Kazlıçeşme Sanat Merkezi’nde Vefatının 75. Yılında Mehmet Ali Laga–Asker ve Ressam Standı geçtiğimiz günlerde merasimle açılarak sanatseverlerle buluştu. Ömer Faruk Şerifoğlu ve İlona Baytar küratörlüğündeki stantta ressam Mehmet Ali Laga’nın nefis yapıtları eşleğinde hayatı ve sanat dünyası husus ediliyor.
Sergide Mehmet Ali Laga’nın pek çok özel koleksiyondan temin edilen çizim defterleri, kara kalem, sulu boya ve yağlı boya yapıtlarının yanı sıra ömrüne dair çok sayıda fotoğraf, evrak ve efemera da yer alıyor.
ŞEYH ZARİF’İN TORUNU
Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e geçiş devrinde yaşamış asker ressamlardan olan Mehmet Ali Laga, hem hayatı hem de sanatı ile esaslı değişimlerin yaşandığı bir devre tanıklık etmiştir. Laga 1878’de Trablusgarplı pir Muhammed Zafir el-Medeni’nin (1828-1903) torunu olarak dünyaya gelir. Sultan II. Abdülhamid şimdi şehzadeyken bağlandığı Şâziliyye Tarikatı’nın piri Zafir Efendi için Beşiktaş’ta Ertuğrul Tekkesi’ni ve iki konak inşa ettirmişti. Pir Zafir ve ailesi bu konaklarda padişahın himayesinde uzun yıllar hayatlarını sürdürmüştür. Konağın sakinlerinden biri olan Mehmet Ali Laga da burada fotoğraf ve musikiyle meşgul olmuştur.
RESSAMLIK YOLUNDA
Çocuk yaştan itibaren resme merak duyan Mehmet Ali Laga, Kuleli’de bu ilgi ve yeteneğini geliştirmiştir. Ressam Hüseyin Zekai Paşa’nın kardeşi (Şehit) Hasan İstek, Mehmet Ali’nin okulda birinci fotoğraf hocası olmuştur. Hocasının özel ilgisiyle resme daha fazla vakit ayırmaya başlamıştır. Hasan Rıza’dan öteki onun fotoğraf sanatında başarılı olmasında etkisi olan hocaları Türk fotoğraf sanatının birinci ressamlarından olan Osman Nuri Paşa ve onun öğrencisi Hoca Ali Rıza’dır. Ressam Hoca Ali İstek, sanat anlayışı ve kişiliğiyle Laga’nın ömür uzunluğu tesirinde kalacağı üstadı olacaktır.
Mehmet Ali Laga, Hoca Ali Rıza’nın teşvikiyle 1906-1910 yılları ortasında Sultan II. Abdülhamid zamanının meşhur saray ressamı Fausto Zonaro’nun atölyesinde de özel fotoğraf dersleri alır. Kuleli İdadisi’nin akabinde 1898’de Harbiye Mektebi’nden mezun olan Laga, Trablusgarp’a gönderilir. İstanbul’a döndükten sonra 1906’da Erkan-ı Harbiye resimhânesine ve 1911’de Kuleli Askeri İdadisi fotoğraf hocalığına tayin edilir. 1908’de tesis edilen Osmanlı Ressamlar Cemiyeti’nin kurucuları ortasında yer alır.
SAVAŞLARDA BİR RESSAM
Balkan Harbi’nin 1912’de patlak vermesiyle Müstahkem Mevki ressamlığıyla görevlendirilerek Edirne’ye masraf. Edirne’de kendisi üzere asker ressam olan yakın dostu Mehmet Sami (Yetik) Beyefendi ile birlikte fırsat buldukça fotoğraf çalışmalarına devam eder. Mart 1913’de Edirne Bulgarlar tarafından işgali uğrar. Edirne Sanayi Mektebi müdürlüğünde bulunan ressam Hasan İstek atölyesini korumak isterken şehit edilir. Mehmet Ali Laga ve Sami Yetik de esir alınarak Sofya’ya götürülür. Bir sene esarette kaldıkları Sofya’da iki genç asker ressam kente dair çeşitli fotoğraflar yapar.
1914-1918 yılları ortasında Çanakkale Mevki-i Müstahkeme ressamı olarak harita çizmekle görevlendirilen Mehmet Ali Laga, bu vakit zarfında Çanakkale civarındaki yerleri ve savaş alanlarını resmeder. Çanakkale fotoğraflarının doksan sekizi bugün Çanakkale Deniz Müzesi’nde bulunmaktadır. Çanakkale Savaşı esnasında yaptığı fotoğraflarından kimileri 1917’de Türk ressamları tarafından Avrupa’da birinci kez açılan Viyana Sergisi’nde yer alır.
