Köpeklerin sokaklardan toplatılma davetlerine hayvanlarla ilgili çalışan dernekler ne diyor? Hayvanseverlerin ‘cezaevi’, ‘ölüm kampı’ olarak tanımladığı barınaklar, şartları güzelleştirildiği takdirde bir tahlil olabilir mi?
Bu soruların yanıtlarını Hayvanların Hayat Hakları Federasyonu (HayKonfed), Hayvanlara Adalet Derneği (HAD) ve Hayvan Hakları İzleme Komitesi (HAKİM) ile konuştuk.
ERDOĞAN TAHLİL İÇİN BARINAKLARI İŞARET ETTİ
TBMM’nin 2019 yılında hazırladığı ‘Hayvanların Haklarının Korunması İle Hayvanlara Eziyet Ve Makus Muamelelerin Önlenmesi İçin Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Hedefiyle Kurulan Meclis Araştırması Kurulu Raporu’nda, Türkiye’de hür yaşayan yaklaşık 2 milyon köpek bulunduğu ve bunların birçoklarının kısırlaştırılmamış olduğu bilgisine yer verildi. Raporda, bu bilgiye destek olacak bir kaynak sunulamadığı da not olarak düşüldü.
Sokak hayvanlarıyla ilgili tartışmalar genelde köpekler üzerinden yürüyor. Bitlis’te bir çocuğun kuduz tedavisi görürken hayatını kaybetmesi sonrası köpeklerin sokaklardan toplatılmasına yönelik davetler da artmaya başladı. Bilhassa toplumsal medyada yaygınlaşan bu davetler, hükümette de karşılığını buldu. İki hafta evvel Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Endonezya’da gerçekleştirilen G20 Doruğu sonrası uçakta gazetecilere, köpeklerin yerlerinin sokaklar değil, barınaklar olduğuna dair bir açıklama yaptı. Açıklamanın devamında 81 vilayette barınak yapılması talimatını verdiğini belirterek Konya Büyükşehir Belediyesi’ne ilişkin barınağına örnek olarak gösterdi.
Erdoğan’ın ‘örnek’ gösterdiği barınakta, geçtiğimiz günlerde bir köpeğin öldürüldüğüne ait imajlar, pek çok kişinin reaksiyonuna neden oldu. Barınakta, birçok küpeli 4 bine yakın köpeğin olduğu ortaya çıktı. Hatta köpeklerin açlıktan birbirini yediğine dair imgeler, medyada yer aldı. Toplumda büyük reaksiyona neden olan manzaraların benzerleri, Türkiye’nin dört bir yanındaki barınaklardan gelmeye başladı.
Türkiye Barolar Birliği, 26 Kasım’da Ankara’da düzenlediği Hayvan Hakları Kurultayı ile birlikte gayret iletisi verdi. Tıpkı gün Cumhurbaşkanı Erdoğan, Konya’da katıldığı toplu açılış merasiminde, asıl hatalıların köpeği öldüren şahıslar olduğunu belirterek bir daha bu cins imajların yaşanmaması için gerekli önlemlerin alındığını söyledi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, köpekler için yine barınakları işaret ederken hayvan hakları dernekleri, tahlil olarak aşılanan ve kısırlaştırılan hayvanların alındıkları yere bırakılmasını savunuyor.
HayKonfed Lider Yardımcısı Haydar Özkan ‘ETKİN KISIRLAŞTIRMA İLE 2 YILDA NÜFUS DENETİMİ SAĞLANIR’
HayKonfed Lider Yardımcısı Haydar Özkan, faal aşılama ve kısırlaştırma ile köpek nüfusunun denetim altına alınabileceği görüşünde. Özkan, tedavisi yüzde 100 mümkün bir hastalık olan kuduz nedeniyle bir çocuğun hayatının kaybetmesinin çok üzücü olduğunu fakat sorumluların köpek değil, faal aşılama yapmayan yetkililer olduğunu belirtiyor.
Tarım Bakanlığı’na bağlı tarım vilayet müdürlüklerinin nizamlı aşılama, belediyelerin de kısırlaştırma yapabileceğini fakat yapmamayı tercih ettiklerini şöyle anlatıyor: “Bu hayvanların hepsini bir ortada tuttuğunuzda ve kısırlaştırma yapmadığınızda sayılarında patlama olur. Faal aşılama için adres de Tarım Bakanlığı… 1389 belediye var, 1200’ünde tesis ve kısırlaştırma yok. Münasebetiyle yetkililer, yapmadığı misyonların bedelini hayvanlara kesmeye çalışıyor. Kısırlaştırma misyonunu yerine getirmeyip barınaklara kapatıp kendilerince nüfus denetimi yapıyorlar. Kimisini aç susuz bırakıyorlar, kimisinin başına kürekle vurup öldürüyorlar, resmen ölen ölsün mantığı güdülüyor. Devletin şu an aktif kısırlaştırma ve aşılama için bütçesi de gücü de var. Büsbütün vazife ihmalinden ötürü yapılmıyor.”
