Zorunlu sarsıntı sigortalılık oranı en yüksek vilayetler yüzde 84,10 ile Bolu, yüzde 82,10 ile Yalova ve yüzde 78,70 ile Tekirdağ olurken, sigortalılık oranının en düşük olduğu vilayetler yüzde 14,20 ile Hakkari, yüzde 31,10 ile Gümüşhane ve yüzde 31,90 ile Muş olarak belirlendi.
DASK’ın kurulduğu Eylül 2000’den bu yana meydana gelen zelzeleler sonrasında hasar sahiplerine 1 milyar 248 milyon lira ödemede bulunuldu.
Megakentte 1,6 milyon adede yakın konutun zelzele sigortası yok
Uzmanlarca büyük bir zelzele beklenen ve “ekonominin başkenti” olarak isimlendirilen İstanbul’da sigortalılık oranı Marmara Bölgesi ortalamasının üzerine çıkmış durumda.
Megakentte bulunan 4 milyon 153 bin konutun 61,9’unun sigortalı olduğu görülürken, sarsıntı sigortası bulunmayan konut sayısı ise 1 milyon 582 bin 505 adet olarak kayıtlara geçti.
Uzmanlar, sarsıntıya karşı konutlara DASK yaptırılması, riskli binaların güçlendirilmesi ve gerekirse dönüştürülmesi davetinde bulunuyor.
“Riskli konutları güçlendirin” çağrısı
Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Lideri Sinan Türkkan, AA muhabirine mevzuya ait yaptığı açıklamada, etkin zelzele neslinde bulunan Türkiye’nin her an bu türlü bir tehlikeyle karşı karşıya olduğunu, Marmara’da da şiddetli bir zelzelenin beklendiğini söyledi.
Ülke genelinde riskli konutların güçlendirilmesi ve dönüştürülmesi noktasında hala istenilen uzaklığın alınamadığını lisana getiren Türkkan, vatandaşları bu bahiste ivedi etmeleri gerektiği konusunda uyardı.
Türkkan, İstanbul’da beklenen şiddetli bir sarsıntıda 150 milyar dolarlık ziyan öngörüldüğünü belirterek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Büyük bir sarsıntı riski önümüzde dururken kentteki riskli binalar için hala harekete geçmiş değiliz. Konutların yüzde 40’a yakınının zelzele sigortasının bulunmadığını görüyoruz. Vatandaşlarımıza zelzeleye karşı kesinlikle binalarını güçlendirmelerini ve DASK yaptırmalarını öneriyoruz. Megakentte mümkün şiddetli bir sarsıntıda çok ağır, ağır ve orta hasar alması beklenen konut sayısın 600 bin adet. Bu konutlar için hemen ‘güçlendirme seferberliği’ başlatılmalı.
Vatandaşlarımız harekete geçmeli, hükümetimiz sürece dayanak olmalı, belediyeler de güçlendirmenin önündeki manilerin kaldırılması için kolaylık sağlamalı. Aksi takdirde şiddetli bir sarsıntının sonuçları çok vahim olacaktır.”
“Hedefimiz sigortasız konut kalmaması”
Doğal Afet Sigortaları Kurumu (DASK) Koordinatörü Erdal Turgut da Türkiye’de şu anda 11 milyona yakın konutun sigortalı olduğunu belirterek, amaçlarının; “sigortasız konut kalmaması” olduğunu söyledi.
Deprem yaşayan vilayetlerde sigortalılık oranlarının hayli yüksek olduğunu lisana getiren Turgut, “Kurum olarak, acı deneyimler yaşamadan gerekli tedbirlerin alınması için çalışmalarımıza orta vermeden devam edeceğiz. DASK’ın kuruluşundan bu yana elde ettiği başarıyı ve halkımızın bu kuruma olan inancını daha da ileriye taşıyacak projeleri hayata geçirmeye hazırız. Kuruluşumuzdan bu yana 7’den 77’ye farklı yaş kümelerine zelzele gerçeğini ve sarsıntıya karşı tedbir almanın kıymetini anlatıyoruz.” diye konuştu.
Turgut, vatandaşlara DASK’ın değerinin anlatılması için kurum olarak hayata geçirdikleri faaliyetlerden bahsetti.
