Hulu özgün üretimi Only Murders in the Building ikinci dönemini geride bıraktı. Steve Martin, Martin Short ile Selena Gomez’i bir ortaya getiren dizi New York’ta abidevi bir binada yaşanan cinayetleri husus ediyor. Her döneminin bir hadiseye ayrıldığı dizide üç apartman sakininin (Charles, Oliver ile Mabel) gerçekleşen bir cinayet sonrası bir ortaya gelişleri, podcast yayını için kurdukları iştirak ve günden güne gelişen dostlukları ele alınıyor.
ARCONIA’NIN ÜÇ BAŞINA!
Disney Plus platformundan da erişebileceğiniz diziyi değerlendirmeye geçmeden kıssayı kısaca analım. Geniş bir avlusu ve otantik bir havası bulunan Arconia isimli ömür alanı onlarca New Yorkluya mesken sahipliği yapmaktadır. Farklı motivasyonlarla kentte barınan üç benzemez apartman sakininin; Charles, Oliver ile Mabel’in yolları ise bir cinayet sonrası kesişir. Charles 90’larda “Brazzos” isimli polisiye seriyle ünlenmiş bir oyuncudur ve eski şöhretinin oldukça uzağında, sakin bir hayat sürmektedir. Oliver eski bir Broadway yapımcısıdır, bir dizi muvaffakiyet ve başarısızlığın akabinde artık köşesine çekilmiştir. Bu noktada bir parantez açıp Oliver’a dair grubun kültürel manada en gelişkin üyesi diyebiliriz. Bu iki dinozorun tersine Mabel, çocukluğunun geçtiği apartmana, teyzesinin meskenini yenilemek için geri dönmüştür. Anne ve babasını farklı vakitlerde yitirmiş genç bayan hangi gayeye yürüyeceğini, ömrüne nasıl taraf vereceğini bilememektedir. Başında itibarlı bir çatıya toyluk alametleri ve kavak yelleri eşlik etmektedir. Yollarını Tim Kono cinayeti kesiştirir. “Cinayet”, ikinci dönemde diğer bir örnek vasıtasıyla da açıkça tabir edileceği üzere New Yorkluları birleştirecek az ögelerdendir. Lakin panik ve kaygı üzere ilksel hislerde uzlaşan kentte cemiyet hayatı, entelektüel üretim ve “sanat tüketimi” üzere ögeler toplumsal bağları belirlemektedir. Kent üzere kentin ruhunu yansıtan Arconia’da bir cinayet ile üç benzemez karakteri yan yana getirir ve grubumuz cinayeti çözmek gayesiyle bir podcast yayını yapmaya koyulur. Her kısım farklı bir şüpheliye ağırlaşıp soruşturmayı giderek derinleştirirler.
ÖZGÜN BİR ÇEREZLİK
En kaba çizgileriyle “özgün bir çerezlik” olarak niteleyebileceğimiz diziyi üç başka desteğe ayırıp irdelemeli: New Yorkluluk, podcast kültürü ve polisiyenin kendi çerçevesi. Dilerseniz New Yorkluluktan başlayalım çünkü “Only Murders in the Building” Amerika’nın öteki bir yerinde geçse elbet öteki bir dizi olurdu. Hasılı dizinin bel kemiğini ne polisiye çeşidin heyecan uyandırıcı yapısı ne kısımlar boyunca sürükleyen yayın sevdası oluşturuyor.
Diyebiliriz ki New Yorkluluk harç kılınmış ve bu kent benzemezleri buluşturacak en uygun yer tayin edilmiş. Broadway’i, sanat etrafıyla meşhur olan New York dizide kültürel bir aura üzerinden betimlenirken Woody Allen tipi anlatılara da belirli bir uzaklık seziliyor. Malum New York’un başrolünde olduğu üretimlerde Allen sinemaları tartışmasız esin kaynağı… Onun çizdiği New York, polisiyeden romantik güldürüye birçok cinste referans oluşturuyor. Bununla da kalmıyor, her New York sinemasında biraz Allen gevezeliği ve çıkışsızlığı görüyoruz.
Çıkışsızlığı açayım. Mevzumuz Woody Allen değil fakat şuna değinmek gerek: Allen, New York anlatılarında dünyanın New York’tan ibaret olduğunu sezdiriyor seyirciye. Kent olayların geçtiği birinci ve son durak oluyor. Bu tavır “Only Murders in the Building”de de vakit zaman hissedilse de -örneğin ikinci dönemde Bunny tam Florida’ya, sıcak bir memlekete gitmeyi aklından geçirdiği sırada öldürülse de- anlatının tamamına hâkimiyet kurmuyor. Dizi New York’un altını çiziyor ancak orada kalmıyor, sahneden sahneye geçerken renkleri değiştirmeyi başarıyor.