Sokak köpeklerinin ömrünün 3 ile 5 yıl ortasında olduğunu söyleyen Özkan, belediyelerin günde en az 10 kısırlaştırma yaptığı takdirde iki yılda nüfus denetiminin sağlanacağını savunuyor. Özkan’a, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın hususla ilgili son açıklamalarını hatırlatıyoruz. Özkan’a nazaran, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a danışmanları tarafından yanlış bilgi veriliyor: “Sayın Cumhurbaşkanı da Konya’daki vahşet sonrası hayvanları barınaklara toplamanın ne kadar yanlış olduğunu gördü.”
Mevcut yasanın uygulanmasını isteyen Özkan, Romanya’daki üzere bir yasanın çıkmasını beklemediklerini lisana getiriyor. O nedenle buna yönelik bir hareket planları bulunmuyor.
HAD Lideri Hülya Yalçın ‘BİZ DE EL YÜKSELTTİK’
HAD Lideri Hülya Yalçın, hali hazırda yapılan hayvan toplamalarının yasa dışı olduğuna dikkat çekiyor. Yapılanın yasa dışı olduğu kadar insanlık dışı olduğunu vurgulayan Yalçın, “Sosyal medyada köpeklerin toplatılması hatta öldürülmesi daveti yapanlar maalesef çocukları öne sürerek bunu yapıyorlar. Bu çığırtkanların, ölmüş ya da yaralanmış çocukların anıları üzerinde tepinerek bunu yapması kabul edilebilir üzere değil” diyor. Yalçın, önümüzdeki devirde kuduz ya da köpek saldırısı haberlerin de çoğalacağını düşünüyor; bu cins haberlerin bilerek servis edildiği kanaatinde.
Yalçın, barınaklara katiyetle karşı olduğunun altını çiziyor ve ekliyor “Barınaklar kapatılacak. Artık biz de el yükselttik.”
HAD olarak tekliflerini şöyle anlatıyor: “İvedilikle kısırlaştırma operasyonları başlamalı. Yalnızca hayvan hastaneleri olacak, barınaklar değil. Şu anda tek istediğimiz şey, 5199 sayılı yasanın 6. Maddesi’nin uygulanması; hayvanlar kısırlaştırılsın, tedavi edildikten sonra yaşadığı ortama bırakılsın.
‘KULAĞINDA KÜPE OLANLAR BİLE DOĞUM YAPIYOR’
Yalçın, Türkiye’deki tartışmaların daima zıtlıklar üzerinden ilerlediğini ve bunun bir örneğinin de hayvanlar konusunda yaşandığını belirtiyor. Yalçın “Biz güya ‘bütün sokaklar köpek dolsun’ demişiz üzere davranıyorlar. Ya köpek ya çocuk noktasına getiriyorlar durumu. Onun için diyoruz ki; hem çocuk hem köpek… Hayvanları öcü üzere, yaratık üzere görüp büyüyen bir jenerasyondan kimseye hayır gelmez.”
Belediyelerin kısırlaştırma operasyonlarını, bütçe azlığını öne sürerek çoğunlukla yapmadığını kaydeden Yalçın, şöyle devam ediyor: “Kısırlaştırma maliyetleri çok yüksek üzere davranıyorlar fakat sistematik operasyonlarla kısa müddette denetim altına alınabilir. Zati bu hayvanlar sokaklarda ölüyor. Bir sokakta şu an 10 köpek varsa bahara 5 tanesi kalmış olacak. Lakin bu hayvanlar kısır olsa, o beşi yaşamaya devam edecek ve sayı artmayacak. Bakın yasa 2004 yılında çıktı. Sahiden yasa uygulansaydı ve bu tarafta adım atılsaydı, nüfus çoktan denetim altına alınırdı. Lakin ne oldu? Kısırlaştırıldığına dair kulağında küpe olan hayvanlar bile doğum yapıyor. Belediye alıyor, operasyon yapmıyor lakin küpe takıyor. Niçin? Maliyet kalemine sayı olarak ekleyip bütçesini almak için. Konya’da 4 binden fazla köpek var, çabucak hemen hepsi küpeli. Hiçbirini de aldıkları yere bırakmamışlar.”