Laga’nın fotoğraf tutkusu
l Vefatının akabinde ressam Ali Sami Boyar, Vatan Gazetesi’nde yayımlanan yazısı onun resme ve musikiye olan tutkusunu özetler niteliktedir.
“…Laga, kendi stilinde eşsiz bir ressamdı. O, bu mertebeye kolay varanlardan değildir. Elli yıldan beri bir dakika durmadan çalışmış, hem yemeden içmeden çalışmıştır. Yani, Laga’nın çok günler resmi bırakmamak için aile sofrasına oturmadığı kesretle vakiydi. Onu yakından tanıyanların çok güzel bildikleri üzere, fotoğraf yapmaktan öteki hiçbir emeli yoktu. Yaşamak, yalnız fotoğraf yapmak için yaşamak. O, bütün manasıyla kötü fissanat olmuş bir ressamımızdı. Çok tatlı mızrabı ile çaldığı tanburunu bile rsimlerinin başında çalar, daha doğrusu musikiyi fakat yapıtlarına serenat yapmak için kullanırdı.”
Mehmet Ali Laga, akademiye devam etmemiş ve Avrupa’ya gitmemiş olmasına karşın fotoğraflarında renkli bir üsluba sahip olup Türk fotoğrafının özgün isimlerinden biridir. Hoca Ali İstek ekolünün en değerli takipçisi olan Mehmet Ali Laga’nın fotoğraflarında figürden çok görüntü vardır. Kışları Beşiktaş’taki Zafir ailesinin konağında yazları Büyükada’da yaşayan ressamın ada görüntülerini mevzu alan yapıtları de mevcuttur. Ayrıyeten Edirne, Çanakkale, Sofya, Bursa ve İstanbul’un tarihi ve doğal hoşlukları fotoğraflarına yansımıştır. Portre çalışmaları ise daha çok defter sayfalarında kalmıştır.
Eserleri Ankara Fotoğraf ve Heykel Müzesi, Ankara Ulusal Kütüphane Koleksiyonu, Ulusal Saraylar Fotoğraf Koleksiyonu, İstanbul Fotoğraf Heykel Müzesi, Çanakkale Deniz Müzesi, Sabancı Müzesi, aile arşivi ve başta Haluk Perk olmak üzere çeşitli özel koleksiyonlarda yer almaktadır.
Soyadı Kanunu’ndan hatta Cumhuriyet’ten çok evvel “Laga” soyadını benimseyen ressam, aile içinde rivayet olduğuna nazaran cömert ve babacan kişiliğine gönderme yapmak için kullanılan “ağa” sıfatının başına Fransızca izafiyet takısının eklenmesiyle oluşan “Le Aga” tabiri vakit içinde Laga’ya dönüşmüştür.
Vefatının 75. Yılında Mehmet Ali Laga–Asker ve Ressam Standı için Ömer Faruk Şerifoğlu editörlüğünde hacimli bir kitap da hazırlandı.
Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları ortasından çıkan bu eser Elvan Topallı, İlona Baytar, Kâmil Büyüker ve Ömer Faruk Şerifoğlu’nun kaleminden Mehmet Ali Laga’nın ömrü ve sanatına dair makalelerle fotoğraflarından oluşuyor. Kazlıçeşme Sanat Galerisi’nde düzenlenen 10’uncu standı olan Vefatının 75. Yılında Mehmet Ali Laga–Asker ve Ressam Standı 31 Aralık’a kadar ziyaretçilerini bekliyor.
Resim öğretmenliği yılları
Çanakkale’den sonra Kuleli’de tekrar fotoğraf öğretmenliğine dönen Laga, 1924’ten 1927’ye kadar Bursa Işıklar Askeri Lisesi fotoğraf öğretmenliği yapan Mehmet Ali Laga, Bursa’nın abidevi yapıtlarını resmetmekten geri durmaz. 1930’da Halıcıoğlu Askeri Lisesi fotoğraf öğretmeni iken emekli olan Laga Beşiktaş’ta aile yadigarı konakta bulunan atölyesinde fotoğraf çalışmalarını sürdürür, kimi vakit stantlara de katılır.
1 Eylül 1947’de Zafir Konağı’nda vefat eden Mehmet Ali Laga, Yahya Efendi haziresindeki aile kabristanına defnedilir. Lakin kabri vakit içinde kaybolmuş ve maalesef günümüze ulaşamamıştır. Hayatı boyunca hiç evlenmeyen ve münzevi bir hayat süren Laga’nın mirası kendisinden sonra yeğeni Fahire Yatıkkaya’ya intikal etmiştir.