Bu durumda ise elbette New York’tan izole ve özgün bir yerin seçilmesinin hissesi büyük. Arconia mimari ve toplumsal karakteri gelişkin bir yapı oluşunun yanı sıra fonksiyonel tarafı ile ağır basan bir mesken… Bir cins huzurevi, huzuru memnunluğu arayanların, bir ömür arayıp artık yorulmuşların, her yaştan münzevinin sığınağı âdeta… Ayrıyeten düşmüşlere ve gerginlere konut sahipliği yapıyor; geleceğe umut yerine bir sis perdesinin akabinde bakanlara… Zati bu türlü bir izole New Yorkluluk hâli de polisiyeye yer hazırlıyor. Arconia kendi kıssasını yazmak, gizli taraflarını açmak isteyen bir yer. Orada işlenen cinayetler de kente bir davet, hatta kurulmaya çalışılan irtibatın kesimi… “Biz yaşıyoruz ve kente aitiz” iletisi…
Dahası dizide birinci dönem izlediğimiz bu izole ancak birebir vakitte perde ardında konuşkan yerin ikinci dönemde peçesi düşüyor, lisanı çözülüyor ve kentle yazgı birliği aranıyor. Tahminen podcast yayın hayranlarından Marv’ın “6. Cadde katili” diyerek yerdeki cinayetleri kentin bütünüyle ilişkilendirme gayreti da bu ortaklaşma gayretine yorulabilir. Manhattan’da bulunan Arconia, kent içinde bir kent ve hataların gerçekleştiği topoğrafya…
PODCAST MESELESİ
New Yorkluluk her ne kadar “Only Murders in the Building”in ruhunu üflese de omurgayı çatan ve diziyi polisiye kılan sürükleyici öge olarak podcast yayınları… Podcast, bizim pek haşır neşir olmadığımız bir kültür; bunu da “bizden olmayan”da, dizideki ağır atmosferden anlıyoruz. New York semaları bol yayınlı, bize şimdi birinci damla düşmemiş! Lakin ekonomik bakımdan doymuş, acıkmış bir daha doymuş her öğün fast food yiyip şişmiş Amerika’da işlerin birkaç adım önde yürüdüğünü iddia et güç değil. Bize “yeni” geleni onlar çoktan tüketmiş oluyor. Podcast sorununda de durum benzeri… Amerikan medyasının bir nevi merkezi olan New York bir yandan da yeni yayın anlayışlarını barındırıyor. Konvansiyonel olanla yeniyi, kurumsal olanla dinamik ve lokal (daha sokakta, “mahallede”) olanı harmanlayan bir anlayış, bir melezleşme kelam konusu.
Aslında bu tıp yayınları New York’un kültürel zenginliğine de yorabiliriz. Tüm dünya toplumsal medyanın çiğ formlarına (tiktok vb.) boğulurken, abuk sabuk yayınlar tüketmeye dönük bir çizgide akadururken bu entelektüel cazibe noktasında nitelik korunuyor. Öte yandan podcast yayının kendi içinde özelleştiğini görüyoruz. Dizide polisiye örneği izliyoruz.
Podcast yayınları, ardı yarın mantığı ile radyo tiyatrosunu yan yana getirerek merak ögesini teatral bir üslup ve yarı kurmaca yarı gerçek materyal aracılığıyla sunmakta. Esasen dizideki üçlünün materyali yarı gerçek yarı kurmaca olunca; çözülmesi, saptanması gereken birinci şey de yayındaki doğruluk hissesi ve cümbüşün hududu oluyor. Yabanî cinayetlerden, acı olaylardan yola çıkılarak herkesin mutlu olduğu dahası katilin de bulunduğu bir tahlile varılıyor.
NEW YORK’TA ROMANTİK CİNAYETLER VE DUYGUSAL POLİSİYELER
“Only Murders in the Building” yüklü olarak tıbbın klasik yapısından ve temalarından yararlanıyor. Her iki dönemde da hata, kanıt toplama, durum kıymetlendirme, maksat şaşırtma, deneyip yanılma üzere etaplar altı çizilecek verilmiş. Bu durum podcast yayın ve New York’un “bilindik” gizemli atmosferiyle örtüşünce ahenk sağlanıyor.
New York, orayı tanımak için sefer gerektirmeyen, gidilmese de görülmese de varlığını hissettiren kentlerden… Kültürel bir simge, emperyal bir ikona tahminen ve her bir anlatıda yıkılmayı, kırılmayı değil de çözülmeyi, çözülüp kana karışmayı bekliyor. Bir tülün altına örtünmüş kenti, Paul Auster’ın postmodern romanlarında kavramaya çalışıyor, çalıştıkça kayboluyoruz. Polisiye ile New York yan yana geldiğinde kent tüm olan bitene kedi yumakla oynarcasına tel tel bıyığı altından gülerek yaklaşıyor ve dolaştıkça dolaşıyor bu müstehzi ip.