Köpeklerin toplatılmasının yasalaşması halinde hareket yapmaktan öteki dermanları kalmayacağını kelamlarına ekleyen Yalçın, “Öyle bir şey olursa hepimiz alabildiğimiz kadar hayvanı alacağız, belirli bölgelerde muhafaza altına alacağız, barınakları da yıkacağız. Öteki seçenek kalmıyor.”
HAKİM’den avukat Hacer Gizem Karataş ‘KANUNDA BARINAKLARIN KARŞILIĞI YOK’
HAKİM’den avukat Hacer Gizem Karataş, barınakların kanunda karşılığı olmadığından bahsederek kelama başlıyor. “Barınak dediğimiz yerler kanuna nazaran hayvan hastanesi misyonu görmesi gereken bakımevleridir. Kanunen hayvanlar buraya getirilir, kısırlaştırılır, aşılanır ve küpelenip alındıkları hayat alanlarına geri bırakılırlar” diyor. ‘İyi barınak’ diye bir şey olmadığını vurgulayan Karataş, yapılması gerekenin hayvanların sokaktaki kurallarının uygunlaştırılması ve şiddetin önemli biçimde cezalandırılması olduğunu söz ediyor.
Kısırlaştırmanın belediyelerin sorumluluğunda olduğunu belirten Karataş, belediyelerin şeffaf olmadığını bunun da çok fazla ihlale neden olduğunu anlatıyor: “Hayvan Hakları Araştırma Komitesi, belediyelerin aldığı emlak, çevre paklık vergilerinden aktarılacak hisselerden; ulusal piyango üzere şans oyunlarından aktarılacak hisselerden, kesilen idari para cezaları ile yapılacak bağışlardan oluşabilecek bir hayvan hakları fonu kurulmasını önermişti. Lakin yapılan kanun değişikliğine nazaran, büyükşehir belediyeleri, bakımevi kurma ve rehabilitasyon için en son mutlaklaşan bütçe gelirlerinin binde üçünü; öteki belediyeler ise binde beşi oranında kaynak ayırmak zorunda. Elbette ki, belediyeler kendilerine bu bahiste ayrılan bütçeden şikâyet etmekte haklılar ve bu bütçenin artırılması gerektiğini hayvan hakları savunucuları yıllardır söylüyor. Lakin şunu da vurgulamak lazım; biz bu ayrılan bütçelerin bile nerelere harcandığını tam olarak bilmiyoruz, belediyelerin şeffaf çalıştığını maalesef söyleyemiyoruz. Bu ülkede daha evvel bakımevine gelen mamaların hayvanlara verilmeyip satıldığına, bakımevinin hayvan pansiyonu üzere çalıştırıldığına ve kâr elde edildiğine, yeni ilaç alınmayıp tarihi geçmiş ilaçların kullanıldığına ve daha pek çok şeye şahit olduk, oluyoruz.”
‘KAMU KURUMLARININ NİYETİ POPÜLASYONLA DEĞİL HAYVANLA ÇABA ETMEK’
Karataş, kamu kurumlarının niyetinin, hayvanlar yerine popülasyon ile gayret etmek olsaydı, bu sorunun çok kolay çözüleceğini söylüyor. Belediyelerin, STK’lerle, gönüllülerle ve veterinerle iş birliği yaparak bütçe sıkıntısının aşabileceğini lisana getiren Karataş, “Burada temel vurgulanması gereken nokta, kısırlaştırma ve aşılama yaparak hayvanları yerine bırakacak olan belediyelerin çok daha az bir maliyet ile bu sorunu çözmesi mümkün iken kanuna karşıt talimatlar sonucunda tıpkı Konya, Mamak örneğinde olduğu üzere hayvanları toplayıp bakımevlerinde tutmaya çalışmaları” diyor.
Karataş da HAKİM olarak mevcut kanunun uygulanmasını talep ediyor. Hayvanların toplatılmasının Hayvanları Müdafaa Kanunu ile çeliştiğine işaret ederek “Çözüm odaklı, karışıklık yaratmak yerine olması gerekeni söyleyen halimizden vazgeçmiyoruz. Bakımevleri kanunda olması gereken üzere çalışmalı ve kısırlaştırma yapılıp hayvanlar ömür alanlarına geri bırakılmalıdır” diye konuşuyor.