Mathew Agius
Avustralyalı fosil avcıları, kıtanın batı Queensland bölgesindeki birinci elasmozor fosilini ortaya çıkardılar. Bu deniz sürüngenine ilişkin 100 milyon yıllık baş ve beden kemikleri, tarih öncesi kalıntıları bulmak emeliyle özel kesime ilişkin kırsal alanları sistemli biçimde tarayan üç fosil meraklısı tarafından keşfedildi. Grup, daha evvelki keşif seyahatlerinde kronozor, ihtiyozorve tarih öncesi balık ve kaplumbağa kalıntıları bulmuştu.
İLK KERE TAM BİR VÜCUT BULUNDU
Elasmozorun keşfine ait en heyecan verici konu, hem beden hem de baş fosillerinin birebir anda elde edilmesiydi. Queensland Müzesi için bu keşif, deniz paleontolojisi alanında Rosetta Taşı’nın* bulunmasına eş bedel, yeni bir kademe manasına geliyor. Elasmozorlar, Kretase Dönemi’nde** dinozorlarla bir ortada yaşamış ve uzun boyunlu bir deniz sürüngeni olan bir plesiosaurus çeşidi (yaygın biçimde inanılanın bilakis, bütün büyük antik sürüngenler ‘dinosauria’ kümesine dahil değil).
Queensland Müzesi’nde paleontoloji alanında kıdemli bilim insanı ve küratör olarak misyonunu sürdüren Dr. Espen Knutsen, “Bugüne dek asla birlikte bir gövde ve başı birlikte bulamamıştık ve yeni keşif, gelecekte bu alanda yapılacak araştırmaların anahtarı olabilir” diyor.
KRETASE DÖNEMİ’NDE DE QEENSLANDLİLER SUYU SEVİYORDU
Kurak Avustralya taşrasının ortasında uzun boyunlu bir deniz sürüngeni kalıntısı bulmaktan daha mantık dışı görünebilecek pek az şey var. Öte yandan bu bir tıp zamansal dönüşüm. Elasmozorların Dünya’da yüzdüğü Kretase Dönemi’nde (146 ilâ 65 milyon yıl önce), günümüzde Queensland’in işgal ettiği kıta sahanlığının büyük kısmı sığ bir denizin tabanına yanlışsız batmış halde, Dünya’nın güney kutbuna çok daha yakın olan enlemlerde yer alıyordu.
Günümüzde bu bölgede sistemli biçimde deniz sürüngeni fosillerinin keşfedilmesine neden olan şey ise karayı kaplayan bu denizin varlığıydı. Dinozor kalıntıları bulmak kelam konusu olduğunda, Queensland, paleontologlar ortasında dünyanın en verimli bölgelerinden biri olarak kabul görüyor.
Bu baş ve bedenin keşfedilmesi, Avustralyalı bir kurum açısından bir birincisi temsil ediyor ve 1999 yılında bulunan ‘Plesiozor Dave’ ismi verilen en eksiksiz elasmozor iskeleti de dahil olmak üzere, Queensland Müzesi’ndeki bu taksonomik sınıfa dair gitgide genişleyen bir örnek koleksiyonuna katkı sağlıyor. Buna rağmen Dave, maalesef tipinin büyük kısmıyla birebir sorunu yaşıyor: Onun da baş kısmı kayıp. Bunun nedeni, başın sahip olduğu tartının, birçok vakit hayvanın vefatından sonra baş kısmının iskeletin geri kalanından ayrılmasına sebep olması. Her şeye karşın bu yeni keşifte durum bu türlü olmadı ve vücut ve başın birlikte olduğu bir kalıntı bulmak, yeni bir çeşidin keşfinin önünü açabilir.
KALINTILAR DETAYLI BİÇİMDE İNCELENECEK
Knutsen’in araştırma takımı, hayvanın biyolojisi hakkında daha detaylı bilgilere ulaşmak gayesiyle kalıntıları bilgisayarlı tomografi taraması ve 3 boyutlu modelleme yapılması için laboratuvara taşıyacak. Keşif, en azından, müzenin yüz milyonlarca yıl evvel Avustralya’da yaşamış olan plesiozorların çeşitliliğiyle ilgili bakış açısını daha da ileriye taşıyacak. Knutsen, “Keşif, bizlere sınıflandırmanın yanı sıra o periyotta bunlardan kaç adedinin etrafta gezindiğine ve tıp çeşitliliğine dair pek çok şey anlatacak” diyor: “Neredeyse 150 yıldan beridir Queensland kırsalından fosil topluyor olsak bile, 100 milyon yıl evvel var olan bu tarihöncesi iç denizde yüzen hayvanlarla ilgili hâlâ bilmediğimiz pek çok şey kelam konusu. Bu, halka göstermek için hoş bir örnek olsa da bu faunayla*** ilgili daha fazla bilgiye ulaşmak için yapmaya çalıştığımız şeyleri anlamak sahiden kıymetli. Bu, süper bir an.”
*Rosetta Taşı, M.Ö 196 yılına tarihlenen ve Mısır Hükümdarı V. Ptolemaios hakkında yazılmış bir rahip fermanını içeren tamamlanmamış gri ve pembe granodiorit bir taş yapıttır.
**Kretase Devri, Mezozoyik Zaman’ın üç alt kısmının sonuncusudur. Jura’dan sonra, Paleojen’den evvel gelir. Günümüzden 145 milyon yıl evvel başlayıp aşağı üst 66 milyon yıl evvel sona erdiği kabul edilir.
***Fauna: Belirli bir bölge ya da çağda yaşayan hayvanların tümü.
Yazının yepyenisi Cosmos Magazine sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)