Dizideki yayının konsepti ise süreçleri takip etmek bakımından nokta atışı… Böylelikle polisiye cephesinde tezsiz ancak keyif veren bir imal izliyoruz. Birinci dönem son kısımlara gerçek yalpalayan olay örgüsü; aile dramaları, baba-oğul çatışması, yalnızlıklar ve yanlış eş seçimleri üzere duygusal problemlerle desteklenmişti. İkinci döneminde “evlatlık-adopt” hâlini de gündemine alan dizi benzemezlerin sıkı dostluğundan üveylerin hissiyatına hakikat kayarken polisiyesinden bir şey yitirmiyor. Yeniden de temposunun (arzu ve denetim edilen dışında) iniş çıkışlı bir grafik çizdiğini belirtelim.
Arconia binası BENZEMEZLERİN AHENGİ VE BİRTAKIM DENEMELER
“Only Murders in the Building” iki tecrübeli oyuncu ile genç bir müzikçiyi buluşturmuş. Mabel karakterine can veren Selena Gomez iki kurt oyuncunun yanında dert çekmiyor. Aslında dizideki oyunculuklar ders niyetine okutulur! Hani yüksek bir performans yok ancak ahenk ve açık kapatma bakımından düzgün bir örnek sunulduğunu söyleyebiliriz. Martin ile Short güldürü oyunculuğundan gelmeler. Elbet geldikleri iklimden de bir hava taşıyorlar. Fakat güldürü ögesi gerek senaryoda gerek performanslarda kararında kalmış.
İkili Gomez’in tecrübesizliğini perdelerken Gomez de güldürüyü soğuk duruşuyla frenleyerek bir bakıma istikrar kurulmasını sağlıyor. Böylelikle hislerdeki istikrar anlatının bütününe yansıyor ve oyun eşit dağılıyor. Birinci bakışta oyuncuların eşit performans sergilediği söylenemese de kendi limitleri dâhilinde âlâ iş çıkardıklarını, uyumlu hareket ettiklerini görüyoruz. Esasen dizi de azamî randıman ve oyunculukta gücün dengelenmesi prensibiyle hareket etmekte…
Denemelere geldiğimizde birçok seyircinin dikkatini çeken bir kısımdan (ilk dönem 7. bölümden) bilhassa kelam açmalıyız. Bu kısım dizideki sağır dilsiz karakterin dünyasına götürüyor seyirciyi. Onun algıladığı kadar algılıyoruz yaşananları. Dizide olaylar akarken hiç ses duymuyoruz. Diyalogların alt yazıyla aktarıldığı bu kısım klasik seyir algısını parçalayan bir deneme ve temel değeri yüksek bütçeli bir işte karşımıza çıkması. Üretimciler bu türlü bir kısma yürek edebilmiş. Bu cürette dizinin üretimcileri ortasında başrol oyuncularının olmasının hissesi yadsınamaz elbette.
Kayda kıymet bir diğer deneme de yerle bütünleşme uğraşı. Bir apartmanda polisiye çekmek yepyeni bir fikir değil elbette. Her şeyden önce yaklaşık 50 yıl evvel çektiği üçlemeyle gerçek olaylarla fanteziyi karıştırarak apartmanı şahsen hatayla özdeşleştiren bir Roman Polanski gerçeği var. Dizide denenen ise yerle bütünleşme tasasının polisiye örgüde hissedilmesi. Yer âdeta işliyor anlatıya ve mimari ile polisiye olaylar iç içe geçiyor. Lobi, asansör kabini, daireler dizide ipuçlarının serpildiği alanlar oluyor. Dizide aslında pek dışarı çıkılmadığından, avlu ve kentin sokakları fon oluşturmadığından bu gayret özel bir mana kazanıyor. Asansörde rastlaşma, Mabel’in dairesinin “bakımda” olması üzere çağrışımlara açık beğenilen ayrıntılar da var. Tarihi bir yerin buluşulan ve restore edilen tüm kısımları polisiyenin telaffuzunu derinleştirmekte… İkinci dönem ise kazara keşfedilen daireler ortası dehlizlerde daha fazla vakit geçirilerek yer yeterlice sindiriliyor. Toplu alanlarından, özel kısımlarından artık kovuklara dek giriliyor.
* *
Bölümleri birçok farklı direktör tarafından çekilmesine rağmen aşikâr bir seviye tutturan dizi için kelamı bağlayabiliriz. “Only Murders in the Building”, Paul Auster vesilesiyle postmodern cinayetlerine şahit olup Woody Allen vesilesiyle romantik münasebetlerine kandığımız New York’a farklı bir açıdan, bir apartmandan bakan; asansör ile yükselip dehlizlerden özgür süzülen, hem konut hem komşu aldıran güzel bir seyirlik. Auster’ın romanları kadar karmaşık bir örgüye ve usta işi polisiyeye sahip değilse bile tıbbın hakkını vermekte. Ayrıyeten podcast kültürünü işlemesi, bir çeşit sivil ve alternatif soruşturma kayıtları düşmesi dikkat cazibeli. Merak kediyi öldürse de Arconia üçlüsüne nazar değmiyor. Değil mi ki apartman cinayetini, cinayet tahlilini bekliyor!