“Yaraların sarılmasında depremzedelerin finansal olarak yanında olmayı hedefliyoruz”
Erdal Turgut, tüm konutları finansal garanti altına almayı ve böylelikle zelzeleden sonra sigortalıların yaralarını sarabilme süreçlerinde yanlarında olmayı hedeflediklerinin altını çizerek, şu açıklamalarda bulundu:
“Biliyoruz ki, sarsıntılardan sonra tazminat ödemelerini alan sigortalılarımız, sigorta yaptırmayan vatandaşlarımız için örnek teşkil ediyor. DASK olarak tüm planlarımızı muhtemel büyük İstanbul sarsıntısını göz önünde bulundurarak yapıyoruz. 2021-2022 devrinde bir sarsıntıda toplam hasar ödeme gücümüz 46 milyar TL’dir. Bu kapasite, devlet kaynaklarından büsbütün bağımsız olarak oluşturulmuştur ve sırf Mecburî Sarsıntı Sigortası poliçesi sahiplerinin konutlarında oluşacak zelzele kaynaklı hasarların tazmini için kullanılacaktır.”
Turgut, bu kapsamda, şimdiki olarak üzerinde çalıştıkları en değerli projenin “Zorunlu Zelzele Sigortası’nın Afet Sigortası’na dönüştürülmesi” olduğunu kaydederek, “Başta sel olmak üzere öbür doğal afet çeşitlerinin mecburî sarsıntı sigortasına entegre edilmesi ile ilgili projemiz kapsamında çalışmalarımız sürüyor. 2023’te tamamlamayı hedefliyoruz.” tabirlerini kullandı.
Vatandaşlara “Binalarınıza sarsıntı dayanıklılık testi yaptırın” çağrısı
Helmann İdare Heyeti Lideri Selman Özgün ise vatandaşlara konutlarına DASK yaptırmaları davetinde bulunarak, mümkün bir sarsıntıda maddi kayıpların bir nebze de olsa bu halde telafi edilebileceğini söyledi.
Depreme karşı öncelikle “binalara sarsıntıya karşı dayanıklılık testi yaptırılması” gerektiğini vurgulayan Özgün, şu tabirleri kullandı:
“Riskli yapılar mümkünse güçlendirilmeli. Güçlendirme ile kurtarılamayan binalar ise dönüştürülmeli. Fakat riskli yapıların en az yüzde 90’ının güçlendirmeyle kurtarılabileceğini biliyoruz. Bu sayede kaynak israfı azaltılır ve geri dönüştürülemeyen betonların tabiata bırakılmasının da önüne geçilir. Yeni yapılan binalar aslında sarsıntı yönetmeliğine uygun yapılıyor. Fakat konutlarımızı çelik, kerpiç ve ahşap üzere betona alternatif materyallerle inşa edersek bu husustaki riskler büyük ölçüde bertaraf edilecektir.”
Selman Özgün, iş sıhhati ve güvenliği kontrolünün zelzeleye karşı dolaylı da olsa katkısı olacağına işaret ederek, “Nasıl ki yapı kontrol bağımsız olarak atanıyorsa iş sıhhati ve güvenliğini denetleyen firmaların da seçilememesi ve bağımsız olarak atanması gerekiyor. Ayrıyeten bu kontrollerin inşaatın büyüklüğüne ve sınıfına nazaran de sınıflandırılması gerekiyor. Bunun zelzeleye karşı dolaylı da olsa katkı sunacağı kanaatindeyim.” diye konuştu.
“Ağır hasar beklenen binalar ‘acilen’ tahliye edilmeli”
MasterTürk Kümesi Lideri Gökhan Taş da İstanbul’da 7,5 ve üzeri şiddete sahip beklenen bir sarsıntıda 13,5 bin binanın çok ağır hasar almasının öngörüldüğünü belirterek, bunların bir an evvel tahliye edilmesi gerektiğini söyledi.
Bu binaların dönüşümü için süratlice harekete geçilmesi davetinde bulunan Taş, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Bunun yolu da konut sakinlerinin yapı kontrolü yaptırmalarından geçiyor. Bundan evvel de tekraren söyledik: Kentsel dönüşüm için geç kalmamalıyız. Son devirde dönüşümü hızlandırmak için Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafından kıymetli kararlar alındı. Vatandaşlarımız dönüşüm için verilen teşvik ve takviyelerden faydalanmalı, belediyeler ve öbür ilgili kamu kurumları bu işi teşvik etmeli. Sarsıntı neslinde yer alan ülkemiz ve nüfusu konuklarıyla birlikte 20 milyona yaklaşan İstanbul için kentsel dönüşüm olmazsa olmaz.”